Neft va gaz zahiralarini hisoblash - Горное дело - Рефераты

Neft va gaz zahiralarini hisoblash

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

85.5 KB

Neft va gaz zahiralarini hisoblash Reja: 1. Konlarning zaxiralarini tasnifi, neft va tabiiy gazlarning istiqbolli va bashoratlangan resurslari 2. Neft zaxiralarini hisoblash usullari 3. Gaz zaxiralarini hisoblash usullari

Konlarning zaxiralari va neft va gazning istiqbolli resurslari geologik qidiruv ishlari va konlarni ishlatish natijalari bōyicha hisoblanadi. Konlarning zaxiralari va neft va gazning istiqbolli resurslari haqidagi ma’lumotlardan xalq xujaligi tarmoqlarini rivojlanish va joylashtirish sxemalarini ishlab chiqish, geologik qidiruv ishlarini rejalashtirishda foydalaniladi, konlar bōyicha zaxiralar haqidagi ma’lumotlar esa qazib chiqarish tashqilotlarini, neft va gazni tashish va kompleks qayta ishlash korxonalarini loyihalashda foydalaniladi. Neft va gaz resurslarining mavjudligi umumiy geologik tuzilmalar, ilmiy izlanishlar, geologik, geofizik va geoximik tadqiqotlar natijalari asosida yirik regionlar, neftgazli xududlar, viloyatlar, tumanlar, maydonlar chegarasida taxmin qilinadi. Konlarning zaxiralarini aniqlashda neft, gaz, kondensat va ularning tarkibidagi ajratib olish texnologik va texnik iqtisodiy hisoblashlar bilan asoslangan komponentlar (etan, propan, butan, oltingugurt, geley, metallar) alohida hisoblanadi va qayd etiladi. Neft, gaz, kondensat va ularning tarkibidagi sanoat ahamiyatiga ega bōlgan komponentlarning zaxiralarini hisoblash har bir uyum bōyicha alohida va butun kon bōyicha amalga oshiriladi. Istiqbolli resurslar hisoblanadi va qayd qilinadi, bashoratlangan resurslar esa neft, gaz va kondensat bōyicha alohida baholanadi. Neft, gaz va kondensat sifati ulardan kompleks foydalanishni ta’minlovchi davlat talablari, tarmoq standartlari va qazib chiqarish hamda qayta ishlash texnologiyasini hisobga olgan texnik sharoitlarga muvofiq baholanadi. Neft, gaz, kondensat va ular tarkibidagi sanoat ahamiyatiga ega bōlgan komponentlar zaxiralari ōrganilganlik darajasiga kōra qidirilgan – A, B, S 1 toifalar va birlamchi baholangan – S 2 toifa turlarga bōlinadi. Neft va gaz resurslari asoslanganlik darajasiga kōra istiqbolli – S 3 toifa va bashoratlangan – D 1 va D 2 toifa turlarga ajratiladi. Neft, gaz, kondensat va ular tarkibidagi sanoat ahamiyatiga ega bōlgan komponentlar zaxiralari xalq xōjaligi ahamiyatiga kōra alohida hisoblanadigan va qayd qilinadigan ikki guruhga bōlinadi:

