Aminlar tuzilishi va olish usullari - Химия - Рефераты

Aminlar tuzilishi va olish usullari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

55.1474609375 KB

Aminlar tuzilishi va olish usullari Aminobirikmalarning tuzilishi va nomlanishi, aminobirikmalarning olinishi, Goffman, Lossen, va Kursius qayta guruhlanishi Aminlar-ammiak tarkibidagi vodorod atomlarini uglevodorod qoldiqlariga almashtirish natijasida hosil bo‘ladigan moddalardir. Tuzilishiga ko‘ra ular birlamchi RNH 2 , ikkilamchi R-NH-R va uchlamchi R I N(R 2 )R 3 bo‘lishi mumkin. Formuladagi R 1 , R 2 yoki R 3 lar metil, etil, propil va h.k yoki to‘yinmagan uglevodorod qoldig‘i-allil- bo‘lishi mumkin. CH 2  CH-CH 2 -NH 2 allilamin. Azot bevosita qo‘sh bog‘ tutgan uglerod atomiga birikkan birlamchi yoki ikkilamchi aminobirikmalar beqaror birikmalardir. Ular azometinlarga (iminlarga) izomerlanadilar. M-n: CH 2  CH-NH 2 vinilamin. Bu modda erkin holda yo‘q, chunki u tezda sirka aldegidning iminiga aylanib ketadi: CH 2  CH-NH 2  CH 3 -CH  NH CH 2  CH-NH-CH 3  CH 3 -CH  N-CH 3 Ammo bunday uglevodorod qoldig‘i tutgan uchlamchi aminlar barqarordir. M-n: Chunki, bu molekulada azot atomida ko‘chishi mumkin bo‘lgan vodorod yo‘q. Ratsional nomenklaturada aminlar uglevodorod qoldig‘i asosida nomlanadi. M-n: CH 3 NH 2 metilamin, CH 3 NHC 2 H 5 metiletilamin, N(CH 3 ) 3 trimetilamin va h.k. Sistematik nomenklaturada uglevodorod nomiga amino - so‘zini qo‘shib nomlanadi, raqam bilan esa aminoguruhning o‘rni ko‘rsatiladi: -NH 2 amino, -NH-CH 3 metilamino va -N(CH 3 ) 2 dimetilamino guruhlardir. Agar molekulada turli darajada almashgan azot atomlari bo‘lsa, bunday aminlar quyidagicha nomlanadi. M-n:

СH3 NH CH 2 CH 2 CH CH 3 N CH 3 CH 2 CH 2 N CH 3 CH 312345678 910 2,5, 6 ,-trimetil-2,5,6-trimetildekan Aminlar quyidagi usullar bilan olinadi: ammiakni galoidalkillar yoki spirtlar bilan alkillash; 2 NH3 + CH3I CH3NH2 + NH4I NH3 + CH3OH CH3NH2 + H2O Bu reaksiyada birlamchi, ikkilamchi va uchlamchi aminlarning arlashmasi hosil bo‘ladi, rekatsiyalarning mexanizmi nukleofil almashinish. 2.Nitrillarni, nitrobirikmalarni va oksimlarni qay-tarish: + H 2 OC H 3 C H 2 N H 2H 2 , K а т N - O H C H 3 C H K а т .H 2 , K а т . C H 3 C H 2 - N H 2 C H 3 C N + H 2 C H 3 N H 2 + H 2 O C H 3 N O 2 3. Izotsian kislotasi efirlarining gidrolizi: R-N  C  O  H 2 O  R-NH 2  CO 2 4. Goffman qayta guruhlanishi yordamida olish: -NaCl R-NH2 + СO2 H2O R-C -N H2  NaOCl O «Goffman qayta guruhlanishi» deb ataluvchi reaksiyada kislota amidlaridan xlor yoki bromning ishqoriy eritmasi ta’sirida quyidagi mexanizm bo‘yicha izotsian kislotasining efiri hosil bo‘ladi: RNH2 + CO2 R N C O R C O N _HCl NaOH HCl _ R C O NHCl + NaOCl R C O NH2 5. Bekman qayta guruhlanishi bilan olish: H2N-(CH2)5COOH H2O NH O H+ (H2SO4) N OH

