Umumta’lim maktablari anorganik kimyo kursida moddaning tuzilishini o’rganish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

47 KB

Скачать

Umumta’lim maktablari anorganik kimyo kursida moddaning tuzilishini o’rganish Reja: 1. Moddaning tuzilishi haqidagi tushunchalar tizimi 2. Moddaning tuzilishi haqidagi tushunchalarni rivojlantirish 3. Moddaning tuzulish nazariyasini samarali o’rganish sharoitlari.

Asosiy tushunchalar: Moddaning tuzilishi - modda h aqidagi tushunchalar, moddaning tuzilishi h aqidagi tushunchalar tizimi: atom tuzilishi h aqidagi tushuncha, yadro tarkibi, izotoplar, atomda elektronlar holati: s va p elektron bulutlarning gibridlanishi, elektron qobiqlar. Moddaning tuzilishi bilan bo g ’ liq bo’lgan muammolar h ozirgi zamon kimyosining diqqat markazida turadi. Maktab kimyo kursini shu muammolardan tashqarida o’rganib bo’lmaydi. Kimyoviy elementlar xossalari, kimyoviy jarayonlar barchasi moddaning tuzilishi asosida ta h lil etiladi. Moddaning tuzilishi - modda h aqidagi tushunchalar, tuzilishlar, bilimlar majmui bo’lib h ozirgi vaqtda katta rivojlanish bilan birga - yalpi nazariyaga aylanadi. Bu mavzuni o’rganish o’quvchilar oldiga aniq maqsad qo’yadi. Uning ta’limiy maqsadi - o’quvchilar atom murakkab sistema, kimyoviy bo g ’ lanish turlarining eletron mo h iyati kristall panjaralar tipi kabilarning mo h iyat mazmunini o’rganishlari lozim. Mavzuning tarbiyaviy ahamiyati - shundan iboratki elementlar va moddalar tabiatda bir xil mo h iyat kasb etib o’quvchilar dialektik - materialistik qarashlari h aqidagi tushunchalarini shakllantiradi. Davriylik nazariyasi o’quvchilarda moddlar tuzilishining ichki qonuniyatlari h aqidagi bilimlar rivojlanishiga olib keladi. Moddaning tuzilishi h aqidagi bilimlarni o’rganish o’quvchilar tafakkurini rivojlantiradi. Rivojlantiruvchi ta’lim funksiyasi amalga oshadi. Mo h ir pedagoglarning tajribalarini to’plab, umumlashtirib o’rganish, ko’p yillik shaxsiy tajribalar asosida o’quvchilar tayanch bilimlarni shakllantirish va rivojlantirish yo’llariga oid muayyan xulosalar vujudga keladi. Bu xulosalarning negizi o’quvchilarni kimyo faniga bo’lgan qiziqishlari, ularning moddiy olamni bilib borish singari oddiydan murakkabga qarab borishni tashkil etadi. Dastlabki kimyoviy tushunchalarni o’rganishga maktab dasturida 24 soat vaqt ajratilgan. O’quvchi tegishli mavzularni o’rganish jarayonida kimyoviy elementlar, qonunlar, tushunchalar h aqida ilk ma’lumot oladi va ularda kimyo

faniga qiziqish uy g ’ onib, kimyoviy reaktivlar bilan munosabatda bo’lish malakasi h osil bo’ladi. Biz quyidagi tajribaga tayangan h olda, o’quvchilarni asta - sekin davriy qonun va moddalarni tuzilishini o’rganishga tayyorlash uchun o’qituvchi dars davomida nimalarni amalga oshirsa, qanday maqsad va vazifalarni ruyobga chiqarsa ijobiy natijaga erishishi xususida to’xtalamiz. 1. kimyoning predmeti moddalar mavzusida: a) darsning ta’limiy maqsadi - o’quvchilarga kimyoning predmeti, uning qamrab olgan so h alari, moddaning eng mu h im fizik xossalari, moddalarning bir - biridan farqi kimyo fani nimani o’rganishi, uning vazifalari, a h amiyati va boshqalar h aqida ma’lumot berish: b) darsning tarbiyaviy maqsadi - o’quvchilarning shu fanga qiziqtira bilish, ularda moddalarning fizik xossalari asosida bir - biridan ajrata olish malakalarini h osil qilish; v) darsning rivojlantiruvchi maqsadlari - o’quvchilarning ilgari olgan bilimlarini tartibga solish, ularda moddiy borliq h aqida bir moddani boshqa moddaga aylantirish h aqida, kimyoning xalq xo’jaligidagi a h amiyati h aqida aniq tasavvurlar h osil qilish. 2. Toza moddalar va aralashmalar mavzusida; a) darsning ta’limiy maqsadi - toza moddalar va aralashmalar h aqida, bir jinsli har xil jinsli moddalar, moddalarni aralashmalardan tozalash usullari h aqida tushunchalarni o’quvchi ongiga singdirish: b) o’quvchilarda moddalarni va tabiatni toza saqlash, aralashmalarni bir - biridan ajrata bilish ko’nikmalarini h osil qilish: v) o’quvchilarda toza va aralashma moddalar h aqida tushunchalarni rivojlantirish. 3. Fizikaviy va kimyoviy h odisalar, kimyoviy reaksiyalar mavzusida: a) o’quvchilarda fizikaviy, kimyoviy hodisalar, kimyoviy reaksiyalarning belgilari va ularning sodir bo’lish shart - sharoitlari, fizikaviy va kimyoviy

