Oqsillar klassifikatsiyasi - Химия - Рефераты

Oqsillar klassifikatsiyasi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

47.5 KB

Oqsillar klatsifikatsiyasi Reja 1. Murakkab oqsillar 2. Murakkab oqsillar

Ma‘lumki barcha oksillar asosan 20 xil tabiiy aminokislotalardan tashkil topgan. Oksilarning bir-biridan farki ular tarkibidagi turli aminokilotalar mikdoriga va polipeptid zanjirida birin-ketin joylashish tarkibiga boglik. Oksillarning xili juda kup bulib, olimlar ularni ayrim gruppalarga bulish ustida kupdan beri ish olib borsalar xam xaligacha konikarli klasifikatsiya topilganni yuk. Buni sababi ularni bir xil elementlardan tuzilgan kup bulganlari, shuningdek xar-xil struktura variantlari va xususiyatlari mavjudligidir. Sodda oqsillar. Oksillar erish xususiyatiga kura kuyidagi gruppalarga bulinadi: Albuminlar. Suvda eriydi kiziganda chukadi. Ular barcha xujayralar tarkibida uchraydigan eng kup tarkalgan okillardir. Eritma ammoniy sulfat bilan tula tuyintirilganda albuminlar chukadi. Ularning asosiy vakillari: sut albumini, tuxum albumini, zardob albumini, leykozin (bugdoy donidan) dir. Globulinlar. Xujayra va tukimalar tarkibida doim albuminlar bilan birga uchraydi, suvda erimaydi, kizdirilganda koagulyatsiyalanadi, suyultirilgan tuz eritmalarida eriydi, tuz kontsentratsiyasi ortishi bilan chukadi. Ammoniy sulfat bilan yarim tuyintirilganda chukishi tufayli albuminlardan farklanadi: asosiy vakillari miozinogen tuxum sarik bulaklarini kon zardobi bulami legumin bulaklardan ajratib olingan. Glutelinlar. Neytral eruvchilarda erimaydi ammo suyultirilgan eritma ishkorlarda eriydi (bugdoy, arpa, kora bugdoy) tarkibida uchraydi. Guruchdan olingan orizenin, bugdoydan olingan shu guruxga kiradi. Prolamin va gliadinlar. 70-80 % li spirtda eriydi, lekin suvda, tuz eritmalari, va mutlok spirtda erimaydi. Ularning asosiy vakili gleadin bugdoy donning endospermda uchraydi. Prolaminlar katori yana arpa katori gordein va makajuxori donni zenin kiradi. Ular tarkibida nisbatan kup mikdorda prolin bor. Gistonlar suvda eriydi, lekin suyultirilgan ammiakda erimaydi. Boshka oksillar eritmasi gistonlarni chuktiradi. Ular kizdirilganda paydo bulagan chukmalar suyultirilgan kislotalarda eriydi. Gistonlar kuchsiz ishkor tabiatiga ega ekanligi bilan boshka oksillardan farklanadi. Bu xususiyat gistonlar tarkibida

