Neft, gaz va ularning mahsulotlarini saqlash uchun rezervuarlar - Горное дело - Рефераты

Neft, gaz va ularning mahsulotlarini saqlash uchun rezervuarlar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

467 KB

Neft, gaz va ularning mahsulotlarini saqlash uchun rezervuarlar Reja: 1. Silindr shaklidagi vertikal rezervuarlar 2. Gazgolderlar 3. Sharsimon rezervuarlar

Neft, gaz va neft mahsulotlarini saqlash uchun neftni qayta ishlash korxonalarida juda ko‘p katta hajmdagi idishlar ishlatiladi va ular rezervuar parklarda joylashtiriladi. Saqlanadigan mahsulotning turiga qarab xomashyo, oraliq mahsulot va mahsulot rezervuarlar parki tashkil qilinadi. Xomashyo va tovar mahsulotlari parki texnologik qurilmalardan,sanoat binolaridan va odamlar yashaydigan joydan uzoqda joylashtiriladi. Oraliq mahsulotlarni rezervuar parki shu oraliq mahsulotlar ishlatiladigan qurilmalar yaqinida joylashtiriladi. Xomashyoni katta yer osti yoki yarim yer osti temir-beton rezervuarlarda saqlanadi. Xuddi shunday rezervuarlarda tayyor rangsiz neft mahsulotlari ham saqlanadi. Yer osti temir-beton rezervuarlaridan foydalanish metallni tejaydi, quyosh nurlari ta’sirida yengil fraksiyalarning uchib ketishini kamaytiradi va yong‘inga qarshi maskirovka talablariga javob beradi. Metalldan yasalgan rezervuarlar, odatda, yerning yuzasida joylashtiriladi, bu esa ularni ekspluatatsiya qilishni yengillashtiradi. O‘rnatiladigan rezervuarlarning soni va hajmi korxonani xomashyo va har bir mahsulotlarning sutkalik quvvatiga qarab, bir vaqtning o‘zida saqlanadigan mahsulotlarning soniga qarab,shuningdek, neft va neft mahsulotlarining saqlanish muddatiga qarab belgilanadi. Xomashyo rezervuarlarining soni xomashyoning 5 – 7 sutkalik

zaxira miqdoriga qarab aniqlanadi. Oraliq mahsulotlari rezervuarlari soni esa 16 – 48 soatlik zaxira hisobida aniqlanadi, tovar parkining rezervuarlari esa tayyor mahsulotning 15 – 20 sutkalik zaxirasi hisobida aniqlanadi. Sanoat maydonlarini, materiallarni, mehnat resurslarini tejash maqsadida ularning sonini har bir rezervuarning hajmini ko‘paytirishga harakat qilinadi. Т anlab olingan rezervuarlarning

o‘lchamlari normalarda ko‘rsatilgan: to‘la va foydali hajmlari,ularning ichki diametrlari, maksimal ishchi bosimi va harorati,quyishning maksimal balandligi va boshqa o‘lchamlarga to‘g‘ri kelishi kerak. Rezervuarlarning konstruksiyasi ko‘pgina omillarni hisobga olgan holda yasaladi. Lekin asosiy omil – bu suyuqlik va gazlarni fizik-kimyoviy xususiyatlari, bosimi va harorati. Suyultirilgan gazlar (propan, butan va boshqalar) va benzinning yengil fraksiyalari gorizontal yoki vertikal silindrik ichi bo‘sh idishlarda (fundament yoki postamentlarga qo‘yilgan) saqlanadi (1- rasm). Xuddi shunga o‘xshash ko‘ р incha monjus deb ataladigan rezervuarlarda kimyoviy faol moddalar saqlanadi. Bu holda rezervuarning ichki qismi devorlari korroziyaga chidamli material bilan qoplanadi. Gorizontal holidagi rezervuarlarning diametri 1,4 metrdan ortiq bo‘lsa, lyukning ichki qismiga narvon qo‘yiladi. Bu rezervuarlar, shuningdek, o‘lchovchi, boshqaruvchi asboblar bilan jihozlangan bo‘lib, harorat, bosim va quyiladigan mahsulotning balandligi, ortib ketishining oldini oladi.

b) 1- rasm. Yengil benzin fraksiyasi va suyultirilgan gazlar saqlaydigan jihozlar: a – vertikal; b – gorizontal; 1 – korpus; 2 – poydevor; 3 – lyuk; 4 – shtuser.

