Kimyo ta’limining og’zaki, ko’rgazmali, amaliy metodlari. (monologik va diologik metodlar)

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

63.5 KB

Скачать

Kimyo ta’limining og’zaki, ko’rgazmali, amaliy metodlari. (monologik va diologik metodlar) Reja 1. Monologik metodlar: tavsiflash, tushuntirish, so’zlab berish, ma’ruza haqida tushuncha berish. 2. Dialogik metodlar: suhbatlar, seminarlar, disput tushunchalari 3. Tajribalar o’tkazish o’qituvchining og’zaki nutqlari bilan uyg’unlashtirish. 4. Mustaqil ishlash metodlari: amaliy va laboratoriya metodlari

O’rganiladigan asosiy tushunchalar: Monologik metodlar- so’zlab berish, ma’ruzalar, Diologik metodlar, su h batlar, seminarlar, laboratoriya tajribalari – yangi bilimlar olish, yangi materialni o’rganish amaliy mashg’ulotlar. Kimyo o’qituvchisidan o’quv materialini o’zi bayon etishi, talabalarni ham mustaqil ishlashga o’rgatish talab etiladi. Shu talabga asosan kimyo o’qitishning metodlari 2 ga bo’linadi: 1. bayon etish metodlari.(monologik va diologik metodlar) 2. mustaqil ishlash metodlari. Maktablarda eng ko’p qo’llaniladigan metodlar: 1. O’qituvchining o’quv materialini bayon etish metodlariga, bunda so’zlab berish, ma’ruza, suhbatlar, ekskursiyalar, demonstratsion tajribalar va ko’rsatmali o’qitishning boshqa vositalaridan foydalanish Monologik metodlar - so’zlab berish, ma’ruzalarga, bo’linib, o’quv materiali mazmunini o’qituvchining o’zi tushintiradi. Bu metodda o’quvchilar faktlar, eksprement orqali kuzatib o’rganadilar: fandagi ma’lum bilimlar atrof mu h it h imoyasi, element va moddalarning sodir bo’lishi tarzida ko’rgazmali h olda ifodalanadi. Tushuntirish metodi qo’llanganda o’quvchilarga nazariy bilimlar mo h iyati ochib beriladi. Moddalar massasining saqlanish qonuni atom - molekulyar nuqtai - nazaridan tushuntirilganda yoki elementlar xossalarining davriy ravishda takrorlanish kabi h olatlar tushintirilganda tushunchalar ketma - ket ochilib umumlashtiriladi. Ma’ruza - metodi ancha vaqt olinadigan monoton metod bo’lib h isoblanadi. Maktab ma’ruzasi 30 minutdan ko’proq vaqtni olib asosan yuqori sinf o’quvchilari va talabalar uchun qo’lay.

Monoton metodda o’qituvchi o’zining nutqi ravonligiga katta e’tibor beradi. O’qituvchi nutq ravonligi, sofligi, mazmunli h olda materialni izo h lash bilan o’quvchilar diqqatini o’ziga torta bilishi kerak. Diologik metodlar - bularga h ar xil su h batlar, seminarlar, misol bo’lib o’qituvchi va o’quvchi orasida bo g ’ lanishli nutq tarzida olib boriladi. Suhbat - bu o’quvchi va o’qituvchi orasidagi diolog bo’lib h isoblanadi. O’qituvchining savollariga o’quvchi javob beradi yoki aksincha. Maktab amaliyotiga keyingi vaqtlarda Yangi pedagogik texnologiya tarzida seminar darslari kirib keldi. Masalan, uglevodorodlarning xossalari ularning tuzilishiga bo g ’ liqligi kabi mavzulari seminar tarzida o’rganilsa, o’quvchilarda tafakkur qirralari o’sib tayanch bilimlarni qo’llash orqali rivojlanish bo’ladi. Bu metod ko’proq yuqori sinflarda olib boriladi. 2. Mustaqil ishlash metodlari- laboratoriya ishlari, amaliy mashg’ulotlar, kimyodan masalalar yechish va adabiyotlar bilan ishlash. Kimyo o’qitishda ko’rsatiladigan eksperimentlardan foydalanish eng mu h im metod sanaladi. Kimyo o’quv predmetining o’ziga xos xususiyati h am shu nazariy mazmunning bir vaqtning o’zida mav h um h olda emas, isbotiy bo’lishi bilan a h amiyatlidir. Demonstransion eksperimentni o’qituvchi, laborant yoki talaba ko’rsatib turishi va o’qituvchi izo h lab borishi mumkin. Kurs boshida h ali o’quvchilarda kimyoviy tajribalarni bajarish ko’nikma va malakalar rivojlanmaganda

