Aminokislotalar va oqsillar - Химия - Рефераты

Aminokislotalar va oqsillar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

72.7646484375 KB

Aminokislotalar va oqsillar Aminokislotalarning turlari, aminokislotalarning tuzilishi,  -aminokislotalar va oqsillar, almashtirib bo‘lmaydigan  -aminokislotalar, oqsillarning tuzilishi, xossalari va ahamiyati Aminokislotalar-molekulasi tarkibida ham amino-(NH 2 ), ham karboksil - (COOH) guruhi bo‘lgan moddalardir. Oqsillar esa turli xil  -aminokislotalarning qoldiqlaridan tashkil topgan yuqorimolekulyar polipeptid birikmalardir. Oqsillar tirik hayotning asosi bo‘lib murakkab tuzilishga egadir. Aminokislotalar tarkibidagi 2 ta funksional guruhning bir-biriga nisbatan joylashishiga qarab  -,  - va  -aminokislotalar bo‘ladi. M-n: α-aminomoy kislota, 2- aminobutan kislota β-aminomoy kislota, 3- aminobutan kislota γ-aminomoy kislota, 4- aminobutan kislota Aminokislotalar tarkibida asimmetrik uglerod atomi bo‘lganligi uchun ularga ham optik izomeriya xosdir. Ular ham qutblangan nurni o‘ngga (Q) yoki chapga (-) buradi. D âà L qatorlarga bo‘linadi. Oqsil tarkibiga kiruvchi  -aminokislotalar o‘ziga xos nomlarga ega. M-n: NH 2 -CH 2 -COOH glikokol, glitsin Aminokislotalar ham aminlarning, ham karbon kislotalarning xossalariga ega. Ular odatda, ichki tuz shaklida bo‘ladi va shuning uchun suvda eruvchan, kristall moddalardir.

Oqsillar tarkibiga 20 taga yaqin  -aminokislotalar kiradi. Bu aminokislotalarning bir qismi organizmda sintez bo‘ladi, bir qismi esa tayyor holda ovqat bilan organizmga kirishi kerak. Organizm uchun zarur bo‘lgan, ammo organizmda sintez bo‘lmaydigan  -aminokislotalar almashtirib bo‘lmaydigan aminokislotalar deyiladi. Ular quyidagilardir: metionin treonin valin leytsin izoleytsin lizin fenilalanin triptofan 2-amino-4-metiltiobutan kislota 2-amino-3-gidroksibutan kislota 2-amino-3-metilbutan kislota 2-amino-4-metilpentan islota 2-amino-3-metilpentan islota 2,6-diaminogeksan kislota 2-amino-3-fenilpropan islota 2-amino-3-(3-indolil) propan kislota Aminokislotalarni olish usullari ham aminobirikmalar va karbon kislotalarni olish usullariga o‘xshash. M-n  -aminokislotalarni  -galogenkislotalardan va aldegidlardan quyidagi reaksiyalar yordamida olish mumkin:

C H 3 C H C O O N H 4 + N H 4 C l N H 2C H 3 C H C O O H + 3 N H 3 С l H 2 O C H 3 C H O + K C N + N H 4 C l C H 3 C H N H 2 C N + K C l + H 2 O C H 3 C H N H 2 C N H 2 O H X C H 3 C H C O O H N H 2  -Aminokapron kislotasi kaprolaktamni gidroliz qilib olinadi:N H O + H2O H2N (CH2)5 COOH  -Aminokislotalar to‘yinmagan kislotalarga ammiak biriktirib olinadi: C H 2 C H C O O H + N H 3 H 2 N C H 2 C H 2 C O O H  -,  -va  -aminokislotalar bir-biridan qizdirish vaqtida qanday moddalarga aylanishi bilan farq qiladi. Bunda  -aminokislotalar diketopiperazinlar,  - aminokislotalar -to‘yinmagan kislotalar va  -aminokislotalar esa laktamlar hosil qiladi: 2 C H 3 C H C O O H N H 2 H N N HO O C H 3 H 3 C H 2 N C H 2 C H 2 C O O H 2 H 2 O0 C C H 2 C H C O O H0 C N H 3 H 2 N C H 2 C H 2 C H 2 C O O H H 2O0 C N H O  -Aminokislotalar qizdirilganda ochiq zanjirli oligopeptidlar yoki polipeptidlar hosil bo‘lishi mumkin. Umuman, aminokislotalar amfoter birikmalar bo‘lib, asoslar bilan ham, kislotalar bilan ham reaksiyaga kirishib tuzlar hosil qiladi. Ular aminoguruh hisobiga va karboksil guruh hisobiga alohida reaksiyalarga kirishadi. M-n, nitrit kislota ta’sirida  -aminokislotalar diazobirikmalarga aylanadi. Odatda bu reaksiyada aminokislota efiridan foydalaniladi: CH 3 CH COOC 2 H 5 + HNO 2 NH 2 N N C COOC 2 H 5 CH 3+ H C l

Aminokislotalar og‘ir metallarning ionlari bilan kompleks birikmalar hosil qiladi, M-n: C C H 2 N H 2OO C u H 2 N O C C H 2 O N a O O C C H 2 N C H 2 C H 2 C O O C u OO C C H 2C H 2 N C H 2 C O O N a Suvda eruvchan komplekslar hosil qiluvchi aminokislotalar kompleksonlar deb ataladi. E eng muhim kompleksonlardan biri etilendiamintetrasirka kislota(trilonB)dir:(HOOC CH2)2NCH2CH2N(CH2COOH)2 Oqsillar ham amfoter xossaga ega bo‘lib birlamchi, ikkilamchi va uchlamchi tuzilishga egadir. Oqsillarning polipeptid molekulasidagi  -aminokislota qoldiqlarining ketma-ketligi ularning birlamchi strukturasi deyiladi. Oqsillarning ichki (  -) va molekulalararo (  -) vodorod bog‘lari hosil bo‘lishi tufayli spiralsimon tuzilishi ularning ikkilamchi strukturasi deb ataladi. Silindrsimon  - spirallarning fazoda turlicha joylashishi va makromolekula turli qismlarida S-S disulfid ko‘priklarini hosil qilishiga oqsillarning uchlamchi strukturasi deb ataladi. Bir nechta polipeptid zanjirlarning vodorod bog‘lari, ion juftlari hosil qilib birlashishi oqsillarning to‘rtlamchi strukturasi deb ataladi. Oqsillarga biuret, ksantoprotein, Millon va ningidrin reaksiyalari xosdir. Oqsillar organizmda muhim hayotiy vazifani bajaradi.

Adabiyot:1. O.YA.Neyland Organicheskaya ximiya. M.: «Viysshaya shkola». 1990. S. 615-634. 2. A.N.Nesmeyanov, N.A.Nesmeyanov Nachala organicheskoy ximii. Kniga 1. M.: 1969. S. 484-508.

Похожие

Oqsillar va ularning funksiyalari

Oqsillar va ularning funktsiyalari

Murakkab oqsillar

Oqsillar klassifikatsiyasi

Murakkab oqsillar (biokimyo)