Bu qo‘yilgan narvonlar, maydonchalar xizmat ko‘rsatadigan ishchilarni armaturaga, KI Р va kimyo qurilmalarini qiynalmasdan tayyorlashga imkon berishi kerak. Quyosh nurida qizib ketishining oldini olish uchun rezervuarlar oq rangga bo‘yaladi, kerak bo‘lsa soyabon quriladi. Silindr shaklidagi vertikal rezervuarlar Silindrik vertikal rezervuarlar neft mahsulotlari saqlanadigan eng keng tarqalgan idishlardir. Ular gorizontal rezervuarlarga nisbatan kam joy oladi va ularni tayyorlashga kam metall sarflanadi. Ular ekspluatatsiyada qulay, ichidagi suyuqlik oson yo‘l (usul) bilan aniqlanadi. Vertikal silindrik rezervuarlarning hajmi 25 m3 dan 100000 m3 gacha bo‘ladi. Ko‘pgina rezervuarlar standartlashtirilgan, qolganlari maxsus loyiha bo‘yicha yasaladi. Rezervuarlar mustahkam zichlashtirilgan asosga va uning ustiga to‘shalgan (0,06 – 0,1m) qum ustiga o‘rnatiladi. Rezervuarlarning pastki qismi korroziyaga uchramasligi uchun qum yotqizilgan joyning ustki qismiga bitum yoki mazut surtiladi.Asos (fundament) konus shaklida bo‘ladi, asosning diametric rezervuarning diametridan 1 – 1,2 m ga katta bo‘lishi kerak. Nishabi markazdan chekkasiga qarab

1:120 nisbatda bo‘lishi kerak. Rezervuar asosidagi qumning to‘kilib-sochilib ketishining oldini olish maqsadida fundamentning atrofini 0,25 – 0,3 m qalinlikdagi beton yoki tosh devor bilan o‘rab qo‘yiladi. Sanoatda hozirgi vaqtda rezervuarlarni metall plastinkalarini payvandlash (ulash) yo‘li bilan tayyorlanadi. Bu usul bilan rezervuarning barcha qismlarini alohida-alohida tayyorlanadi. Buning uchun metall listlari vallar orasidan o‘tkazilib payvand qilinadigan joylari – silindrik korpus uchun, kesilgan va bichilgan metall listlar – qopqog‘i va tag qismi uchun tayyorlanib qo‘yiladi. Korxona sharoitida fermalar, narvonlar va maydonchalar tayyorlanadi. Rezervuarlar o‘rnatiladigan joyda yig‘iladi. Rezervuarlarning pastki qismi usun «asos» (fundament) tayyorlanadi. Rezervuarlarning tag qismini tashkil qiluvchi listlar bir-biriga uchma-uch qilib ulanadi yoki avvaliga ko‘ndalang choklar ulanadi, keyin uzunasiga payvandlanadi. Payvandlash qo‘lda yoki avtomatik ravishda bir bosqichli usulda tag qismini markazdan chetki qismiga qarab olib boriladi.

Т ag qismining barcha listlari periferiya qismlaridan tashqari bir xil o‘lchamda (1500 Ѕ 6000 mm) bo‘ladi. Periferiya listlari bichilganda jihozning pastki qismi dumaloq bo‘lishi kerak.Rezervuarning korpusini belbog‘lari bo‘yicha yig‘iladi. Ular valsovka qilib tayyorlab va poyaslar (belbog‘lar) bir-biri bilan uchma-uch yoki ko‘ndalang ( внахлестку ) choklar usulida payvand qilinadi, chunki vertikal choklar meridian choklar bilan ustma-ust tushib qolmasin va har xil tomonlarda joylashsin. Ko‘ndalang payvand qilinganda poyaslar telesko р ik ravishda, ya’ni har bir poyasning diametri pastdan yuqoriga qarab kamayib boradi (2- a rasm) yoki zinapoya (2- b rasm) shaklida bo‘ladi. 2- rasm. Vertikal silindrik rezervuarlarning korpusi: a – poyaslarning teleskopik joylashishi; b – poyaslar zinasimon joylashgan; d – rezervuar korpusining devorlariga kuch ta’siri.

