Neftning smolali - asfaltenli moddalari - Химия - Рефераты

Neftning smolali - asfaltenli moddalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

47 KB

Neftning smolali - asfaltenli moddalari Reja: Asfaltenlar Neytral smolalar

Neftni eng yuqori molekulyar geteroorganik moddalari tarkibiga bir vaqtda kirgan uglerod, vodorod, kislorod, oltingugurt va ko`pincha azot, metallar smolasimon - asfaltenli moddalar deyiladi. Ularning uchuvchanligi yuqori emas. Shu bois neft haydalganda ular asosan qoldiq neft mahsulotlarida yig`ilib qoladi. Benzin distillati tarkibida bo`lmaydi. Fraksiyaning qaynash chegarasi yuqori bo`lgani sari ular bilan shuncha ko`p smolalar haydalib o`tadi. Biroq ularning ulushi neftning umumiy miqdoriga nisbatan 15 % dan oshmaydi. Smolasimon moddalar termik va kimyoviy beqaror bo`lib, ular nisbatan oson oksidlanadi, kondensirlanadi. Qizdirilganda esa parchalanadi. Olimlarning fikricha smolalar - neftning oltingugurtli va azotli birikmalari parchalanganda hosil bo`ladigan bo`lakchalardir. Ularni individual komponentlarga ajratish hozircha butunlay bajarib bo`lmaydigan vazifadir. Kimyoviy belgilari (xususiyatlari) bo`yicha smolalar massasidan faqat bir oz asfaltogen kislotalar deb nomlanuvchi normal xususiyatga ega bo`lgan moddalarni ajratib olish mumkin. Tabiiy asfaltlarda ularning miqdori 6-7% ga yetadi. Tashqi ko`rinishi bo`yicha ushbu smolalar qovushqoq va qoramtir rangga ega. Ular spirt, benzol va xloroformda eriydi. Asfaltogen kislotalar juda kam o`rganilgan. Ular ishqor bilan reaksiyaga kirishadi. Biroq ko`pchilik xossalari bo`yicha naften kislotalardan farqlanadilar. Ularning zichligi birdan yuqori. Karboksil guruhi bilan bir qatorda ularning molekulasida gidroksil guruhlari ham borligi ehtimoldan holi emas. 120 0 C gacha qizdirilganda ular angidridga o`tib, so`ngra esa ishqorlar bilan reaksiyaga kirisha olmaydigan smolasimon moddalarga aylanadi. Neytral smolalar Neytral smolasimon moddalar klassifikatsiyasi asosiga ularning turli erituvchilarga nisbatan munosabati olingan. Bunday xususiyat bo`yicha ushbu moddalar quyidagi guruhlarga ajratilgan: 1-guruh: Neytral smolalar - yengil benzin (petrolein efiri), pentan, geksanda eriydi. 2-guruh: Asfaltenlar - petrolein efirida erimaydi, biroq, qaynoq benzolda eriydi.

3-guruh: Karbenlar - faqat piridin va CS 2 da qisman eriydi. 4-guruh: Karboidlar - amalda hech narsada erimaydigan moddalar. Hamma geteroorganik yuqori molekulyar moddalarning asosiy qismi neytral smolalarga mansubdir. Neytral smolalarga nisbatan asfaltenlar neftda anchagina kamroqdir. Karbenlar va karboidlar ham neftda deyarli yo`q. Ular neft fraksiyalarini termokatalitik qayta ishlashda hosil bo`ladigan qoldiq mahsulotlarni xarakterlaydi. Turli neftlardagi smolasimon - asfaltenli moddalarning umumiy miqdori keng oraliqda, 1-2 dan 40-45% gacha o`zgarib turadi. Dunyo bo`yicha neftni qazib chiqarishda yuqori smolasimon neftlarning ulushi keskin o`sdi. 25-jadval Smola va asfaltenlarning ayrim neftlardagi miqdori Neft konlari Asfaltenlar Neytral smolalar Haj mi Benoy (Grozniy) 0 2,0 2,0 Suraxan (Boku) 0 4,0 4,0 Tuymazin (Boshqirdiston) 2,8 16,8 19,6 Nebitdog` (Turkmaniston) 1,3 17,7 19,0 Uch qizil (O`zbekiston) 3,9 34,8 38,7 Xau - dog` (O`zbekiston) 8,2 33,0 41,2 Qizil tumshuq (O`zbekiston) 5,7 38,7 44,4 Smolasimon asfalten moddalarni o`rganish va miqdoran aniqlashda birinchi navbatda asfaltenlar ajratiladi. Bunda yengil benzinda eritmadan ular cho`kmaga tushadilar. Neytral smolalarni ajratib olish uchun o`rganilayotgan namuna adsorbent (silikagel) bilan aralashtiriladi. Yuqoriroq sirt-aktiv modda sifatida smolalar adsorbent yuzasida boshqa komponentlarga nisbatan mustahkamroq ushlanib qoladi. Neytral smolalar – yengil benzin, neft moylari hamda benzol, efir va xloroformda yaxshi eriydi.