diaminokislotalar - arginin va lizin mikdori xaddan tashkari kupligidan kelib chikadi. Ularning izoelektirk nuktalari xam ishkoriy muxitga tugri keladi. Oksillar izoelektrik kuntalarda chukadigan bulganligidan gistonlar kaynatilganda fakat ishkor ishtirokida iviydi (skumbriya baligidan olingan). Protaminlar oksillarning eng soddasi bulib, ishkoriy oksillar katoriga kiradi, lekin ularning tarkibida arginin va lizin mikdori kuprok (80% gacha, xatto, undan ortik) bulganidan kuchli ishkor xossasiga ega. Bularning tarkibida triptofan xamda oltingugrtli aminokilotalar yuk, kupincha tirozin va fenilalanin xam bulmaydi. Protaminlar suvda eriydi, kizdirilganda chukmaydi, xujayradagi muxim axamiyati shundaki, ular xujayra yadrosi tarkibiga kiradigan murakkab oksillar (nukleoproteidlar)ning komponentlaridir. Shuning uchun xam ularni yadro moddasiga boy tukimalardan, jumladan bukok bezidan olish kulay. Protaminlarning vakillari salmin, sturin, klupein, skumbrin baliklar urugida erigan xolda buladi. Skleroproteidlar, skelet oksillari gruppasiga teri, suyak, pay, muguz, soch, jun, ipak va boshka tukima proteinlari kiradi. Ularning barchasi fibrillyar (ipsimon) oksillardir. Tayanch tukima oksillari, proteinoidlar, ya‘ni oksilsimon moddalar deb ataladigan bu gruppa okillarning xarakterli xususiyati shundaki, ular suvda, tuz eritmalarida, suyultirilgan kislota va yukori bulib, anik kushilgan spirtda erimaydi. Ularning molekulyar ogirligi yukori bulib, anik belgilangan emas. Tolali bu oksillar amorf bulib, kiskarish va kaytadan bushashish kobilyatiga ega. Skleroproteidlarning ayrim vakillari biriktiruvchi vakillari, biriktiruvchi tukima tarkibiga kiradigan kollagen va uning old moddasi-prokalogen pay va tugaylarning oksil moddasi -elastin, soch, tirnok va teri epidermining xarakterli oksili keratin va ipak oksilli fibroindir. Murakkab oqsillar. Murakab oksillar-proteidlar oksil bulmagan bulaklarning tabiatiga karab kuyidagi gruppalarga bulinadi. Nukleproteidlar oksil bulgan nuklein kislotalarning birikishidan xosil buladi. Nuklein kislotalarning tabiatiga karab dezoksiribonukleinkilotalar va

ribonukleinproteidlar, oksil komponentining tabiatiga karab nukleinkislotalar va nukleoprotominlar deb ataladi. Nukleoproteidlar bezi tukimalarda, don kurtaklarida kup buladi. Fosfoproteinlar oksil molekulasining fosfat kislota bilan xosil kilgan kompleksidir. Ular gidroliz kilinganda amiokislotalardan tashkari, fosfat kislota xam ajralib chikadi. Molekulasida fakat kislota oksiaaminokislotalar efir bogi orkali birikkan deb xisoblanadi. Fosforproteinlarning asosiy vakillari bulgan sut tarkibidagi oksil kazeinlarga gidrolizlanganda kup mikdorda serinfosfat ajralib chikadi: ОН СН 2  О  Р О  ОН СНNН 2  СООН fosfoproteinlarning boshka vakillari tuxumdan ajratib olingan, balik urugidan olingan ixtulindir. Lipoproteinlar va proteolipidlar okillarning yogsimon moddalar bilan xosil kilgan yogsimon kompleksidir. Ular xujayra moddasi, tuxum sarigida, sutda, konnida buladi. Lipoproteinlar suvda eriydi. Ularning strukturasi shunday tuzilganki, yogsimon komponent molekulani ichida bulib, sirti oksil kavat bilan koplangan. Protelipidlarda, aksincha, oksil komponenti ichkarida bulib, sirti yog modda bilan uralgan, shuning uchun ular yog erituvchilarda eriydi. Proteinlar turli biologik membranalarda tuzilishda muxim urin tutadi va shu tufayli xujayra utkazuvchanligida asosiy axamiyatga ega deb xisoblanadi. Glikolipidlar -oksillarga kovalent boglangan uglevodlar -ayrim monosaxarid yoki nisbatan oligosaxaridlardan tashkil topgan. Glikoproteinlarning uglevod kismi 1% dan kam 30% dan kup bulishi mumkin. Glikoproteinlarning molekula ogirligi keng chegarada uzgarishi mumkin. U ba‘zan 1 millionga yetadi,