h odisalarning a h amiyati, tirik organizmda sodir bo’ladigan jarayonning mo h iyati h aqida tasavvur uy g ’ otish; b) o’quvchilarda fizikaviy kimyoviy o’zgarishlar, h odisalar reaksiyalarining sodir bo’lish shart - sharoitlari h aqida tushuncha h osil qilib, shu asosida ularni h ayotiy faoliyatga tayyorlash. v) o’quvchilarning fizikaviy, kimyoviy h odisalar, olgan bilimlarini amaliy faoliyatga qo’llash ko’nikmalarini rivojlantirish. Modda haqidagi tushunchalar tuzilishi va tizimi. Maktab kimyo kursining asosiy vazifasi davriy qonun mo h iyatini moddaning tuzilish nazariyasi asosida o’quvchilarga o’rgatishdan iborat. Moddaning tuzilish nazariyasi butun kimyo kursi orqali o’tib o’quvchilar bilimini va tafakkurini rivojlantiradi. Natijada o’quvchida moddaning tuzilishi bilan uning xossalari orasidagi bo g ’ liqlik tasavvuri yuzaga chiqadi. Bu mavzu mo h iyatini o’rganish o’quvchilarda ma’lum qiyinchiliklar paydo qiladi. Moddaning xossalari uning ichki tuzilishi bilan bevosita bo g ’ liq. Moddaning tuzilishi h aqidagi tushunchalar tizimi o’z ichiga quyidagilarni oladi: 1) atom tuzilishi h aqidagi tushuncha -yadro tarkibi, izotoplar -atomda elektronlar holati: s va p elektron bulutlarning gibridlanishi, elektron qobiqlar, dastlabki 4 davrda elektron qobiqlari to’la bo’lishi. 2) Kimyoviy bo g ’ va ular turlari h aqida tushuncha - kovalent (qutbli, qutbsiz), ion, vodorod, metall bo g ’ lar. 3) Kristall panjaralar h aqida tushuncha: -atom, molekulyar, ionli, metall panjaralar. Moddaning tuzilishi h aqidagi tushunchalarni rivojlantirish. Modda molekula h aqidagi dastlabki ma’lumotlarini o’quvchilar atom - molekulyar ta’limoti mavzusini o’rganishda oladilar. Bu tushuncha mavzudan- mavzuga va sinfdan - sinfga o’tgan sayin kengayib chuqurlashib boradi. Atom h aqidagi bilimlari - uning ichki tuzilishini, molekula h aqidagi bilimlar kimyoviy bo g ’ lanishlarni o’rganish jarayonida yanada chuqurlashadi.

Modda h aqidagi bilimlar kristall panjaralar tiplari h aqidagi bilimlarni o’rganish jarayonida yanada kengayadi. Moddaning tuzilishi h aqidagi bilimlar elektrolitik dissosiasiya nazariyasi va organik moddalarining tuzilishi nazariyalarini o’rganishda yanada rivojlanadi. Moddaning tuzulish nazariyasini samarali o’rganish sharoitlari. Ta’lim jarayonning h ar bir bosqichida moddaning tuzulishi h aqidagi g ’ oyalar modda va uning xossalarini o’rganishga asos bo’ladi. O’quvchilarda qiyinchiliklarni bartaraf etish maqsadida mavzuni o’rgatishda ketma - ketlik, fanlararo aloqadorlik, tayanch bilimlarga tayanish predmetning ichki aloqadorligini ta’minlash samara beradi. Muammoli ta’lim o’quvchilarga faol fikrlashni o’stiradi. Ayniqsa bu h olat h am tuzulishi va xossalari, kristall panjaralar tipining xossalarga bo g ’ liqligida yaqqol namoyon bo’ladi. Moddaning tuzulishi h aqidagi tayanch bilimlar kimyoning sistematik kursini o’rganish jarayonida qo’llanish orqali yanada rivojlanadi va chuqurlashadi.

$Asosiy adabiyotlar 1. И . А . Каримов . Ызбекистон XXI аср быса \ асида : хавфсизликка тахдид , бар = арорлик шартлари ва тара == иёт кафолатлари .T.: Ызбекистон , 1997 2. И.А.Каримов. “Баркамол авлод Ызбекистон тара==иётининг пойдевори”. T . Ызбекистон, 1997 3. Умумий ырта таълим давлат таълим стандарти ва ы=ув дастури. Тошкент, 1999, 3-сoн 4 . И. Н. Борисов. Химия ы=итиш методикаси. Тошкент, 1958. 5. З.Азимова. “Кимё дарсларида ы=увчиларга экологик таълим-тарбия бериш” Т.: 1995. 6. “Хал= таълими журнали” Т.1998-2005 й. 7. Х.Т.Омонов., М.Н.Мирвохидова. “Кимё ы=итиш методикаси” маърузалар матни. 2001$

Umumta’lim maktablari anorganik kimyo kursida moddaning tuzilishini o’rganish

20.09.2019

0

47 KB

Похожие