Balans - hozirgi kunda ishga tushirish iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq bōlgan konlarning zaxiralari. Balansdan tashqari – ishga tushirish hozirgi kunda iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofik bōlmagan yoki texnik va texnologik nuqtai nazardan imkoni bōlmagan, lekin kelajakda balans zaxiralarga ōtkazilishi mumkin bōlgan konlarning zaxiralaridir. Balans zaxiralar ichida olinadigan zaxiralar hisoblanadi. Olinadigan zaxiralar – zamonaviy texnik vositalar va qazib chiqarish texnologiyasidan xarajatlarning yōl qōyilgan darajasini hisobga olgan holda oqilona foydalanilganda va atrof muxit va yer osti muxofazasi talablariga rioya qilib yer baĝridan qazib chiqariladigan balans zaxiralarning bir qismidir. Qurikxonalar, suv havzalari, aholi punktlari, inshoatlar, qishlok xōjaligi ob’ektlari, tarixiy va madaniy yodgorliklar chegarasida joylashgan neft va gaz konlarining zaxiralari ob’ektlarni kōchirishga sarflanadigan xarajatlar yoki konlarni ishlatishning maxsus usullaridan foydalanishga sarflanadigan xarajatlarning texnik-iqtisodiy hisoblariga asoslanib balans yoki balansdan tashqari zaxiralarga kiritiladi. Zaxiralar qanchalik ōrganilganligiga qarab quyidagi toifalarga bōlinadi: 1) A toifadagi zaxiralar. Uyum barcha loyihalash hujjatlari bōyicha tōliq burĝulab bōlingan, kon ishlash jarayonida bōlib tōliq ōrganilgan. 2) B toifadagi zaxiralar. Uyum texnologik tarx asosida burĝulab bōlingan, kon ishlash jarayonida bōlib, yitarli darajada ōrganilgan. 3) S 1 toifadagi zaxiralar. Qidirish ishlari bōyicha tasdiqlangan zaxiralar. Uning neftgazliligi qidiruv quduqlari orqali tasdiqlangan bōlib, uyumning chegaralari yitarli darajada aniqlangan. Uyumga tegishli ma’lumotlar texnologik tarx tuzish uchun yi tarli. 4) S 2 toifadagi zaxiralar. Oraliq yoki yuqorida yotuvchi qatlamlardagi uyumlar bōlib, qidiruv quduqlari o rq ali aniqlangan, lekin h ali sinalmagan uyumlar. Bunday uyumlar qidiruv ishlari tugallangan yoki ishlatilayotgan konlarda ham bōlishi mumkin. Umumiy holda burĝ u langan quduqlarning geologik va geofizik tahlili

asosida aniqlangan bōlib, texnologik tarx tuzish uchun olingan ma’lumotlar yi tarli emas. 5) S 3 toifadagi zaxiralar. Qidiruv ishlari tugallangan yoki ishlatilayotgan konlardagi ochilishi taxmin qilinayotgan, yaqin atrofdagi boshqa konlarda aniqlangan uyumlar. Asosiy ma’lumotlar yaqin atrofdagi xuddi shu qatlamda ochilgan uyumlarning ma’lumotlariga asoslanib olinadi. Bulardan tashqari bashorat toifasidagi manbalar ham tasniflangan. Ular ikki toifada bōlib, quyidagilardan iborat: 1) D 1 toifadagi manbalar. Ōlkaviy tuzilmalarning litologik - stratigrafik jamlamalaridagi taxminiy uyumlar. Bunday uyumlar juda katta ōlkaviy tuzilmalarda ōz tasdiĝini topgan bōladi va manbalarning miqdoriy bahosi geologik, geokimyoviy va geofizik tahlillarga asoslangan bōladi. 2) D 2 toifadagi manbalar. Ōlkaviy tuzilmalarning litologik -stratigrafik jamlamalaridagi taxminiy uyumlar bōlib, juda katta ōlkaviy tuzilmalarda hali ōz tasdiĝini topmagan bōladi. bunday manbalarning miqdoriy bahosi boshqa shu kabi konlarning ma’lumotlariga qarab, taxminiy asoslanadi. Neft va gaz konlari aniqlangan zaxiralarning miqdoriga qarab quyidagicha tasniflanadi: - noyob konlar, neft zaxirasi 300 mln. tonnadan va gaz zaxirasi 300 mlrd. m 3 dan yuqori; -juda katta konlar, neft zaxirasi 100 dan 300 mln. tonnagacha, gaz zaxirasi 100 dan 300 mlrd. m 3 gacha; -katta konlar, neft zaxirasi 30 dan 100 mln. tonnagacha va gaz zaxirasi 30 dan 100 mlrd. m 3 gacha; -ōrtacha konlar, neft zaxirasi 3 dan 30 mln. tonnagacha va gaz zaxirasi 3 dan 30 mlrd. m 3 gacha; -mayda konlar, neft zaxirasi 3 mln tonnadan va gaz zaxirasi 3 mlrd.m 3 dan kam bōlgan.

