Burg’ilash jarayonini geologik hujjatlashtirish, geologik xizmatni tashkil etish - Горное дело - Рефераты

Burg’ilash jarayonini geologik hujjatlashtirish, geologik xizmatni tashkil etish

Загружено в:

25.04.2023

Скачано:

0

Размер:

72 KB

Burg’ilash jarayonini geologik hujjatlashtirish, geologik xizmatni tashkil etish Reja: 1. Quduqlarni burlashda geologik hajjatlar 2. Burg’ilash va neftgaz qazib chiqarish tashkilotlari geologik xizmatining asosiy vazifalari va tashkil etish

Quduqlarni burlashda geologik hajjatlar Har bir quduqni burg’ilash yer qa’rining tuzilishi, kesimning neftgazliligi, mahsuldor qatlamlarning tuzilishi haqida keng kulamli geologik va kon geologik axborot beradi. Ammo, agar burg’ilash brigadasi va geologik xizmat tomonidan o’z vaqtida birlamchi geologik hujjat yuritilmasa uning ahamiyatli qismi yo’qotiladi. Olingan ma’lumotlarni interpretatsiya qilish natijalari aksariyat uning o’z vaqtida amalga oshirilganligi, sifati, to’liqligi va tizimlashtirilganligiga bog’liq. Izlov-qidiruv quduqlarini burg’ilashda asosiy hujjat burg’ilash jurnali hisoblanadi, unda quduqlarni burg’ilash jarayonida to’plangan barcha materiallar umumlashtiriladi. Burg’ilash jurnali asosida geologik jurnal tuziladi, unda kern olish oraliqlari yoziladi, uning dastlabki ta’rifi beriladi, namuna olish chuqurliklari, ularni tahlilga yuborish maqsadi va joyi ko’rsatiladi. Bunda yonlama namuna olish moslamalari bilan olingan namunalarni ta’riflash va hajjatlashtirishga katta e’tibor qaratiladi. Shlam olishda ham foizlarda u yoki bu tog’ jinsining mavjudligi ko’rsatilib ta’riflanadi. Geologik jurnalda barcha o’pirilish, instrumentning uzilish, yuvuvchi eritma sirkulyatsiyasining buzilish oraliqlari qayd qilinadi. Neftgaz oqimi yuzaga kelishi kuzatilgan oraliqlarga alohida e’tibor qaratiladi. Ko’p miqdorda neftgazsuv oqimi kuzatilganda gaz, neft, suv namunalari olinadi va ularning kerakli parametrlari geologik jurnalga kiritiladi. Ishlatish quduqlarini burg’ilashda odatda hujjatlar majmui (delo) yuritiladi, unda quduqlarni loyihalash, burg’ilash va sinash bilan bog’liq bo’lgan barcha hujjatlar jamlanadi. Quduq ishlatishga topshirilganda uning pasporti tuziladi, unga burg’ilashning boshlanishi va tugallanishi, geologik kesim, qatlamlarning qalinligi, quduq konstruksiyasi, perforatsiya oraliqlari, sinash natijalari hamda burg’ilash jarayonida yuzaga kelgan halokatlar va murakkabliklar kiritiladi. Quduqni ishlatish jarayonida pasportga o’tkazilgan barcha texnologik operatsiyalarning natijalari, quduq bo’yicha jami neft yoki gaz qazib chiqarish hamda geologik va texnologik xarakterdagi barcha ma’lumotlar yoziladi. Quduqning hujjatlar majmuiga odatda quyidagi hujjatlar jamlanadi:

