Vodorodning xususiyatlari va olish usullari - Химия - Рефераты

Vodorodning xususiyatlari va olish usullari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

43 KB

Vodorodning xususiyatlari va olish usullari Reja: 1. Vodorodning xususiyatlari. 2. Vodorodni tabiatda uchrashi. 3. Vodorodni ishlatilishi. 4. Vodorodni olish usullari. Tayanch iboralari: Vodorod, vodorodning metalmaslar bilan birikmalari, «kaldirok gaz», Gidridlar, vodorod zaxirasi, vodorod izotoplari, aerostat.

VODORODNING XUSUSIYATLARI. Vodorod D.I. Mendeleyev davriy sistemasida birinchi o‘rinni egallaydi. Uning atomi juda oddiy tuzilgan: yadro atrofida bitta elektron aylanadi yoki yangi tasavvurlarga asosan atom yadrosi pulsatsiyalanuvchi elektron bulut bilan to‘sib olingan. Vodorodning elektron formulasi 1 S 1 dir. Vodorod ba’zi sharoitlarda metall xossalarini (elektron berganda), boshqa sharoitda esa metallmas xossalarini (elektron biriktirib olganda) namoyon qiladi. Lekin u xossalari jihatidan ishqoriy metallardan ko‘ra galogenlarga ko‘proq o‘xshaydi. Shu sababli, vodorod D.I. Mendeleyev davriy sistemasining 7- gruppasiga joylashtiriladi. 1 gruppasida esa vodorodning simvoli qavs ichiga olingan bo‘linadi. Fizik xossalari: vodorod oddiy sharoitda rangsiz, mazasiz, hidsiz gazdir. Xavodan 14,4 marta yengildir; vodorodning atom og‘irligi 1,00797 u.b. ga tengdir va u eng yengil gazdir. Suvda kam eriydi(1l suvda 20 0 С da 18 ml vodorod eriydi), -252,8 0 С da atmosfera bosimida vodorod suyuqlikka aylanadi. Suyuq vodorod rangsiz bo‘ladi. Massa soni 1 bo‘lgan vodoroddan tashqari, massa soni 2 ga teng bo‘lgan deytriy D va 3 ga teng bo‘lgan tritiy T kabi izotoplari ham bordir. Kimyoviy xossalari: vodorod birikmalarida doimo 1 valentli bo‘ladi. Uning o‘ziga xos oksidlanish darajasi Q 1 ga teng, lekin metallarning gidridlarida - (LiH, NaH, KH, CaH 2 va boshqalarda) oksidlanish darajasi -1 ga tengdir. Vodorod molekulasi 2 atomdan tashkil topgan. Ular orasidagi bog‘lanish vujudga kelishi elektronlarning umumlashgan jufti (yoki elektron bulut) hosil bo‘lishi bilan tushuntiriladi: N : H yoki Н 2 . Elektronlarning bunday umumlashuvi vodorod molekulasini alohida atomlarga qaraganda energetik jihatdan barkarorroq bo‘lishiga olib keladi: 1 mol vodorodda molekulani atomga ajratish uchun 431 kj energiya sarflash kerak: Н 2 = 2 Н - 431 кж (  Н = 431 кж ) (1) Molekulyar vodorodning odatdagi aktivligi kamroq ekanlgiga sabab ana shudir. Vodorod ko‘pgina metallmaslar bilan birikib, RH 4 (C Н 4 ), RH 3 (N Н 3 ),

RH 2 ( Н 2 S), RH( Н CI) tipidagi gazsimon birikmalarni hosil qiladi. Vodorod kislorodda yonadi, bunda ko‘p miqdorda issiqlik ajralib chiqadi va temperatura 3000 0 С gacha yetadi. Ikki hajm vodorod va bir hajm kislorod aralashmasi «qaltiroq gaz» deyiladi; bu aralashma o‘t oldirilganda kuchli portlaydi. Shuning uchun, vodorod bilan ishlaganda ehtiyot bo‘lish kerak, apparatlar teshiksiz bo‘lishi kerak. Vodorod kislorodda yonganda ham «qaltiroq gaz» portlaganda ham suv hosil bo‘ladi; 2H 2 Q O 2 = 2H 2 O Q Q (2) Bu reaksiyada vodorod kislorod ta’sirida oksidlanadi, ya’ni vodorod qaytaruvchi, kislorod oksidlovchidir. Yuqori temperaturada vodorod ishqoriy va ishqoriy-yer metallari bilan birikib oq kristall moddalar - yuqorida keltirilgan metallarning gidridlari va boshqalarni hosil qiladi. Bu yerda Н -1 , ya’ni manfiy oksidlanish darajasiga egadir. Bu gidridlar suvda oson parchalanib, tegishli ishqor va vodorodni hosil qiladi; СаН 2 Q 2Н 2 О = Са(ОН) 2 Q 2Н 2 (3) Atamar vodorodning reaksiyaga kirishishi juda kuchlidir: Н Q Н = Н 2 = 421 кЖ (4) Vodorod qizdirilganda ko‘pchilik metallarni ularni oksidlaridan qaytaradi; С u О Q H 2 = Cu Q H 2 O (5) 0 VODORODNING TABIATDA UCHRASHI. Vodorod tabiatda keng tarqalgan u suvda, barcha organik birikmalarda- metan, etan va x.k. bo‘ladi; Erkin holda vodorod ba’zi tabiiy gazlarda ham uchraydi. Vodorod yer qobig‘i massasining 0,15 % ni (gidrosfera ham hisobga olinganda 1 % ni) tashkil etadi. Quyosh massasining yarmi vodoroddan iboratdir. Tabiatda vodorod ikki xil izotop:

trotiy (99,98 %) va deyteriy (0,02%) holida uchraydi. Shuning uchun oddiy suvda ozroq miqdorda og‘ir suv ham bo‘ladi. 0 VODORODNING ISHLATILISHI. Vodorodning ishlatilishi uning fizik va ximik xususiyatlariga asoslangandir. U yengil gaz bo‘lgani uchun aerostat va dirijabillarni to‘ldirishda ishlatiladi. Vodorod yuqori temperatura hosil qilib, О 2 Q Н 2 alangasida metallar qirqishda va payvandlashda ishlatiladi. Molibden, volfram kabi metallarni ularning oksidlaridan qaytarib olishda vodorod ishlatiladi. Vodorod anorganik kimyo sanoatida xavoni bo‘lishdan olingan toza azotdan ammiak olishda: 3 Н 2 QN 2 = 2N Н 3 Q Q (6) ko‘mirdan suyuq yoqilg‘i (sun’iy neft) olishda, oziq-ovqat sanoatida esa yog‘larni gidrogenlashda ishlatiladi; vodorodni deyteriy va tritiy izotoplari atom energitekasida ishlatiladi. 0 VODOROD OLISHNING USULLARI. Ular asosan uch xildir: 0 1. Kimyoviy; 0 2. Elektrokimyoviy; 1 3. Fizik usulidir. Kimyoviy usulga quyidagilar kiradi: a) Qizdirilgan temir yoki uglerod bilan suv bug‘ining ta’siri natijasida vodorod olish. b) Tabiiy gaz, neftni olishda va qayta ishlashda hosil bo‘ladigan yo‘ldosh gazlar kabi gazsimon uglevodorodlardan, hamda tarkibida uglerod monooksidi («SO») bo‘lgan gazlardan vodorod olish. v) Mazut, neft yoki neftni motor yokilg‘ili kimyo sanoati uchun xom ashyo olishda hosil bo‘ladigan kreking qoldiqlaridan ham kimyoviy usul bilan vodorod

olish mumkin, hamda aromatik neft moddalaridan degidrogenizatsiya qilish vaqtida chiqadigan vodorod kiradi. Elektrokimyoviy usulga: a) Suvni elektrolizlash (bunda vodoroddan tashqari kislorod ham olinadi). b) Osh tuzi (NaCI) ning suvdagi eritmasini elektrolizlab, xlor ishlab chiqarish kiradi (bundan xlordan tashqari vodorod gazi va NaOH eritmasi olinadi). Fizik usuliga - koks gazidan vodorodni sovutish yo‘li bilan olinishi kiradi. Bu usullardan temir bug‘ usuli eng kam foydali bo‘lgani uchun hozirgi vaqtda juda kam qo‘llaniladi. Agarda arzon elektroenergiyasi bo‘lsa, toza vodorod olish bo‘yicha eng maqsadga muvofiq usul - bu suvni elektrolizidir. Koks gazi chiqindi gazi bo‘lgan joyda uni sovitib, vodorod olish ham qulay usullardan biridir. Bizning Respublikamizda hozirgi vaqtda eng qulay usul - bu tabiiy gazni yoki uglerod monooksidli gazlarni konversiya (o‘zgartirish) usuli bilan vodorod olishdir.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RUYXATI 1. Мухленов И . П . Практикум по обќей химической технологии . М:Вўсшая школа, 1973. 2. Атрошенко В.И. Курс технологии связанного азота М:Л: Химия 1968. 3. Атрошенко В.И. Технология связанного азота М-Л. Госхим изд. 4. Позин М.Е. Руководство к практическим занятиям по технологии неоргонические вешеств. Л.: Химия 1980. 5. Позин М.Е. Технология минералнœх удобрений и солей. М.: Госхимиздат 1957. 6. Позин М.Е. Технология минералнœх солей. М.: Госхимиздат 1961. 7. Мухленов И.П. Практикум по общей химической технологии. М:Высшая школа, 1973. 8. Атрошенко В.И. Курс технологии связанного азота М:Л: Химия 1968. 9. Атрошенко В.И. Технология связанного азота М-Л. Госхим изд. 10. Амелин А.Г. Производство серной кислотœ.М.Л. химия.1967. 11. Вольфкович С.И. Общая химическая технология М.Л.Госхимиздательство. 1963. 12. Фейхсфель В.О. Рубан В.Л. Лабораторный практикум по технологии основного органического синтеза М:Л. Химия. 1966. 13. Ю. М. Бутт, В.В. Тимашев и другие «Практикум по химической технологии вяжуќих материалов»

Похожие

Vodorod va uni olish usullari

Aminlar tuzilishi va olish usullari

Alkanlarni olish usullari va xossalari

Alkinlar nomlanishi va olish usullari

Alkenlar izomerlanishi nomlanishi olish usullari