3- rasm. Vertikal silindrik rezervuarlarning konstruksiyasi: 1 – rezervuar korpusi; 2 – shveller yoki burchaksimon metall bilan o‘ralgan mustahkamlik kamari; 3 – markaziy tayanch joyi; 4 – shitlar. Vertikal silindrik rezervuarlarning o‘lchamlari eng tejamli balandligini hisobga olib aniqlanadi, ya’ni shunday balandlik qabul qilinadiki, bunda shu berilgan hajmda metallning sarfi eng kam bo‘lsin (3- rasm). Agar barcha poyaslarning listlari bir xil qalinlikda deb olinsa, unda rezervuarlarning balandligini quyidagi formula yordamida to р iladi:  2 v H 3   s 2 . 31

Bunda: v – rezervuar hajmi; l – korpus devorining qalinligi, son jihatidan 1 m2 tag (osti) qismini va qopqog‘ini stro р illar bilan hisoblaganda; s – korpus devorining qalinligi (yoki alohida poyasning). rux Bunda: t H    . – poyas metallning ruxsat etilgan kuchlanishi; rux g – rezervuar ichidagi suyuqlikning solishtirma og‘irligi. Rezervuarning hajmini va balandligini bilib, uning diametri aniqlanadi. Rezervuarlarni yasash tajribasi shuni ko‘rsatadiki, rezervuarlarning hajmi bilan balandligi va metall sarfi o‘rtasida qattiq bir bog‘liqlik yo‘q. Baland rezervuarlar uchun devorlari qalin bo‘lishi zarur, chunki ularning mustahkamligini ta’minlash kerak. Lekin past rezervuarlarni xuddi shunday hajmdagi tag qismiga va yo р ish uchun ko‘p metall ketadi. Poyaslar sonining ( n ) balandligiga ( H ) qarab, po‘lat listlarning kengligiga ( b ) va aylana choklarning turiga qarab aniqlanadi.

Rezervuarlarning devorlariga gidrostatik bosim balandlik bo‘yicha uchburchak qonuniga binoan aniqlanadi (2- d rasm). Bosim eng yuqori poyasning devorlariga kam ta’sir qiladi, lekin bu holda ham listning qalinligi 4 mm dan oshmasligi kerak (hisoblarning natijalari qanday bo‘lishiga qaramasdan). Qolgan bog‘lar listlarining qalinligini l suyuqlikning rezervuar devoriga gidrostatik bosimiga mustahkam qarshiligi shartiga qarab, ya’ni 0,002 MN/m2 yoki vakuumga –0,0002 MN/m2 ga teng qilib olinadi va quyidagi formula bilan hisoblanadi: h D  C

S  2  rux ⋅ ϕ  . Bunda: h – to‘ldirilgan rezervuarning yuzasidan hisoblanadigan bog‘gacha bo‘lgan masofa (lekin shu bog‘ning pastki chokidan 0,3 m dan baland emas (2- d rasm); j – vertikal chokning mustahkamlik koeffitsiyenti; C – korroziyaga qo‘shimcha. Rezervuarlarning ichki yuzasini korroziyadan saqlash uchun qoplamalar tayyorlanadi. Bu qoplamalar maxsus korxonalarda (transportirovka) tashishga qulay shitlar holida tayyorlanadi. Shitshveller va ugolniklardan yasalgan karkas bo‘lib, qalinligi 2,5 mm bo‘lgan yupqa po‘lat bilan qoplangan bo‘ladi. Ular rezervuarning ichki qismi korpusiga payvand qilinadi. Agar rezervuarning diametri katta bo‘lsa yoki qopqog‘i tekis bo‘lsa, shitlarning ikkinchi tayanchi bo‘lib markaziy quvurli yoki panjarali ustun hisoblanadi. Bu ustun rezervuarning ichiga o‘rnatiladi.Diametri D bo‘lgan rezervuarning fermalar soni ( n ) quyidagi formula bilan aniqlanadi: D n  . 5 Rezervuarlarning ichidagi bosim yoki vakuum ko‘rsatilgan qiymatlardan ortib yoki kamayib ketmasligi uchun uni kerakli qurilmalar bilan jihozlanadi. Bu jihozlar bosim hosil qiluvchi

