Neftning klassifikatsiyasi - Химия - Рефераты

Neftning klassifikatsiyasi

Загружено в:

11.09.2023

Скачано:

0

Размер:

60 KB

Neftning klassifikatsiyasi Rеja: 1.Nеftni sinflarga bu’linishi. 2.Nеftni paydo bu’lishi haqidagi nazariyalar.

Ilmiy кlassifiкatsiya Turli rayonlarda olinadigan nеftlar, ba’zan bir rayonda turli quduqlardan olinadigan nеftlar u’zlarining fiziкaviy va кimyoviy хususiyatlari bilan bir — birlaridan farq qiladi. Nеftning bu хususiyatlari ularni qayta ishlashni yu’nalishini bеlgilash uchun кatta ahamiyatga ega. Bir хil кlassga tеgishli nеftlarni birga qu’shib qayta ishlanishi tavsiya etiladi. Mamlaкatimizda Grozniy taкlif qilgan nеftni ilmiy кlasifiкatsiyasi, ularni tarкibidagi qaysi uglеvodorodlarning кu’pligiga qarab bеlgilanadi: parafinli, parafin —naftеnli, naftеnli, parafinnaftеn — aromatiкali, naftеn — aromatiкali va aromatiкali nеftlar dеb yuritiladi. Tехnologiк кlassifiкatsiya Кam oltingugurt biriкmali nеftda oltingugurtning miqdori 0,5% mass. gacha; bеnzinda 0,15%, rеaкtiv yoqilg’isida 0,1%, dizеl yoqilg’isida 0,2%. Agarda birortasida oltingugurt miqdori bеlgilangan miqdoridan кu’p bu’lsa, u holda nеft oltinguturt biriкmali dеyiladi. Oltinguturtli nеftda oltingugurtning miqdori 0,5 dan 2,0% gacha dizеl yoqilg’isida 1,0% gacha. YUqori oltingugurt biriкmali nеftda oltinguturtni miqdori 2%dan кu’p bu’ladi. 350° C gacha qaynovchi fraкtsiyalarning miqdoriga qarab nеftlarni uch хilga bu’linadi. T 1 — 45 % dan кu’p. T 2 — 45 — 30%, T 3 —30% dan кam. YOg’ fraкtsiyalarini miqdoriga qarab: M 1 — 25% dan кu’p, M 2 — 25-15% gacha, M 3 - 15% dan кam. Parafinlar miqdori 15%gacha bu’lib, undan dеparafinizatsiya qilmasdan rеaкtiv yoqilg’isi va qishкi dizеl yoqilg’isi (t =otish. -45°C) хamda surкov moy mahsulotlari olish mumкin bu’lsa — кamparafinli nеft dеyiladi — P 1 . Agarda shu sifatli mahsulotlarni birontasini olish mumкin bu’lmasa, u holda parafinli nеft dеymiz - P 2 . Tarкibida 60%dan кu’p parafinlari bu’lsa yuqoriparafinli nеft dеymiz P 3.