Neft zaxiralarini hisoblash usullari Neft zaxiralarini hisoblashda quyidagi usullardan foydalaniladi: hajm, statistik va material balans usuli. U yoki bu usulni tanlash boshlangich materiallarni soni va sifati, konning ōrganilish darajasi va neft uyumining ish tarziga boĝlik . Neft zaxiralarini hajm usulida hisoblash. Amalda hajm usulidan keng foydalaniladi. Uni turli qidirish bosqichlarida va uyumning xoxlangan ish tarzida neft zaxirasini hisoblashda qullash mumkin. Neft zaxiralarini hisoblashning hajm usuli hisoblash ob’ektlarining geologik - fizik tavsifiga va ularda neftni yotish sharoitlariga asoslangan. Neftning olinadigan zaxiralarini hajm usulida hisoblashda quyidagi formuladan foydalaniladi:          n n g оlin R R h F Q bu yerda , Q olin . - neftning olinadigan zaxiralari ;tn. ; F - neftlilik maydoni, m² ; h - qatlamning samarali neftga tōyingan qalinligi, m ; R g -ochiq ĝovaklik koeffitsienti ; R n - neftga tōyinganlik koeffitsienti ; ρ n - neftning dala sharoitidagi zichligi, kg/m³; θ - hisoblash koeffitsienti, neftni yuzaga chiqarilganda kamayishini kōrsatadi, θ = 1/v ( v - qatlamdagi neftning hajmiy koeffitsienti); η – neftberuvchanlik koeffitsienti. Material balans usuli materiyaning doimiylik qonunini amaldagi izoxi hisoblanadi. Uni qōllash yer baĝridagi neftning boshlanĝich miqdorini qazib chiqarilgan va qatlamda qolgan neftning miqdori bilan tengligidan kelib chiqiladi. Neftning olinadigan zaxiralari ishlatish jarayonida qatlam bosimi va neft bilan gazning (erkin, erigan holda) miqdoriy nisbatlarini ōzgarish ma’lumotlariga asoslanib hisoblanadi. Shuning uchun material balans usulini konni ishga tushirgunga qadar va uning boshlangich davrlarida qōllab bōlmaydi. Bundan tashqari hatto kon uzoq muddat ishlatilganda ham uni kōllash qatlam sharoitlarini tavsiflovchi (qatlam bosimi, gaz miqdori, harorat va boshqalar) kōp miqdordagi kōrsatgichlarni aniqlash qiyinligi sababli chegaralanadi. Material balans usulini

qōllash boshqa majburiyatlar (masalan, qatlamga ta’sir kōrsatish) hisobiga ham chegaralanadi. Statistik usul ishlatishning turli kōrsatkichlari orasidagi statistik boĝliqlikka asoslangan. Ular orasida neftning oldingi va keyingi debitlari, joriy va jami neft olish orasidagi boĝliqlik, uyum maxsulotidagi suvning (neftning) ulushi va jami olingan neft va boshqalar ma’lum. Statistik usulni ham material balans usuli kabi yitarli darajada uzoq muddat ishlatgandan sōng qōllash mumkin. Lekin statistik usul neft zaxiralarini hisoblashda ishlatish jarayonida hisoblash uchun zarur bōlgan ishlatish kōrsatkichlarini oson, tōĝri va doimiy aniqlash imkoni bōlgani sababli ishonchli natijalar beradi. Bundan tashqari statistik usulni qōllash uyumning ish tarzi bilan chegaralanmaydi. U qatlamga ta’sir kōrsatishning istalgan turida ōllaniladi. Neft zaxiralarini hisoblash usulini tanlash tamoyili uyumning ish tarzi va uni ōrganilganlik darajasi hisoblanadi. Ish tarziga boĝlik holda hisoblash usulini tanlashda quyidagilarga amal qilish zarur: suv siquvi tarzida hajm va statistik usullarni qōllash mumkin; qayishqoq-suv siquvi va aralash tarzlarda – hajm va material balans usullari; gaz shapkasi va erigan gaz tarzlarida – uchta usulni ham; gravitatsion tarzda – hajm va statistik usulni qōllash mumkin. Hajm usuli nisbatan universal hisoblanadi. Lekin litologik - fizik ōzgaruvchanligi ahamiyatli qatlamlar uchun qalinligi, ĝovakligi va boshqa kōrsatkichlarning ōrtachasini aniqlash qiyin bōlganda hajm usulidan foydalanish oĝir kechadi. Bunday hollarda hajm usulining ma’lumotlarini ishlatish jarayonida statistik usul va material balans usuli bilan aniqlash maqsadga muvofiq bōladi. Neft zaxiralarini uyumning ōrganilganlik darajasiga kōra hisoblash usulini tanlashda quyidagilarga amal qilish lozim: zaxiralarni hisoblashning hajm usulini uyumning istalgan qidirilganlik darajasida qōllash mumkin; statistik usulni uzoq muddat ishlatish ma’lumotlari mavjud bōlganda; material balans usulini ham uzoq muddat ishlatish jarayoni ma’lumotlari mavjud bōlganda qōllash mumkin. Shuning uchun past toifa (S 1 , S 2 ,) zaxiralari hajm usuli bilan hisoblanadi.

