Kolloid eritmalarning olinish usullari va tozalanishi - Химия - Рефераты

Kolloid eritmalarning olinish usullari va tozalanishi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

60.5 KB

Kolloid eritmalarning olinish usullari va tozalanishi Reja: 1. Kolloid dispers sistemaning hosil bo’lish sharoitlari. 2. Kolloid eritma olishning dispersion va mexanik usullari. 3. Kolloid eritma olishning ultratovush va peptizatsiya usuli. 4. Kolloid eritma olishning kondensatsion usullari: a) fizikaviy kondensatsion usullar, b) kimyoviy kondensatsion usullar. 5. Polimerlanish va polikondensatlanish usullar. Kolloid eritmalarni tozalash usullari. а ) Dializ. b) Zlektrodializ. c) Ultrafiltradiya. d) Tsentrifugalash usuli. e) Ultratsentrifugalash usuli.

1. KOLLOID DISPERS SISTEMANING HOSIL BO’LISH SHAROITLARI Kolloid eritmalar o’zining geterogenligi bilan chin eritmadan farq qiladi. Chunki kolloid zarrachalar erituvchi molekulasiga nisbatan juda katta bo’lib, ular orasida ajralish sirti hosil bo’ladi. Kolloid dispers sistema dispers muhit va dispers fazadan tarkib topgan mikrogeterogen sistemadan iborat. Kolloid dispers sistema quyidagi sharoitlarda hosil bo’ladi: . kolloid zarrachalarning o’lchamiga tarqaladigan moddalar zarra-chalarining o’lchami yaqin bo’lishi kerak; 2) ajralish sathida, kolloid zarrachalarni hosil qilgan ionli qavat va gidrat parda stabilizatorlar yordamida saqlanishi kerak; stabilizatorlar kolloid zarrachalar sathida yutilib, u yerda elektr zaryadi hosil qiladi. Elektr zaryadi zarrachalarning o’zaro yaqinlashib, bir-biriga qo’shilishiga yo’l qo’ymaydi, barkarorlik yaratadi; Z) dispers faza dispers muhitda yomon eruvchanlikka ega bo’lishi kerak. Demak, kolloid zarrachalar elektr zaryadli, gidrat pardali va turg’un bo’lishi kerak. Ana shunday zarrachalardan tashkil topgan kolloid eritmalar o’zaro qarama- qarshi ikki usul bilan olinadi. Birinchi usul - dispersion usul, bunda kolloid eritmalar yirik zarrachalarni maydalash yo’li bi lan hosil qilinadi; ikkinchi usul - kondensatsion usul, bunda ion yoki molekulalar o’zaro birlashib, kolloid zarrachalar hosil qiladi. 2. KOLLOID ERITMA OLISHNING DISPERSION VA MEXANIK USULLARI DISPERSION USUL. Zarrachalarni maydalash uchun ma‘lum ish sarflanadi. Bu ish (a) ho sil bo’layotgan zarrachalar sathi (S) ga to’g’ri proportsionaldir: А = К • S Bu yerda, K - moddaning tabiatiga, muhitga va maydalash usuliga tegishli

koeffitsient. Formuladan ko’rinib turibdiki, zarrachalarni qancha ko’p maydalash kerak bo’lsa, shuncha ko’p ish sarflanadi. MEXANIK USULLAR. Bu usul, asosan, ma‘lum kuch ta‘sirida moddalarni maydalashga asoslangan. Shuning uchun maxsus sharli yoki kolloid tegirmonlardan foydalaniladi. Sharli tegirmon zich yopiladigan tsilindr idish bo’lib, uning ichiga har xil o’lchamli po’lat yoki chinni sharchalar solingan b ladi. Zarrachalar o’lchami 50-60 mk atrofida bo’ladi. Ichiga modda solinib tez aylantirilganda, modda sharchalar zarbidan maydalanadi. Ammo moddalarning maydayaanish darajasi katta bo’lmaydi. Bunday tegirmonlarda turli buyoqlar, farmatsevtika preparatlari, oltingugurt va grafitning kolloid eritmalari tayyorlanadi. Oltingugurtning kolloid eritmalari qishlok, xo’jaligida o’simliklarning zarar kunandalariga qarshi ishlatiladi. 3. KOLLOID ERITMA OLISHNING ULTRATOVUSH VA PEPTIZATSIYA USULLARI ULTRATOVUSH USULI Ultratovush usuli sanoatda keyingi yillarda keng qo’llanilmokda. Bu usulda, tovush to’lqinlarining kuchli tebranishi natijasida muallaq zarrachalar maydalanib, tekis tarqaladi. Ultratovush usulida oltingugurt, buyoq, simob, qo’rg’oshin, ruh, kauchuk, kraxmal va boshqa moddalarni disperslash mumkin. PEPTIZATSIYA USULI Bu usul moddalarni disperslovchi-peptizatorlar yordamida gel hola-tidan zol holatiga o’tishiga aytiladi. Peptizatorlar eritmadagi zarra-chalarning yiriklashishiga sabab bo’ladigan koagullovchi ionlarni neytrallaydi. Masalan, Fe (OH) 3 zolini olishda oz miqdrrdagi Fe Cl 3 peptizator vazifasini bajaradi. Bu holda temir ionlari kolloid zarrachalar sirtiga yutilib, ularga musbat zaryad beradi. Natijada bir xil zaryadli musbat ionlar bir-biridan itarilib tezda gidrozolga