1. Quduqni burg’ilashning texnik loyihasi. 2. Quduqning joylashgan nuqtasini rejadan joyga o’tkazish haqidagi akt. 3. Quduqni joylashtirish haqidagi akt. 4. Quduqni burg’ilashga tayyorlanganligi haqidagi akt. 5. Geologik-texnik naryad. 6. Quduqni burg’ilash boshlanganligi haqidagi akt. 7. Quduq bo’yicha burg’ilash vaxtasi jurnali. 8. Burg’ilash instrumentini nazorat o’lchovlari haqidagi aktlar. 9. Burg’ilan ustasining kunlik axboroti. 10. Halokatlarni (avariyalarni) bartaraf qilish haqidagi akt. 11. Geologik jurnal. 12. Gilli eritma parametrlari jurnali. 13.Ishlatish tizmasini uni sementlashni hisobga olgan holda tushirish rejasi. 14. Ishlatish (texnik) tizmasini tushirish haqidagi akt. 15. Tizmani sementlash haqidagi akt. 16.Burg’ilashni tugallanishi va tizmani germetiklikka sinash natijalari haqidagi akt. 17. Tizma ortidan sement xalqani ajratilganligi haqidagi akt. 18. Ishlatish tizmasi muftasidan rotorning stoligacha bo’lgan masofani o’lchash haqidagi akt. 19.Quduq usti jihozlarini sinab ko’rilganligi haqidagi akt. 20.Nasos-kompressor quvirlar tushirilganligi haqidagi akt. 21.Qatlamni namunalash natijalari haqidagi akt. 22. Quduqni konservatsiyalash haqidagi akt. 23. Quduqning pasporti. 24. Ishlatish jurnali. 25. Quduqni tugallashga (likvidatsiya qilishga) akt. Yuqorida keltirilgan birlamchi hujjatlar odatda burg’ilovchi, burg’ilash ustasi yoki burg’ilash bo’yicha muhandis tomonidan to’ldiriladi, shuning uchun har bir hujjatning ahamiyatini, ularning mazmunini bilish lozim. Burg’ilash natijalari ham

va quduq bo’yicha olingan barcha geologik materiallarni interpretatsiya qilish ham shunga bog’liq. Burg’ilash va neftgaz qazib chiqarish tashkilotlari geologik xizmatining asosiy vazifalari va tashkil etish Geologik xizmat quyidagi asosiy funksiyalarni bajaradi: 1. Yangi quduqlarni burg’ilash uchun nuqtalarni tayyorlashni ta’minlaydi, buning uchun qidiruv va ekspluatatsion burg’ilash rejasini tuzadi; muvofiq geologik hujjatlarni (geologik, tuzilma va boshqa xaritalar, kesimlar, quduqni joylashtirish haqidagi aktlar, geologik hisobotlar va b.) tayyorlaydi; quduqni quluq qurish uchun yer ajratishni ta’minlaydi (kelishadi). 2. Topo-geodezik va marksheyderlik ishlarini amalga oshiradi (geologik, geofizik va boshqa tadqiqotlar nuqtalarining reja-balandlik holatini aniqlaydi, konning marksheyderlik rejalari va tog’ va yer ajratish rejalarini tuzadi); quduq stvolini suratga olishni (xaritalashni) amalga oshiradi; burg’ilash ma’lumotlarini tahlil qiladi, ishlatiladigan uyumning ustida yer yuzasini cho’kishini, quduq atrofida yorilishlarni, kon jihozlari zonasida ko’chish hodisalarini geodezik nazoratini olib boradi. 3. Quduqlarni burg’ilash va o’zlashtirishning geologik nazoratini ta’minlaydi. 4. Ishlatish (to ishlatish) loyihalarini tuzishga ishtirok etadi va ularni amalga oshirishni nazorat qiladi, ya’ni ishlatishni kon-geologik nazoratini amalga oshiradi. 5. Neft, gaz qazib chiqarishni loyihalash uchun kon-geologik ma’lumotlarni tayyorlaydi va rejalashtirishga ishtirok etadi. 6. Konlarni kompleks o’rganishni, asosiy va ular bilan birga yotuvchi (yuldosh) foydali qazilmalar hamda ulardagi qimmatbaho komponentlarni aniqlash va amaliy ahamiyatini baholashni amalga oshiradi, mineral xomashyolardan iqtisodiy ratsional asosda nisbatan to’liq foydalanish imkoniyatlarini belgilaydi,