gazlarning chiqishini va atmosferadan kiradigan havo va gazlarni boshqaradi, vakuum hosil bo‘lishining oldini oladi, ya’ni rezervuarning nafas olish jarayonini boshqaradi. Qopqog‘i suzadigan rezervuarlar Bu jihoz vertikal silindrik rezervuar bo‘lib, devorlari uchma-uch qilib payvandlangan va uning ichida mahsulot yuzasida metall disk – ponton suzib yuradi (4- rasm). Ponton esa suyuqlik yuzasidagi hajmni bir xil qilib ushlab turadi. Pontonning suzuvchanligi ikki usul bilan amalga oshiriladi: birinchisi, u ikki devorli qilib yasaladi, ikkinchisida esa kam metall sarf qilib, kichkina disklar yasaladi. Ko‘pgina mamlakatlarda katta hajmdagi rezervuarlarda bir dechli ( однадечная крыша ) qopqoq rezervuarning perimetri bo‘yicha qo‘yiladi. Suzayotgan tomning mustahkamligini orttirish uchun katta rezervuarlarda radial yo‘nalishda bo‘lgan korobka shaklida g‘o‘zalar bilan ta’minlanadi. Ponton qopqoqning 22 – 25% maydonini tashkil qiladi. U uzuk shaklida ishlangan bo‘lib, qopqoqning perimetri bo‘yicha joylashtiriladi yoki alohida р iromida turidagi seksiya shaklida bo‘ladi. Qopqoqning vakuum ostida buzilishining oldini olish (mahsulotni to‘la chiqarib olinganda) maqsadida unga vakuum klapanlari o‘rnatiladi. Bu esa rezervuarga havoning kirishini

ta’minlaydi. Agar

4- rasm. Rezervuarning suzuvchi qopqoqlarining chizmasi: a – 2x deolnaya, b – odnodechnaya perimetri bo‘yicha ponton bilan; d – odnodechnaya perimetri bo‘yicha pontonli va radial qattiqlik balkalari bilan; 1 – rezervuar korpusi; 2 – ponton; 3 – suzuvchi qopqoq; 4 – o‘rta tayanchli radial balkali qattiqlik uzugi; 5 – radial korobkasimon qattiqlik balkasi. rezervuarning suzuvchi qopqog‘ini quyosh nurlaridan saqlovchi statsionar tomi bo‘lmasa, pontonning barcha holatida drenaks sistemasiga yuboriladi. Suzadigan qopqoqning suzuvchanligini avariya sharoitida vujudga kelgan holatda yoki drenaks sistemasi

ishdan chiqqan vaziyatdagi sharoitga moslab tekshiriladi. Rezervuar devori bilan disk o‘rtasidagi oraliq barcha perimeter bo‘yicha maxsus qattiq (mexanik) yoki yumshoq (elastik) zichlashtirgichlar yordamida germetik holiga keltiriladi. Mexanik zichlashtirgichlarning konstruksiyalarining turlari ko‘p, ishlab chiqarish juda murakkab. Ularning yumshoq zichlashtirgichlari muhitda chidamsiz bo‘lganda ishlatiladi. Yumshoq zatvorlargubkali, suyuqlik va havoli bo‘lishi mumkin. Ularni rezinalashtirilgan materiallardan penopoliuretan va boshqa shu muhitga chidamli materiallardan tayyorlanadi. Gubkali zatvorlardan zichlik gubkali materialning eziluvchanligiga, har doim rezervuar devoriga siqilib turishiga asoslangan. Suyuqlik zatvorlarida idishga yengil suyuqlik to‘ldiriladi va rezervuar devoriga siqib qo‘yiladi. Havo zatvorlariga esa idishlar havo bilan to‘ldirilgan bo‘ladi.