Nеftni paydo bo’lishi Anorganiк nazariya Mеndеlееvning кarbid gipotеzasi — mеtall кarbidlarini suv bilan biriкishi natijasida nеft hosil bu’lgan. Ammo nazariya nеft tarкibidagi ba’zi bir biriкmalar qanday qilib paydo bu’lganligini tushuntirib bеra olmaydi. Organiк nazariya Organiк nazariya Lomonosov tomonidan taкlif etilgan, bunga muvofiq nеft organiк moddalar, asosan suv osti u’simliкlarini maхsus miкroorganizmlar va tuproq jinslari yordamida yuqori bosim va harorat ta’sirida nеft qatlamlari hosil bu’lgan. Gazlar va ularni kimyoviy qayta ishlash Gaz sanoatining dastlabki davrlarida gazdan faqat energiya manbai sifatida foydalanib kelingan. Gaz kimyoviy tomondan qayta ishlash esa fan va texnikaning ulug‘vor yutuqlaridan biri hisoblanadi. Tabiiy gazlarning kimyoviy xom ashyo sifatida qiymati shundaki, ularning tarkibida ko‘p miqdorda metan - uglevodo rod bor. Masalan, Buxoro Gazli konidan olinadigan tabiiy gaz tarkibida 98 foizga yaqin metan borligi aniqlangan. Yaqin vaqtlargacha tabiiy gazlar inert birikmalar hisoblanib kelingani uchun ulardan kimyo sanoatga foydalanilmas edi. Metan va uning gomologlarining reaksiya xossasi yaxshi emas deb hisoblanardi. Biroq katalizatorlardan keng va har taraflama foydalanishni o‘rganish, ularni parchalash, oksidlash, xlorlash, nitrolash va boshqa reaksiyalarni amalga oshirish imkonini berdi. Metanning eng istiqbolli kimyoviy qayta ishlash jarayonlaridan biri uning oksidlanishidir. Bu reak siya natijasida formaldegid va metanol hosil bo‘ladi.O H O CH O CH 2 2 2 4     Formaldegid olishning bu bevosita usuli juda qulay bo‘lganligi sababli keng foydalanilmoqda. Metandan formaldegid ajratib olish mumkinligini dastlab akademik С . С .Medvedev kashf qilgan edi. Akademik N.N.Semyonov uglevodorodlarning zanjirli oksidlanish nazariyasini yaratdi. Shu nazariya asosida formaldegid olishning yangi usulini ishlab chiqildi.

Bu usul qo‘llanilganda tapkibida 0,1% azot oksidlari bo‘lgan metan - havo aralashmasi 500-600 о С qizdirilgan reaktordan tez o‘tkaziladi. Bu usulda reaksiyaga kirishgan metandan ajralib chiqadigan formaldegid 70% ni tashkil etadi. Formaldegid rangsiz, o‘tkir hidli gaz, faol kimyoviy birikma, u boshqa moddalar bilan oson reaksiyaga kirishadi. Shu tufayli ham formaldegid organik sintezning bebaxo yarim mahsulotiga aylanib qoldi. Formaldegid asosida mochevina-formaldegid, fenol-formaldegid smolalari, yangi polimer-poliformaldegid, organik buyoklar, dori va antiseptik preparatlar tayyorlanadi. Formaldegiddan foydalanish miqyosi yil sayin kengayib bormokda. Yaqin vaqtlargacha formaldegidni metil spirtini temirli va kumushli katalizatorlar ta’sirida oksidlash yo‘li bilan olish asosiy usul hisoblanardi. Bu usulni M. I. Kuznetsov, YE. I. Orlov ishlab chiqgan edilar.O H O CH O OH CH 2 2 2 3 2 2 2    Bunday usul qo‘llanilganda asosiy xom ashyo sifatida metil spirti ishlatiladi. Metil spirti oksidlanganda 90% formalde gid olinadi. Biroq, uglerod va vodorod oksidini koksdan olish xarajatlarining ko‘pligi metil stirtining ancha vaqtgacha juda qimmat turishiga sabab bo‘ldi. Hozirgi vaqtda uglerod oksidi va uglerod tabiiy gaz - metandan olinadi. Bu usulda olingan formaldegidning tannarxi ikki baravar arzondir. Davlat azot sanoati institutining filiali ishlab chiqarish loyihada metil spirti va formaldegidni Buxoro tabiiy gazidan olish ko‘zda tutilgan. O H O CH O OH CH O H O CH O CH CuOPtC NOС o о 2 2 ,, 700 500 2 3 2 2 , 600 500 2 4 2                       O CH H CO 2 2  а) formaldegid fenol – formaldegid qatron ishlab chiqarishda qadimdan foydalanib keladi. Mazkur smolani sanoat usulida olish usulini professor G.S. Petrov Orexovo – Zuyevo shahrida ishlab chiqqan Bu qatron “karbolit” deb ataladi. Formaldegidni fenol yoki uning gomologlari bilan ko‘p marta kondensatsiyalash natijasida termoplastik yoki termoreaktiv fenol – formaldegid qatronlar olinadi. U yoki bu qatronning paydo bo‘lishi asosiy