Gaz va kondensat zaxiralarini hisoblash usullari Gaz zaxiralarini hisoblashda erkin gaz, ya’ni gaz uyumlari va gazneft uyumlarining gaz duppisidagi gazlari va neftda erigan (yōldosh) gaz ajratishadi. Erkin gaz zaxiralarining hisoblashni ikkita usuli mavjud: 1. hajm usuli. 2. gaz zaxiralarini bosim pasayishi bōyicha hisoblash usuli. Hajm usuli . Erkin gaz zaxiralarini hisoblashning bu usuli hisob ob’ektining geologik fizik tavsifi va ularda gazning joylashish sharoitlari haqidagi ma’lumotlarga asoslangan. Ta’riflanayotgan usulda gaz zaxiralari quyidagi formula bōyicha hisoblanadi:g st st st b bq g g g P P f R R h F Q            . . . .. ) ( bu yerda, Q g – gazning boshlangich zaxiralari (andoza sharoitda, R st = 0,1 MPa, T st = 293 K); F – gazlilik konturi maydoni, m 2 ; h - samarali gazga tōyingan qalinlik, m; R ĝ - ochiq ĝovaklik koeffitsienti; R g – qatlamning gazga tōyinganlik koeffitsienti; R q .b . - uyumdagi boshlangich qatlam bosimi, MPa; R st - uyumdan sanoat mi q yosidagi gaz olingandan sōng uyumdagi ōrtacha q oldi q bosim, MPa; α b va α st - uglevodorod gazlarni R q b va R st bosimlarda Boyl-Mariott qonunidan oĝishiga tuzatma; f - gaz hajmini andoza haroratga ōtkazish uchun haroratga tuzatma: T at / T kat = 293K/(273K+ t kat ); t kat - qatlam harorati. Gaz zaxiralarini bosim pasayishi bōyicha hisoblash usuli. Bu usul gaz uyumini ishlatish jarayonida olingan gaz miqdorining bosimni pasayish kattaligi bilan boĝliqligiga asoslangan. Agar uyumni ishlatishning boshida birinchi sanada Q 1 hajmdagi gaz qazib chiqarilgan bōlsa, bunda uyumdagi bosim P 1 ni tashqil qilsa, ikkinchi keyingi sanada esa Q 2 hajmdagi gaz olingan va bosim P 2 ga tenglashgan bōlsa, u holda bu davr maboynida bosimning pasiyish birligiga gaz qazib chiqarish hajmi quyidagini tashqil etadi: ) /() ( 2 1 1 2 P P Q Q Q   