Т omchisimon rezervuarlar Т omchisimon rezervuarlar suyuqlik tomchisini namlanmagan tekislikdagi F shakliga o‘xshaganligi uchun shunday deb nomlangan va neft mahsulotlarini saqlash uchun mo‘ljallangan. Bu neft mahsulotlarining bosimi 0,2 MPa gacha bo‘lishi mumkin. Bunday rezervuarlarning umumiy ko‘rinishi quyidagi 5- rasmda keltirilgan: 5- rasm. Tomchisimon rezervuar. 1 – korpus; 2 – xavfsizlik klapani; 3 – poydevor; 4 – narvon. Т omchisimon rezervuarning qobig‘ining shakli cho‘ziluvchanlikka

kuchlanishi barcha uzuksimon va meridional kesmalarda bir xil bo‘lib, bu esa konstruksiyaning tejamkorligini ko‘rsatadi. Lekin bunday rezervuarni tayyorlash murakkab bo‘lganligi uchun ishlab chiqarishda keng ishlatilmaydi.

Sharsimon rezervuarlar Sharsimon rezervuarlar 1 MPa gacha bo‘lgan bosimda va yuqori vakuumda (500 mm suv ust) ishlay oladi. Ularning diametrlari deyarli cheklanmagan, masalan: Yaponiyada diametric 33 metr bo‘lgan 3,0 MPa bosimda ishlaydigan rezervuarlar qurilgan.Neftni qayta ishlash korxonalarida sharsimon rezervuarlarda metan, etilen, propan-butan fraksiyasi va boshqa gazlar saqlanadi. Bir xil sharoitda ekspluatatsiya qilinganda sharsimon rezervuarlarga sarflanadigan metall miqdori silindrik rezervuarga nisbatan kam. Lekin sharsimon rezervuarlarni tayyorlash bir oz murakkab,shunga qaramay hozirgi vaqtda ularni ishlab chiqarish yaxshi o‘zlashtirilgan. Mahalliy egiluvchanlik va kuchlanishning

konsentratsiyasini rezervuarni markaziy tayanch oldida va rezervuar qobig‘ining qalinligi quyidagi formula bilan aniqlanadi: S  pD  .  C 4 rux Bunda: p – muhitning umumiy va suyuqlikning gidrostatik bosimi; D – rezervuarning ichki diametri; t rux – kuchlanish; C – korroziyaga qo‘shimcha.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. A. Г . K асаткин . Основные процессы и аппараты химической технологии. – M.: Xимия, 1973. 2. С.A. Фарамазов. «Оборудование ефтеперерабатывающих заводов». Учебное пособие. – M.: Xимия, 1984. 3. Г.Л. Вихман, С.A. Круглов. Основы конструирования аппаратов и машин нефтеперерабатывающих заводов. – M.:Гостоптехиздат, 1978. 4. A.С. Бобков. Основы строительства промышленных зданий и сооружений химической промышленности. – M.: Высш. школа, 1965. 5. A.Н. Плановский, П.И. Николаев. Процессы и аппараты химической и нефтехимической технологии. – M.: Химия, 1987. 6. Z. Salimov, I. Т o‘ychiyev. Ximiyaviy texnologiya protseslari va apparatlari. Т.: O‘qituvchi. 1987. 7. Ю.И. Дитнерский. «Процессы и аппараты химической технологии» в 2-x Т. – M.: Xимия, 1995. 8. A.И. Владимиров, В.A. Шелкунов, С.A. Куликов. «Основные процессы и аппараты нефтегазопереработки». – M.: Нефть и газ,1996. 9. В.В. Николаев, Н.В. Буситинья, И.Г. Бусигин. Основные процессы физической и физико-химической переработки газа. – M.: OAO «Недра», 1998.

Похожие

Neft va gaz zahiralarini hisoblash

Neft va gaz konlarini qidirish

Neft va gaz uyumlarini ishlatish tizimlari

Neft va gaz uyumlarining energetik tavsifi

Neft va gaz uyumlarini ōrganish usullari