moddalarning nisbatiga bog‘liq. Novalak qatron: fenol:formaldegid (7:6). M = 500-700., dastlabki moddalar nisbati (2:1) bo‘lganda M = 230-250 ga teng. Termoplastik fenol – formaldegid qatroni spirt, atseton, benzol, dioksanda yaxshi eriydi. Erish natijasida yupqa parda hosil qiladi. Smolaning bu xossasi undan tabiiy shelak o‘rnida foydalanish imkonini beradi. Shu tufayli ham bu smolani yangi lak deb ham atashadi. Polimerlarning ikkinchi tipi formaldegidni ko‘proq qo‘shish natijasida olinadi va rezol (6:7) qatronlari deb ataladi. b) Mochevina – formal’degid qatronlar plastmassa, yelim, lak sifatida keng ishlatiladi. Ular fenol-formal’degid qatronlardan rangsizligi, bo‘yoq qo‘shilgach turli xil rangga kirishi bilan farq qiladi. Mazkur qatronni tayyorlash uchun formal’degid va mochevina ishlatiladi. Bu moddalar esa tabiiy gazdan olinadi. Mochevina-formaldegid smolalar olish va uni qayta ishlash gazdan foydalanishning eng ratsional yo‘llaridan biridir. Respublikamizda mochevina-formaldegid smolasini Chirchiq elektrokimyo kombinatida ishlab chiqarishni mo‘ljalanmoqda. Karboamid quyidagi usullar yordamida olinadi:guanidin NH NH CO NH O H NH C NH NH CO NH O H CN NH NH CO NH OH NH CO NH NH CO SO H O H Co 3 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 4 2 130 3 2 ) ( 2 4 2 2                                 Mochevina-formaldegid qatronlar o‘zining qimmatli texnik xossalari tufayli texnikada keng foydalanilmoqda. Ular rangsiz, nurga chidamli, qattiq, hidsiz, turli erituvchi suyuqliklarga chidamlidir. Mochevina-formaldegid qatronlar asosan qo‘yma va presslangan plastmassalar, laklar, g‘ovak materialar ishlab chiqarishda qo‘llaniladi. Ular elektr yoyi ta’sirida azot va vodorod ajratib chiqaradi. Bu elektr yoyini tezda o‘chiradi. Mochevina-formaldegidning bu ajoyib xislati elektrotexnikada turli xil elektr detallarini tayyorlashda foydalaniladi. Moche vina-formaldegid smolalarning yog‘och qipig‘i va kog‘oz qo‘shib, siqilgan mahsulotlari eng ko‘p tarqalgan Ulardan abajur, lampalar, turli xil idishlar, asboblar, foto-radio instrumentlari, priyomniklar, telefonlar, shtepsellar, eshik tutqichlari, pardozlash plitalari va