aylanadi, ya‘yai cho’kma eritma holiga o’tadi. 4. KOLLOID ERITMA OLISHNING KONDYeNSATsION USULLARI Bu usullar tabiatda keng tarqalgan bo’lib, asosan ikkiga bo’linadi: fizikaviy va kimyoviy kondensatsion usullar. FIZIKAVIY KONDENSATSION USULLAR Kondensatsiyalash jarayoni sistemada erkin energiya bilan solishtirma sathning kamayishi tufayli sodir bo’ladi. Masalan, tashqaridagi namlikning sovishi natijasida suv zarrachalari kondensatsiyalanib, kollo id sistema tumanini hosil qiladi. Rossiya olimlaridan S.Z.Roginskiy va A.I.SHalnikovlar suyuq dispers muhit va qattiq moddalarni bug’latib, sovuq sirtda kondensatlash yqli bilan kolloid eritmalar hosil qilish asbobini yaratdilar. Fizikaviy usullardan yana biri, bu sistemada zrituvchini uzgartirish yo’li bilan olishdir. Masalan, oltingugurt va kanifol suvda erimaydi, ammo ztil spirtda chin eritma hosil qiladi. Shu chin eritma ustiga oz miqdorda suv qo’shilsa oltingugurt molekulalari kondensa tsiyalanib, kolloid eritma hosil qiladi. Elektr yordamida moddalarni maydalab, kolloid eritmalar olish keng ho’jalik ahamiyatiga ega bo’ladi. Bu usul bilan oltin, kumush, platina va boshqa qimmatbaho metallarning o’zidan elektrod tayoqchasi tayyorlab, elektr manbaiga ulangandan so’ng elektrodlar dispers muhit H 2 O ga tushirilib, elektrodlar uchi bir- biriga tegishidan elektr yoyi hosil bo’ladi KIMYOVIY KONDENSATSION USULLAR. Kimyoviy reaktsiyalar (oksidlanish, qaytarilish, almashinish, zrimaydigan gidroliz va boshqa) natijasida yomon eriydigan moddalar hosil qilishga asoslangan. Natijada tegishli moddalarning kolloid eritmalari hosil bo’ladi. Masalan, gidroliz reaktsiyasi tufayli FeCl 3 dan Fe (OH) 3 kolloid eritmasi olinadi:

Fe Cl 3 + 3H 2 O = Fe (OH) 3 + 3HCl NFe (OH) 3 + nHCl = n Fe Ocl + 2nH 2 O Kolloid zarrachaning tuzshlishi: {m[Fe (OH) 3 ] · nFeO + (n-x) Cl - } + xCl - 5. POLIMERLANISH VA POLIKODENSATLANISH USULLARI Bu usullar bilan yuqjri molekulyar birikmalarning kolloid eritmalari olinadi. Yuqori molekulyar birikmalarga tsellyuloza, kraxmal, oqsillar, nuklein kislotalar va boshqalar kiradi. Ular polimer moddalar deb ataladi, ular bir necha ming quyi molekulalarning (monomer) o’zaro birikishidan hosil bo’ladi. Masalan, etilenning polimerlanishi natijasida yuqori molekulyar modda - polietilen hosil bo’ladi: NCH 2 = CH 2 → [. . . CH 2 – CH 2 - . . . ]n Polietilenning molekulyar massasi 20000ga tent. Yuqori molekulyar moddalar qishloq xo’jaligida tuproq strukturasini yaxshilashga va hosildorligini oshirishga yordam beradi. KOLLOID ERITMALASHI TOZALASH USULLARI. DIALIZ. Toza kolloid eritmalar olish uchun kolloid eritmalar tarkibida hosil bo’lgan elektrolit (asos, kislota, tuz) lar va boshqa aralashmalar yo’qotiladi. Kolloid eritmalarni tozaylash uchun «dializ», «elektrodializ» va «ultrafiltratsiya» usullaridan foydalaniladi. Kolloid eritmalarni molekula va ion eritmalaridan (o’simlik, hayvon va sun‘iy membranalardan o’tadigan aralashmalardan) tozalash dializ deb, unda ishlatiladigan asbob-uskunalar esa dializatorlar deb ataladi. Kollodiy va tsellofanlardan sun‘iy membrana tayyorlanadi. Kollo id eritmani tozalash uchun, uni sun‘iy membrana xaltachasiga (1) solib, so’ngra suvli idishga (2) botiriladi. Kolloid eritmadagi mo lekula va ionlar elektrolitlar parda orqali o’tib,

