Optik qutblanish

Optik qutblanish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

93.5 KB

Optik qutblanish Reja: 1. O’rtacha qutblanuvchanlik 2. Lorents-Lorens formulasi 3. Klauzius-Mossot t i formulasi 4. Xulosa

To’lqinlar optikasi muhitning sindirish ko’rsatkichi uchun  sin sin n (1)  c n  (2) formulani bergan. Elektromagnit to’lqin nazariyasi 2n   (3) formulani beradi.  va n muhitning makroskopik kattaligi deb olamizda bizning asosiy vazifamiz shu kattaliklarning molekulaning mikroskopik kattaligi bo’lgan qutblanuvchanlik bilan bog’lashdan iborat.   qutblanuvchanlik. Buning uchun birinchi -holda juda siyraklashgan gaz olib uni elektr maydoniga kiritamiz. Bu gaz molekulalari orasidagi o’zaro ta‘sir juda kuchsiz, gaz juda siyrak shu sababli molekulalarga ta‘sir qiluvchi tashqi maydon shu elektr maydon kuchlanganligining o’zidan iborat. Bu maydonni biz E bilan belgilaymiz. Bu maydon ta‘sirida muhit qutblanadi. Qutblanish kattaligi maydon kuchlanganligiga proporsional. Р =  (4) P-qutblanish,  dielektrik singdiruvchanlik (kirituvchanlik).   1 N N 1 - 1 cm 3 hajmdagi muhitning qutblanuvchanligi.(zarralar soni) Shuning uchun biz qutblanuvchanlikni quyidagicha yozamiz.   1 N P (5) Е p   bu bitta molekulaning qutblanuvchanligi yoki dipol momenti ham deyiladi. (5) elektr maydoniga kiritilgan gazning qutblanuvchanligi. Elektrostatik induksiyadan Р D   4      (6) (6) va (5) с hidan

        1 4 N (7)    1 4 1 N   (8) (3) ga asosan (8)ni yozish mumkin.   1 2 4 1 N n   (9) (8) bilan (9) muhitning makroskopik kattaligi bilan uning molekulasining xossalarini bog’lovchi formula. (8 bilan 9 dan ) 1 2 1 4 1 4 1 N n N         (10)   o’rtacha qutblanuvchanlik. Siyrak gaz ishini hisobga olsak 1 1 2 )1 ( 4 )1 )(1 ( N n N n n         (11)  -қутбланувчанлик бевосита молекула хоссаларини характерлаб унинг электрон булути ўлчамига боғлиқ. Қутбланувчанлик ҳажм бирлигида ўлчанади. Яъни ;E P   бундан        32 ll e le E le    Lorents-Lorens formulasi Endi ikkinchi holni qaraylik Elektr maydoniga zichroq muhit kiritilsin. Bu muhitning molekulasiga ta‘sir qiluvchi maydon tashqi maydondan farq qiladi. Kondensator qoplamlari orasiga izotrop suyuqlik kiritilgan bo’lsin deylik.

T ashqarida maydon chapdan o’nga yo’nalgan molekulaga tasir etuvchi maydonni quyidagicha aniqlaymiz suyuqlik ichida r radiusli sfera bo’lsin. Kuzatiladigan molekula sferaning markazida turibdi. Ta‘sir etuvchi maydon Еef . quyidagiga teng 321 ЕЕЕE ef  (1) 1Е - kondensator qoplamlari hosil qilgan induksiyalangan maydon Е Р Е   4 1 2Е - maydon sferadan tashqaridagi molekulalarning qutblanishidan hosil bo’lgan ''2 '2 2 ЕЕЕ  ' 2 Е sferadagi molekulalarning qutublanishidan hosil bo’lgan. PE  4' 2  " 2 E - s fera sirtidagi molekulalarning qutblanishidan hosil bo’lgan maydon P E  3 4 " 2  0 3  Е . Bularning hammasini (1)ga qo’ysak Р Р Р Р ef 3 4 3 4 4 4              (2)

yana Р  4     dan EP     4 1 buni (2) ga qo’ysak . 3 2 4 1 3 4            ef (3) . 3 2     ef Bu maydonga Lorentsning ta‘sir etuvchi ichki maydoni deyiladi. Effektiv maydondan foydalanib qutblanish formulasini yozamiz. еf E N Р 1  (4) (4) formulaga effektiv maydon ifodasini qo’ysak   3 2 4 1 1    N bunda     1 3 4 2 1 N    (5) 2 n  ekanligini etiborga olsak   1 2 2 3 4 2 1 N n n     (6) 5) va (6) formulalar Lorents-Lorens formulasi deb ataladi. Bu ikkala formuladan 1 2 2 1 4 3 2 1 4 3 2 1 N n n N              (7) hosil qilamiz (7) formulani 1880 yilda G. Lorents. 1881 yilda L.Lorens chiqargan.