boshqa shunga o‘xshash keng iste’mol buyumlari tayyorlanadi. Chiqindiga chiqgan o‘nlab ming tonna yoroch qipig‘lariga fenol-formaldegid smolalar singdirilib mebel sanoatida foydalanilishi mumkin. Fenol-formaldegid shimdirilib presslangan qipig‘ eng yaxshi navli yogochnikidan ham yaxshi plitalar yasashga yaraydi. Mochevina-formaldegid smolasining yana bir xislati shundaki, undan «mipora» deb atalgan g‘ovak materiallar tayyorlash mumkin. Bu materiallar vagonlar, kemalar, xolodilnik va boshqalarni issiq, sovuq, tovush va elektr o‘tkazmaydigan qiladi. Mochevina-for maldegid qatronlarning turli xil eritmalari har xil gazlamalarga shimdirish uchun ham ishlatiladi. Shunda gazlamalar oqarmaydigan, g‘ijimlanmaydigan, yaxshi bo‘yaladigan va chidamli bo‘ladi. Oftobda aynimasligi, turli xil buyoqlarga yaxshi qo‘shilishi mochevina- formaldegid qatronlardan lak va emal tayyorlashda foydalanish imkonini beradi. Bu qatronlardan tayyorlangan lak va emallar aniq ishlaydigan asboblar, mashina va mexanizmlar, xolodilniklar, radio va televizion apparaturalarni yupqa parda bilan qoplashda foydalaniladi. Keyingi vaqtlarda mochevina-formaldegid qatronlardan foydalanishning yangi eng yirik sohasi bunyodga kelmoqda. Ma’lum bo‘lishicha, yerga faqat mineral o‘g‘itlargina emas, balki polimer o‘g‘itlar ham solinishi lozim ekan. Bu tuproq va o‘simliklarga yaxshi ta’sir qiladi. Mochevina bundan tashqari chorvachilik uchun ham zarur ozuqa moddasidir. Uz tarkibida azot saqlaydigan bunday ozuqalar bilan bokilayotgan mollarning mahsuldorligi ancha oshadi. Formaldegiddan antiseptik moddalar sifatida foydalanish mumkin. Urotropin, melamin va anilin-formaldegid qatronlari olishda, kimyoviy tolalarni «ulovchi» sifatida ishlatish mumkin. Ta biiy gazdan olinadigan formaldegid va mochevina tayyorlash miqyosi yil sayin tez sur’atlar bilan oshib bormokda. Yaqin vaqtlar ichida Buxoro tabiiy gazini formaldegid va mochevinaga aylantirish va shu asosda o‘n minglab tonna plastmassalar, laklar,

o‘g‘it, mol ozuqasi va tibbiyotda qo‘llaniladigan dori-darmonlar ishlab chiqarish mumkin.

Foydalanilgan adabiyotlar : 1. E.A. Bakirov, V.I. Yermolkin, V.I. Larin i dr. Geologiya nefti i gaza Uch. Pos. Nedra 1989. 2. V.G. Kanalin, M.G. Ovanesov, V.P. Shugrin. Neftegazopromislovaya geologiya i gidrogeologiya Moskva. Nedra 1985. 3. I.X. Abrikosov, S.N. Gutman. Obshaya, neftyanaya i neftepromislovaya geologiya. Moskva. Nedra 1982. 4. M.A. Jdanov. Neftegazopromislovaya geologiya i podschet zapasov nefti i gaza. Moskva. Nedra 1986. 5. N.G. Sereda, V.M. Muravyov. Osnovi neftyanogo i gazovogo delo. Moskva. Nedra 1980. 6. N.G. Bobritskiy, V.A. Yufin Osnovi neftyanoy i gazovoy promishlennosti. Moskva. Nedra 1988. 7. A.V. Mavlonov. Neft va gaz koni geologiyasi. Toshkent 1992. 8. L.F. Petryashin, L.G. Lisyaniy. Oxrana prirodi v neftyanoy i gazovoy promishlennosti. Lvov. Vi sh a shkola 1984. 9. N.A. Sidorov. Burenie i ekspluatatsiya neftyanix i gazov ы x skvajin. Moskva. Nedra 1982. 10. V.M. Muravev. Razrabotka i ekspluatatsiya neftyanix i gazovix skvajin. Moskva. Nedra 1986. 11. Neft va gaz jurnali. Toshkent 1997.

Похожие

Neftning smolali - asfaltenli moddalari

Neftning azot saqlovchi birikmalari

Neftning fizikaviy-kimyoviy xossalari

Arenlar va neftning gibrid uglevodorodlari

Suvlarning klassifikatsiyasi