Aminlar yana Lossen va Kursius qayta guruhlanishlari bilan olinishi mumkin. Bunda reaksiyaga kislota gidrazidlari va gidroksam kislotalar olinadi. Kislota gidrazidlari qizdirilganda, gidroksam kislotalar esa kislotalar ta’sirida izotsian kislotasining efiriga aylanadi. Bu jihatda Kursius va Lossen qayta guruhlanishi Goffman qayta guruhlanishiga o‘xshashdir: Birlamchi aminlarni olishning yana bir usuli aldegid yoki ketonlarga ammoniy formiat qo‘shib qizdirishdan iboratdir. Bu reaksiyada avval almashingan formamid hosil bo‘ladi. Formamid esa aminobirikmaga aylanadi. Bu reaksiya Leykart reaksiyasi deb ataladi va quyidagi reaksiya bilan yozish mumkin:R C O + 2 H R' C O O NH 4 CHNHC R R' O H + CO 2 + NH 3 + H 2O CHNHC R R' O H H 2 O + H + R CH NH 2 + HCOOH R' Uchlamchi amin-trimetilamin o‘ziga xos usul bilan olinadi. Bunda paraform ammoniy xlorid bilan qizdiriladi. Paraform depolimerlanib chumoli aldegidga aylanadi va ammoniy xlorid bilan reaksiyaga kirishadi: 3 CH 2 O + NH 4 Cl (HOCH 2 ) 3NHCl - + 3 HCOOH+ (CH 3 ) 3NHCl - + 3 HCOOH 3 CH 2 O + Bunda trimetilaminning gidroxloridi hosil bo‘ladi. Oraliq modda sifatida hosil bo‘lgan trimetilolamin tuzi formaldegid bilan qaytariladi. Ikkilamchi aminlarning ham o‘ziga xos olish usuli mavjud. Aminlar ammiakka o‘xshash hidli (dastlabki vakillari) va asos xossasiga ega bo‘lgan birikmalardir. Ularni organik asoslar deb ataladi. Ular ammiakka nisbatan kuchli asoslardir. Alkil guruhlarning musbat induksion ta’siri ularning asosligini oshiradi: CH3 NH2, CH3 NH CH3

Agar uglevodorod qoldig‘i to‘yinmagan (allil) bo‘lsa, bu holda asoslilik kamayadi: CH 2  CH-CH 2  NH 2. Ularning qaynash haroratlari ham molekulyar massa ortishi bilan ortib boradi. Ba’zi aminobirikmalarning qaynash haroratlari quyidagi jadvalda keltirilgan: Jadval Ba’zi aminobirikmalarning qaynash haroratlari Formulasi Nomi Qaynash harorati CH 3 NH 2 metilamin -6,5 C 2 H 5 NH 2 etilamin 16,6 n -C 3 H 7 NH 2 n-propilamin 48,7 n- C 4 H 9 NH 2 n-butilamin 77,8 n-S 5 H 11 NH 2 n-amilamin 104,0 n- C 6 H 13 NH 2 n-geksilamin 132,7

Adabiyot:1. O.YA.Neyland Organicheskaya ximiya. M.: «Viysshaya shkola». 1990. S. 388-395. 2. A.N.Nesmeyanov, N.A.Nesmeyanov Nachala organicheskoy ximii. Kniga 1. M.: 1969. S. 222-226. 3.Q.N. Axmedov, X.Y. Yo‘ldoshev Organik kimyo usullari. I-qism. T.: «Universitet». 1998. 88-106 b.

Похожие

Aromatik aminlar

Vodorod va uni olish usullari

Alkanlarni olish usullari va xossalari

Alkinlar nomlanishi va olish usullari

Vodorodning xususiyatlari va olish usullari