ba‘zan undan xam ortadi. Uglevod komponentlarni soni xam ancha. Ba‘zilarda bir molekulaga uglevod zanjiri soni 1-4 boshkalarda 300-800. Glikoproteinlar tirik organizmlarning xamma vakillarida keng tarkalgan. Xayvon usimlik organizmlarda mikroorganizmlarda xilma-xil funktsiyalarni bajardilar: xujayralar aro alokalarda yuksak molekulalar uchun retsepturalik vazifasini bajaradi. Transportlash katalizatorlik, struktura mexanik vazifalarni utaydilar. Xayvon xujayralarning tashki satxidagi deyarli barcha oksillar glikoproteinlar sinfiga kiradi. Xujayralardan ajratilgan oksillarning aksariyati kon va plazma oksillarning kupchiligi xam glikoproteinlardir. Xujayradan tashkarida yoki xizmat kiladigan kupchiligi glikoproteinlar katoriga kiradi. Xromoproteinlar oksillarning muxim bir gruppasi prostedik va nokovalent boglangan rangli moddalar (pigmentlarni tutadi) bunday murakkab oksillar xromoproteinlar (xromo-yunoncha rang buyok) deb ataladi. Turli xromoproteinlarning oksil bilan boglangan rangli gruppasi xar-xil anarganik gruppasiga kiradi va uz tarkibida turli metallar temir, mis, molibden, yogurt tutadi, shuning uchun ular metal va proteinlar deb ataladi. Bu gruppaga denoproteinlar va temir porfein enzimlar flavoproteinlar xlorofil oksil kompleksi kiradi. Xromoproteinlar bir kator uzlariga xos muxim xususiyatga ega: fotosintez va xujayra nafas olishiga kislorod karbon 4 oksiddini tashkil etadi, oksidlanish va kaytarilishi reaktsiyada ishtirok etadi. Gemoglobin. Oksil globin-glogen deb ataladigan temir protoforfelindan iborat bulib, bu metaloprotein gemoglabin deb ataladi, kiskacha kilib рН shaklida yoziladi. U kizil kon tanachalari -eritrotsidlar tarkibida buladi. Uning fiziologik funktsiyasi upkadan kislorodning tukimlarga tashishdan iborat. Xlorofill protoforfenilning juda muxim vakilli - usimlik yaproklaridagi yashil pigment xlorofilldir. Bu pigment usimliklarning yashil barglarida xloroplast deb ataladigan disk shaklidagi tuzilmalarda donachalar xolatida joylashgan. Xloroplastlar yashil usimliklarda utadishan xavodagi utadigan karbonat angidridni boglashdan iborat bulgan fotosintez jarayonning barcha boskichlarning tula tamin etadi.. yer yuzida xayotning tabiiy organik materialdan ta‘min etib turadigan

fundamentla jarayonning kechishida xal kiluvchi axamiyatga ega. Fotosintez jarayonida xlorofil kuyosh energiyasini kvantlari bilan birinchi bulib reaktsiyaga kirishadi va molekuladan elektron ajralishi darajasi energiyagacha elektron ajralishidagidek yukori energiyagacha tulkinlanadi. Elektronning ajralib chikishi fotosintezda boshlangich effekt va reaktsiyaning bundan keyin keladigan uzun zanjirning shu elektronning boshka molekulalari bilan ta‘sirining okibati buladi. Usimlik korongi joyda ustirilganda sargimtir-yashil protoxlorofil nomli pigemnt xosil buladi. Yoruglik ta‘sirida u yashil pigemnt xlorofilga aylanadi. Bu jarayonda protoxlorofil ikkita vodorod atomi kushib olinadi, ya‘ni kaytariladi. Usimliklarda xlorofil 2 xil: xlorofill a va xlorofill v shaklida mavjud. Bu ikki moddifukatsiya bir-biriga juda yakin bulib bir-biridan xlorofill v da bitta СНО , xlorofill a da esa СН 3 gruppa mavjudligi bilan farklanadilar. Bu ikkala moddaning kimyoviy analizi kuyidagi formulani beradi. Xlorofill а , С 55 Н 72 N 4 О 5 Mg xlorofill в , С 55 Н 70 N 4 О 6 Mg Xlorofill tarkibidagi Mg atomi bilan boglangan.

Похожие

Murakkab oqsillar

Murakkab oqsillar (biokimyo)

Aminokislotalar va oqsillar

Suvlarning klassifikatsiyasi

Neftning klassifikatsiyasi