suvda diffuziyalanib chiqib ketishi natijasida kolloid eritma tozalanadi. Dializ usuli kolloid eritmalarni laboratoriya sharoitlarida tozalashda keng ishlatiladi. ELEKTRODIALIZ. Elektrodializ kolloid eritmalarni tozalashda eng qulay usul hisoblanadi. Elektrodializ-elektr toki yordamida dializ jarayonini tez-lashtirishdir. Ishlatiladigan asbob elektrodializator deb atalib, u uch qismdan iborat bo’ladi. 1-qismiga anod elektrod o’rnatiladi, ikkita membrana parda (4) bilan ajratilgan 2-qismga tozalanadigan kolloid eritma quyiladi, 3-kismiga katod elektrodi o’rnatiladi. Asbobning doimo oqar suv quyiladi. Elektrtoki utkazilganda kolloid eritmadagi manfiy ionlar anodga, musbat ionlar esa katodga tomon harakatlanadi. Buning natijasida ionlarning membrana pardasi orqali o’tishi tezlashadi va ular elektrod qismlarda to’planib, oqayotgan suv bilan yuvilib chiqib ketadi. Bu usul sanoatda jelatina va yelim olishda keng qullaniladi. ULTRAFILTRATSIYA. Teshiklarning o’lchami kolloid zarracha o’lchamlaridan kichik bo’lgan filtrlardan foydalanib, kolloid eritmani elektrolitlardan tozalash mumkin. Bu asbob voronkasimon idish bo’lib, uning keng tomoniga kollodiydan tayyorlangan membrana o’rnatilgan. Filtrlashni tezlatish uchun voronkaning tor qismi bosim beradigan (vakum nasosi) nasosga ulanadi. Tegishli membrana ishlatib, kolloid eritmani elektrolitlardan, shuningdek, bir zolni kkkinchi zoldan filtrlab ajratish mumkin. Buning uchun membrana teshiklarining diametri bir zol zarrachasidan katta ikkinchi zol zarrachasidan kichik bo’lishi kerak. TSENTRIFUGALASH USULI. 1913 yilda A.V.Lumanskiy kolloid eritmalarda kolloid zarrachalarni tsentrifuga yordamida cho’ktirib ajratib olish mumkinligini ko’rsatdi. Bu usulni takomillashtirib, Svedberg kolloid zarrachalarni cho’ktirishda hozzirgi zamon ultratsentrifugasini qo’lladi. U minutiga 60000 marotiba aylanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar 1. Ктрелев В.А. Краткий курс физической химии. М. 1989 Г. 2. Стромберг А.Г. Семченко Д.П. Физическая химии. М. 1973 Г. 3. Воюцкий С.Е. Курс коллоидной химии. М. 1973 Г. 3. Усмонов Х.У. Рустамов Х.Р. Рахимов Х.Р. «Физик кимё» Тошкент O’qитувчи. 1963-1975 йил. 4. Рахимов Х.Р. «Физик ва коллоид химия» Тошкент. O’qитувчи 1978 йил. 5. Герасимов Я.И. «Курс физической химии» Москва 1970 Г. 6. Эмануэл Н.М. «Кнорре» Курс химической кинетики. Москва 1974 Г . 7. Физическая химия. Под. П.В.никольского М.: Химия. 1988 школа, 1984. 8. Эммануэль Н.М., Д.Г. Курс химической кинетики. М.: Высщая школа, 1984. 9. Статистик термодинамика: Ўқув қўлланма. Тузувчи Б.У.Сагдуллаев, Тошкент, 1990. 10. Дамаскин Б.Б., петрий О.А. Электрохимия: Учеб. Пособие М: Высшая школа, 1978.296 с. 11. Смирнова Е.А. Курс статистической термодинамики и физической химии: Учеб. Пособие 2-е изд. М: Высшая школа, 1982. 456 с. 12. Еримин Е.Н. Основы химической термодинамик: Учеб.пособие М: Высшая школа, 1978. 383 с. 13. www.ziyonet.uz

Похожие

Kolloid eritmalarning olinish va tozalash usullari. Kolloid eritmalarning xossalari

Kolloid eritmalarning barqarorligi nazariyasi

Kolloid eritmalarning molekulyar - kinetik va optik xossalari

Kolloid sistemalarni olinishi va tozalash usullari

Kolloid sistemalar va sirt hodisalar haqida tushuncha