Shundan kelib chiqib, ishlatishning keyingi davrlarida uyumda qatlam bosimi ōzining oxirgi kōrsatgichlarigacha pasaygunga qadar bosimning pasayish birligiga bir xil miqdorda gaz chiqariladi va gaz zaxiralarini hisoblash uchun quyidagi formulaga ega bōlamiz.) /() )( ( 2 2 1 1 2 2 1 2     P P P P Q Q Q q q g     Suv siquvi tarzida ishlaydigan uyumlarda bosimni pasayishi bōyicha hisoblash usulini qōllash maqsadiga muvofiq emas, chunki gaz zaxiralarini bu usulda hisoblashda qatlamning birlamchi ĝovaklari hajmi gaz bilan tōlgan, ishlatish jarayonida ōzgarmaydi deb qabul qilinadi. Agar kondensatli gaz koni bōlsa, u holda gaz zaxiralari aniqlangandan sōng kondensat zaxiralari hisoblanadi: П Q Q g k   bu yerda, P - kondensatning potentsial miqdori. Gaz zaxiralarini hisoblashning hajmiy usulini uyumni qidiriganligining xoxlagan bosqichida qōllash mumkin. Bosim pasayishi bōyicha hisoblash usulidan foydalanish uchun quduqlarni ishlatish ma’lumotlariga ega bōlish zarur. Hajm usuli qatlamni barcha ish tarzlarida qōllaniladi. Bosim pasayishi bōyicha hisoblash usuli faqatgina gaz tarzida samara beradi, suv siquvi (gazsuv siquvi) tarzida bu usul bilan hisoblashning aniqligi keskin pasayadi. Neftda erigan gazning balans zaxiralari quyidagi formula bōyicha hisoblanadi: 0 . . . . r Q Q balg balg   bu yerda, Q g.bal , Q n.bal - balans gaz zaxiralari, m 3 va neft zaxiralari, tonna; r 0 - boshlangich qatlam bosimida neftdagi gazning miqdori, m 3 /t. Neftda erigan gazni olinadigan zaxiralarining miqdori neftgazli qatlamlarning ish tarziga boĝliq.

Suv siquvi tarzida gaz omili uyumni ishlatish jarayonida vaqt ōtishi bilan kam ōzgaradi va neftda erigan gazning olinadigan zaxiralari quyidagicha hisoblanadi:r Q Q olinn oling   . . . . bu yerda , r - gaz omili , m 3 / t , atmosfera bosimida 0,1 MPa ō lchangan ; Q g . olin - olinadigan neft zaxiralari , t ; Q n . olin - neftda erigan gazning olinadigan zaxiralari , m 3 .

Foydalanilgan adabiyotlar : 1. E.A. Bakirov, V.I. Yermolkin, V.I. Larin i dr. Geologiya nefti i gaza Uch. Pos. Nedra 1989. 2. V.G. Kanalin, M.G. Ovanesov, V.P. Shugrin. Neftegazopromislovaya geologiya i gidrogeologiya Moskva. Nedra 1985. 3. I.X. Abrikosov, S.N. Gutman. Obshaya, neftyanaya i neftepromislovaya geologiya. Moskva. Nedra 1982. 4. M.A. Jdanov. Neftegazopromislovaya geologiya i podschet zapasov nefti i gaza. Moskva. Nedra 1986. 5. N.G. Sereda, V.M. Muravyov. Osnovi neftyanogo i gazovogo delo. Moskva. Nedra 1980. 6. N.G. Bobritskiy, V.A. Yufin Osnovi neftyanoy i gazovoy promishlennosti. Moskva. Nedra 1988. 7. A.V. Mavlonov. Neft va gaz koni geologiyasi. Toshkent 1992. 8. L.F. Petryashin, L.G. Lisyaniy. Oxrana prirodi v neftyanoy i gazovoy promishlennosti. Lvov. Vi sh a shkola 1984. 9. N.A. Sidorov. Burenie i ekspluatatsiya neftyanix i gazov ы x skvajin. Moskva. Nedra 1982. 10. V.M. Muravev. Razrabotka i ekspluatatsiya neftyanix i gazovix skvajin. Moskva. Nedra 1986. 11. Neft va gaz jurnali. Toshkent 1997.

Похожие

Neft va gaz konlarini qidirish

Neft va gaz uyumlarini ishlatish tizimlari

Neft va gaz uyumlarining energetik tavsifi

Neft va gaz uyumlarini ōrganish usullari

Neft va gaz uyumlarining tabiiy tarzlari