7. Yer osti va atrof muhitni muxofaza qilish bo’yicha tadbirlarni amalga oshiradi. Faoliyati yer qa’ridan foydalanish bilan bog’liq bo’lgan idoralarning geologik xizmatiga yer qa’ridan foydalanishni o’rnatilgan tartiblariga rioya qilish, yer qa’rini geologik o’rganish bo’yicha ishlarni to’g’ri olib borish, yer qa’rini muxofaza qilish talablarini bajarish va geologik xizmatning faoliyatini belgilovchi boshqa qoidalar va me’yorlarni bajarilishining rasmiy nazoratini amalga oshirish mas’uliyati yuklatiladi. Respublikamizda ushbu nazoratlar yer osti boyliklari to’g’risidagi qonunchilikka asosan O’zbekiston Respublikasi sanoatda, konchilikda va kommunal-maishiy sektorda ishlarning bexatar olib borilishini nazorat qilish davlat inspeksiyasi «SANOATKONTEXNAZORAT» tomonidan amalga oshiriladi. Geologik xizmat quyidagi vazifalarni bajaradi: 1) Ishlatishning oqilona sistemasini loyihalash uchun zarur bo’lgan parametrlarni olish maqsadida konning va uning mahsuldor gorizontini geologik tuzilishini batafsil o’rganishni tashkil etadi va amalga oshiradi; 2) Ishlatishning oqilona sistemasini loyihalashda faol ishtirok etadi; 3) Neft va gaz uyumining tuzilishi hamda neft va gazni yotish sharoitlarini nisbatan to’liq o’rganish uchun quduqni o’tish va birlamchi haqiqiy materiallarni to’plashni boshqaradi; 4) Neft va gaz uyumlarini ishlatishning qulay sharoitlarini yaratish bo’yicha tashkiliy ishlarga ishtirok etadi, shu jumladan, me’yorida ishlatishga ta’sir etadigan geologik va gidrogeologik omillarni o’rganadi, debitlarni va qatlam bosimlarini nazorat o’lchovini bajaradi, quduqlarda tasdiqlangan texnologik ish rejimiga rioya qilishni nazorat qiladi, quduqda tadqiqot o’tkazadi hamda harakatda bo’lmagan quduqlar fondining holatini muntazam tekshirish va konda ishlatish quduqlari fondidan nisbatan to’liq foydalanish bo’yicha tadbirlar ishlab chiqishga ishtirok etadi; 5) Neft va gaz zaxiralarini hisoblash bo’yicha ishlarni amalga oshiradi; neft va gaz uyumlaridan to’liq foydalanish tadbirlarini ishlab chiqishga ishtirok etadi;

6) Kondagi barcha geologik va gidrogeologik hujjatlarni hamda burg’ilanayotgan va ishlatilayotgan quduqlarning geologik hujjatlarini yuritadi; 7) Oylik, kvartal va yarim yillik grafiklarni hamda neft va gaz konlarini qidirish va ishlatishning yillik va istiqbolli rejalarini tuzishga ishtirok etadi; 8) Yer qa’rini muxofaza qilish maqsadida quduqlarni burg’ilash va ishlatishni geologik nazoratini amalga oshiradi; 9) Kon maydonlaridagi, xususan ishlatilayotgan uyumning ostidagi yotqiziqlarda yangi mahsuldor gorizontlarni izlash va qidirishni tashkil qiladi va rahbarlik qiladi. Konni burg’ilash jarayonida geologik xizmat oldida quyidagi asosiy vazifalar turadi: konni tasdiqlangan loyihalarga muvofiq burg’ilanayotganligini va quduqlarni geologik-texnik naryadlar bilan aniq muvofiq o’tilayotganini nazorat qilish; navbatdagi qidiruv quduqlarining joylashtirish o’rnini aniqlashtirish va ishlatish loyihalariga tuzatish kiritish maqsadida qidiruv va ekspluatatsion burg’ilash natijalarini tizimli tahlil qilish. Har bir quduq to’liq geologik ma’lumotlar berishiga alohida e’tibor qaratilishi lozim. Shularga bog’liq holda geologik xizmatning xodimlari barcha quduqlar uchun zaruriy kon geofizikasi tadqiqotlari kompleksini o’tkazishni, to’liq kern chiqishi va shlam olishni, uni darhol ko’rib chiqish, saqlash va tahlil qilishni, quduqlarni burg’ilash, burg’ilash jarayonida neft, gaz va suv namunalari olish, quduqlarni namunalash va sinov ishlatishni nazorat qilish, konning gidrogeologik sharoitlarini o’rganish, quduqqa suv oqimlarining o’rnini aniqlashni ta’minlashi lozim. Mahsuldor qatlamni ochish sifati va quduq tubi jihozlariga alohida e’tibor qaratilishi lozim. Qidiruv quduqlarini sinash va o’zlashtirish hamda ularni sinov ishlatish jarayonida asosiy vazifalar quyidagilar hisoblanadi: konni qidirishda aniqlangan barcha neftli va gazli qatlamlarni to’liq sinashni ta’minlash; bir vaqtni o’zida qatlam va quduq tubi bosimlarini o’lchagan holda turli rejimlarda quduqlarning mahsuldorlik xarakteristikalarini aniqlash; quduqlarda izolyatsiyalash (berkitish)