Neft distillatlaridan ajratib olingan smolalar suyuq va yarim suyuq holatda bo`ladi. Ularning nisbiy zichligi 0,99-1,08 gacha bo`ladi. Geteroatomlar (O, S, N) miqdori 3-12% gacha o`zgarib turadi. Smolalar kuchli bo`yash xususiyatiga egadir, xom neft va distillatlarning to`q ranglari asosan ulardagi neytral smolalar bilan bog`liqdir. Neytral smolalarning xarakterli xususiyati - ularning ma'lum faktorlar ta'sirida asfaltenlarga zichlanish qobiliyatidir. Ushbu faktorlar quyidagilardir: qizdirish, adsorbentlar bilan ishlov berish, sulfat kislota bilan ishlov berish. Ushbu jarayon havo oqimida qizdirish natijasida oson ketadi. Havosiz yuqori haroratlargacha qizdirilgan neytral smolalar esa koks hosil qiladi. Asfaltenlar Asfaltenlar neftning eng yuqori molekulyar geteroorganik birikmalaridir. Tashqi ko`rinishi bo`yicha kulrang yoki qora rangli kukunsimon moddalar, ularning nisbiy zichligi birdan yuqori, molekulyar og`irligi 2000 atrofida. Asfaltenlar element tarkibi bo`yicha neytral smolalardan vodorodning miqdori kamligi bilan (1-2% ga) va mos holda uglerod va geteroatomlarning ko`proq miqdori bilan farqlanadilar. Asfaltenlar benzol, CS 2 , xloroform, yuqori molekulyar aromatik uglevodorodlar va smolalarda eriydi. Yengil benzin, spirt, dietilefirda erimaydi. Asfaltenlar qizdirilganda yumshaydi, biroq erib ketmaydi. 300 0 C dan yuqori haroratda koks va gaz hosil qiladi. Havo oqimida gudron qizdirilganda sulfat kislota ta'sirida asfaltenlar uglerod va kislorodga boyigan yuqoriroq molekulyar moddalarga zichlashib, karbenlarga aylanadi. Asfaltenlar o`z kimyoviy tuzilishlariga ko`ra kuchli kondensirlangan polisiklik aromatik sistemalar bo`lib, halqalari 5 va 6 a'zoli geterosikllar bilan bog`langandir. Hamma smolasimon moddalar va ayniqsa asfaltenlar (karbenlar va karboidlar) surkov materiallari sifatiga o`ta salbiy ta'sir ko`rsatadilar. Ular moylarning rangini yomonlashtiradi, qurum hosil bo`lishini ko`paytiradi, moylash qobiliyatini pasaytiradi va shu kabilar. Shu sababli, moyli distillatlarni tayyorlashda eng asosiy vazifalardan biri – smolasimon – asfaltenli moddalarni

tarkibdan yo`qotishdir. Shu bilan birgalikda smolasimon moddalar qator qimmatli texnik xossalarga ham ega bo`lib, neft bitumlari tarkibiga kirgan holda ularga xalq xo`jaligida turlicha qo`llanilishga ega bo`lgan qoldiq mahsulotlarning keng ishlatilishiga sabab bo`ladi. Eng asosiy ishlatish yo`nalishlari: yo`lni qoplash, qurilish ishida gidroizolyatsiya materiallari, to`l ishlab chiqarish.

Adabiyotlar 1. Бык С.Ш., Фомина В.И. Газовые гидраты. – М.: ВИНИТИ, 1970. 2. Добрянский А.Ф. Химия нефти. – Л.: Гостоптехиздат, 1961. 3. Иванова Л.В., Корнеев М.И., Юзбашев В.Н. Технология переработки нефти и газа. – М.: Химия, 1966. 4. Кожевников А.В. Химия нефти. – Л.: СЗПИ, 1974. 5. Мартыненко А.Г. Производство и применение жидких парафинов. – М.: Химия, 1978. 6. Петров А.А. Химия алканов. – М.: Наука, 1974. 7. Ходжаев Г.Х., Рябова Н.Д., Дмитриев П.П. – В кн.: Нефти Узбекистана. – Т.: Фан, 1958. 8. Черножуков Н.И. Технология переработки нефти и газа. Ч. З. – М.: Химия, 1966. 9. Эрих В.Н., Расина М.Г., Рудин М.Г. Химия и технология нефти и газа. – Л.: Химия, 1977. 10. Нефти СССР. Справочник. – М.: Химия. Т. 1, 1971; Т. 2, 1972; Т. 3, 1973; Т. 4, 1974; дополнит. том, 1975. 11. Петров А.А. Химия нафтенов. – М.: Наука. 1971. 12. Соколов В.А., Тихомолова Т.В. Химический состав нефтей и природных газов в связи с их происхождением. – М.: Недра, 1970.

Похожие

Neftning oltingugurt va azot saqlagan birikmalari

Neft tarkibidagi geteroatomli birikmalar va mineral komponentlar

Neftning klassifikatsiyasi

Neftning azot saqlovchi birikmalari

Neftning fizikaviy-kimyoviy xossalari