 bu statistik (o’zgarmas) maydon uchun. n 2 – sindirish ko’rsatkichi katta chastotada o’zgaruvchan maydon uchun yoziladi . (Yani yorug’lik tezligiга yaqin tezliklarda yoryg’lik chastotasi 10 14 gt ga teng). 1850 yilda bu formulani statistik maydon uchun O.Mossoti, 1879 yilda R. Klauzius chiqargan. Shuning uchun bu formulani  bilan yozilganda Klauzius- Mossoti formulasi ham deb ham yuritiladi. Bu ikkala formula ham muhitning makroskopik kattaligi bilan mikroskopik kattaliklari orasidagi bog’lanishni aniqlaydi. Siyrak gaz olinsa 3 2 ,1 2    n n va bulardan o’rtacha qutblanuvchanlik formulasini chiqaramiz. (6) formuladagi  yorug’lik to’lqini maydonida molekulaning holatini harakterlab optik qutblanuvchanlik deb yuritiladi. (5) da o’zgarmas maydondagi molekulani harakterlaydi va statistik qutblanuvchanlik, agar molekula doimiy dipol momentiga ega bo’lsa Р 0 u holda shunday molekula elektr maydoniga kiritsak maydon ta‘sirida o’sha dipol induksiyalanishdan tashqari u maydon yo’nalishida orientatsiyalanadi (ya‘ni   ). Natijada qo’shimcha qutblanish vujudga keladi. Molekula dipol momentiga ega bo’lmay anizatrop qutblanishga ega bo’lsa ham orientatsion qutblanish vujudga keladi. (6) va (5) ni qo’yidagicha yozish mumkin         kTP N 34 21 2 1     (8) (8) ning birinchi hadi statistik induksion qutblanish ikkinchi hadi esa orientatsion qutblanishni xarakterlaydi. Lorents-Lorens formulasi yordamida molekulaning qutblanuvchanligini hisoblash mumkin buning uchun shu formulaga kirgan kattaliklarni bilish kerak. Suv uchun olsak N 1 =3,3  10 22 1sm 3 ga shuncha suvda molekula bor, sindirish ko’rsatgichi n = 1,333 ga teng 205,0 1 1 2 2   n n b o’ lar ekan, . 10 15,0 3 26cм     b o’ la r ekan solishtirsak  Ar 4,1 3r   b o’ ladi

ya‘ni molekulaning qutblanuvchanligi uni o’lchamida bo’ladi. Shu o’lchov birligi asosan sferik bo’lgan molekulalarda yaxshi yaratiladi. Shu sababli Lorentts-Lorents formulasi tajribada keng qo’llaniladi. Bu formulani chiqarishda muhim bir fakt hisobga olinmagan molekula o’lchami yorug’lik to’lqin uzunligidan juda kichik.Shu sababli turli molekulalar to’lqin uzunligining turli tebranish fazasiga tug’ri keladi. Bundan tashqari molekulalarning uzunligi bo’ylab to’lqinning turli fazasi tug’ri keladi bu faktor optik hodisalarning yuzaga kelishida muhim hisoblanadi. Ayniqsa tabiiy optik aktivlikda bu faktor hisobga olinmasa katta xatolarga yo’l qo’yiladi. Qutblanuvchanlikning dispersion formulasi Lorents-Lorens formulasining  1 2 2 34 21 N n n    (1) O’ng tomoni ham chap tomoni ham ta‘sir etuvchi maydonning chastotasiga bog’luq. Demak qutblanuvchanlik maydon chastotasiga bog’liqdir. Bundan tashqari qutblanuvchanlik ossilyator chastotasiga ham bog’liq. Shu bog’liqlikni topish uchun elektronni garmonik о ssilyator deb qarab uni tenglamasini dipol momentlari orqali yutilishni hisobga olib yozamiz tiе m е Р jР Р   0 2 2 0 ' "     (2) buni yechi mini t ie P P    0 Bu yechimini differensiyalab Р  , Р  o’rniga qo’ysak.     m е j i P 2 2 20 ) (    (3)

E j i m е Р        2 20 2 1 (4) E P   (5) (3) bilan (5) ni solishtirsak. j i m e        2 2 0 2 1 (6) 0  - xususiy chastotasi. j- yutilishni harakterlovchi kattalik. i- mavxum son. 0  bilan  bir-biridan juda katta farq qilsa 22 0     2  j 2 bo’ladi. Demak qutblanuvchanlik maydon chastotasiga bog‘liq ekan.

A D A B I Y O T L A R 1. О тах ў жаев А . К ., Ж ў раев Б . С. Молекуляр оптика . Самар қанд, Университет. 1992. 2. Волькенштейн М.В. Молекулярная оптика. М., Наука. 1958. 3. Фабелинский И.Л. , Молекулярн ое рассеяни е света. М. Наука. 1982. 4. Вебер А. , Спектроскопия КРС в газах и жидкостях . М. Наука.1982. 5. Атахаджаев А.К. , Тухватуллин Ф.Х. Спектралыное распределение интасивности в крыле линии рассеяния жидкостей и растворов. Ташкент, Фан. 1981 . 6. Вкус М.Ф. Электрические и оптические свойства молекул и конденсированнх сред. Л.,1984. 7. Отажонов Ш. Молекуляр оптика . Т о шкент, Университет. 1994. 8. Волькенштейн М.В. , Строение и физические свойство молекул. М., Л., 1955.

Похожие

Kolloid eritmalarning molekulyar - kinetik va optik xossalari

Energetik holatlar va spektral chiziqlarning tabiiy hamda Doplercha kengligi. Molekulyar simmetriyasi va Dipol momenti

Qutblanuvchanlik tenzori va uning xossalari

Yorug’likning muhitlardan sochilish to’g’risida nazariy qarashlar

Zichlik fluktuatsiyasi va yorug’likning sochilishi, Eynshteyn nazariyasi va zamonaviy qarashlar