ishlarini o’tkazishni asoslash; sinov ishlatish jarayonida qatlam bosimi va gaz omili dinamikasini hamda neftlilik va gazlilik konturlarining holatini aniqlash; qatlamning ishlash rejimini aniqlash. Konni ishlatish davrida geologik xizmatning asosiy vazifalari quyidagilar hisoblanadi: neftli qatlamlar va alohida quduqlardan neft va gaz olish me’yorlarini hamda ishchi agent haydash me’yorlarini asoslash; quduqlarni ko’payishi bilan qatlam bosimining o’zgarishi, suv va gaz konturlarining siljishini boshqarilishi va harakatdagi quduqlar fondining saqlanishi, quduqlarni tubdan ta’mirlashni sinchiklab nazorat qilish; qatlamni gazga to’yinganligi va suvga to’yinganligining, qazib chiqariladigan suyuqliklar va gazning fizik va kimyoviy xossalarining o’zgarishini o’rganish; yer qa’rini muxofaza qilish bo’yicha qoidalarga rioya qilishni nazorat qilish; neft qazib chiqarishni oshirish bo’yicha tadbirlarni o’tkazishni geologik asoslash. Gaz quduqlariga gaz qazib chiqarish bo’yicha operatorlar xizmat ko’rsatadi. Gaz quduqlarining texnologik ish rejimini belgilash maqsadida tadqiqotlar o’tkazish konning geologik xizmati tomonidan qoidaga muvofiq har uch yoki olti oyda quduqqa xizmat ko’rsatadigan operatorlar ishtirokida amalga oshiriladi. Geologik xizmat konni ishlatish jarayonini geologik nazorat qiladi va uni amalga oshirilish samaradorligini tahlil qiladi. Har bir konda katta geolog boshchiligidagi geologik xizmat bo’ladi. U neftgaz qazib chiqarish korxonasining bosh geologi rahbarligidagi geologik bo’limga bo’yso’nadi. Kondagi geologik xizmatning tarkibi katta geolog, geolog, uchastka texniklari va quduqlarni tadqiqot qilish bo’yicha brigada yoki guruhdan iborat bo’ladi. Konning katta geologi kondagi barcha geologik ishlarga hamda konni o’rganish va quduqlarni tadqiqot qilish bo’yicha ishlarga rahbarlik qiladi. Uning rahbarligi ostida konda burg’ilash ishlarining bajarilishi hamda laboratoriya tadqiqotlari uchun tog’ jinslari namunalarini olish geologik nazorat qilinadi. U konning katta muhandisi bilan birgalikda qazib chiqarishni oshirishga yo’naltirilgan geologik-texnik tadbirlar ishlab chiqadi. Buning uchun katta geolog

neft, gaz, suv debitlarini o’lchaydi, dinamometrik tadqiqotlar o’tkazadi, sathlarni va qatlam bosimlarini o’lchaydi, neft, suv, gaz namunalari oladi. Katta geolog quduqlarning texnologik ish rejimini ishlab chiqishda va uni takomillashtirish bo’yicha tadbirlarga ishtirok etadi. U bir qator boshqa ishlarni amalga oshiradi: quduqlarni tubdan ta’mirlash, harakatda bo’lmagandan ishlatish fondiga o’tkazish rejalarini tuzishni kiritgan holda mavjud ishlatish quduqlari fondini saqlash bo’yicha tadbirlar o’tkazadi, quduqlarni yuqoridagi obyektlarga qaytarish va chuqurlashtirish bo’yicha rejalar tuzadi, qatlamga ta’sir ko’rsatish bo’yicha tadbirlarni loyihalash bo’yicha tadqiqotlar o’tkaziga rahbarlik qiladi va ularni amalga oshirishni nazorat qiladi, qatlamlarni to ishlatish (oxirigacha ishlatish) uchun quduqlar nuqtalarini fondlarini tayyorlaydi va ularni boshqarmaning geologik bo’limi bilan kelishadi, barcha zaruriy kartografik materiallarni tuzadi, rejalarni tuzish va ularni bajarilishini tekshirishda ishtirok etadi. Katta geolog yer osti muxofazasi va yer qa’ridan maksimal neft va gaz olishni ta’minlash uchun konni ishlatishni nazorat qiladi. Neftgaz qazib chiqarish boshqarmasidagi geologik xizmat ishlarning miqyosi va tashkilotning qabul qilingan strukturasiga bog’liq holda bir yoki bir nechta bo’limlardan iborat bo’lishi mumkin. Asosiy bo’limlardan quyidagilarni keltirish mumkin: 1) Operativ (tezkor) bo’lim, quduqlarni burg’ilash va ishlatishni nazorat qiladi; burg’ilash bo’yicha geolog quduqlarni burg’ilashni nafaqat nazorat qiladi, balki barcha birlamchi materiallarga kameral ishlov berishni ham amalga oshiradi: karotaj diagrammalariga geologik ishlov berish, quduqlar kesimini taqqoslash sxemalari, geologik kesimlar, tuzilma xaritalari va boshqalarni tuzish; ishlatish bo’yicha geolog ishlatish quduqlarining ishlash rejimlarini nazorat qiladi, quduqlarning oqilona texnologik rejimlarini o’rnatish, qatlamga ta’sir ko’rsatish va qazib chiqarishni oshirish, quduqlar va butun qatlamni suvlanganligini o’rganish va nazorat qilish bo’yicha tadbirlar ishlab chiqish va amalga oshirishga ishtirok etadi.

2) Ishlatish va neft va gaz zaxiralarini hisoblash bo’limi, konni oqilona ishlatish loyihalarini tuzishga rahbarlik qiladi va ularni amalga amalga oshirishga ishtirok etadi, qatlamga ta’sir ko’rsatish bo’yicha tadbirlarni rejalashtirish uchun barcha zaruriy ma’lumotlarni tayyorlaydi, amalga oshirilayotgan ishlatish sistamasi va qatlamga ta’sir etish bo’yicha qo’llanilayotgan tadbirlarni tahlil qiladi, neft va gaz zaxiralarini hisoblash hamda fonddagi quduq nuqtalarining hisobini olib boradi va b. 3) Ilmiy-tadqiqot bo’limi, laboratoriyaga rahbarlik qiladi va olingan ilmiytadqiqotlar ma’lumotlariga kameral ishlov beradi; yirik boshqarmalar huzurida odatda laboratoriya mavjud bo’ladi: neft (bitum), gaz, gidrogeologik, qatlam fizikasi, petrografiya, mikropoleantologiya, kon geologik va b. Toqidirish, ishga tushirish va ishlatishda yuzaga keladigan yuqoridagi masalalarni neftgaz qazib chiqarishning geologik bo’limi qisman mustaqil yechadi yoki yuqori tashkilotlar bilan kelishish uchun zaruriy materiallarni asoslaydi.

A dabiyotlar : 1. Абидов А.А., Эргашев Й., Қодиров М. Нефть ва газ геологияси. Русча-ўзбекча изоҳли луғат. Тошкент. “Шарқ” 2000. 2. Абидов А.А. Современные основы прогноза и поисков нефти и газа. Ташкент. “Фан” 2012. 3. Алексеенко В.А. Геохимические методы поисков месторождений полезных ископаемых. Учебник. М., Недра, 2000. 4. Абрамечева Т.В. Экономическая эффективность нефтегазоразведочных работ. Уч. пособие. Ухта 2003. 5. Бурцев М.И. Поиски и разведка месторождений нефти и газа: Учеб. пособие. Москва. Изд-во РУДН, 2006. 6. Бакиров А.А., Бакиров Э.А. и др. Геологические условия формирования и размещения зон нефтегазонакопления. Москва. Недра 1982. 7. Бакиров АА, Бакиров ЭА, Габриэлянц ГА, Керимов В.Ю., Мстиславская Л.П. Теоретические основы поисков и разведки нефти и газа. Под ред. Э.А. Бакирова и В.Ю. Керимова: Учебник для вузов. В 2-х кн. - 4-е изд., перераб. и доп. - Кн. 2: Методика поисков и разведки скоплений нефти и газа. - М.: ООО «Издательский дом Недра», 2012. 8. Баженова O.K., Бурлин Ю.К., Соколов Б.А., Хаин В.Е. Геология и геохимия нефти и газа. М., Изд-во МГУ, 2000.

Похожие

Geologik-qidiruv ishlarining samaradorligini baholash

Uyumlarini ishlatish tizimlarini kon geologik asoslash

Quduqlarni burg’ilash jarayonida tog’ jinslari namunalarini olish

Neft va gazga geologik-qidiruv ishlarining metodik asoslari

Neft va gazga geologik-qidiruv ishlarining rivojlanish tarixi