o’qituvchi o’zi yoki laborant o’tkazadi. Demonstrasion tajribalar ayniqsa foydali h olat kasb etganda katta qiziqish orttiradi. Masalan, CO 2 bilan o’t o’chirishni ko’rsatish; Ko’rgazmalilik - shunday olib borish kerakki bajarilayotgan tajribalarni o’quvchilar h ammasi ko’ra olsin. Ko’rgazmalilikdan kadoskop va boshqa TCO dan unumli foydalanish lozim. O’quvchilarga ko’rsatiladigan tajribalar oddiy, xavfsiz, ishonchli tarzda bo’lishi shart. O’tkazilayotgan eksperiment tafsilotlarini albatta izo h lab borish lozim. Tajribalar o’tkazilayotganda quyidagi metodlarga amal qilish tavsiya etiladi: 1. Tajribaning maqsadini qo’ya bilish: o’quvchilar nima sababdan tajriba o’tkazilishini tushinishi kerak. 2. Tajribalar o’tkazilayotgan priborlarning chizmalarini chizish; sharoitni belgilash, (reaksiya qanday sharoit va mu h itda olib boriladi.) 3. O’quvchilarning kuzata bilishini tashkil etish. (Nima bo’layapti-yu, natija nima bo’ladi anglab yetish) 4. Nazariy xulosalar chiqara bilish; eksperimentning rivojlantiruvchi funksiyasi, o’qituvchining so’zi bilan amalga oshadi. Ular: 1) Tajribaning o’zidan bilimlar paydo bo’lishi. 2) O’qituvchining so’zi izo h lari kuzatishini to’ldirib borishi. O’qituvchi o’qitish jarayonida o’quv - ko’rsazmali vositalardan foydalanishi-

bu h olat kimyo ta’limi sifatida ijobiy ta’sir etadi. Ular: sinf doskasi, h ar xil jadval va tablisalar, modellar, maketli, magnitli applikasiyalar, ekran qo’llanmalari va h okazolar. Sinf doskasi eng mu h um vosita rolini bajaradi. Dars mazmuniga doir formula, tenglamalar ayrim yozuvlar doskadan unumli foydalangan h olda yozilishi kerakki mavzu mazmunini tushuntirish yakunigacha doskadan o’chirmaslik kerak. -Og’zaki ko’rgazmali - amaliy metodlar asosida o’quvchilarning amaliy faoliyati yotadi. Bu faoliyatda o’qituvchining ra h nomoligi albatta yunaltiruvchi faoliyat kasb etadi. O’quvchilarning mustaqil ishlashlari h ar xil shaklda amalga oshiriladi. Bu shakllar: jamoa, guru h , yakka - yakka ko’rinishlarda bo’ladi. Ularning turlari h am har xil. M: O’quvchi eksperiment (laboratoriya tajribalari amaliy mash g ’ ulotlar). Kimyoviy masalalar yechish, adabiyotlar bilan ishlash, ijodiy topshiriqlar bajarish, (priborlar konstruksiyasi, modellar yasash) nazorat ishlarini bajarish, mustaqil ishlar o’quvchilarning yangi bilim egallash ko’nikma va malakalar shakllanishidagi, fanni o’rganishdagi eng mu h im so h asi bo’lib h isoblanadi. Olingan bilim, ko’nikma, malakalar faoliyatga mustaqil ravishda tadbiq etilsa samarali bo’ladi. Mustaqil ishlar o’quvchilarga ta’lim- tarbiya berish, rivojlantirish kabi vazifalarni bajaradi. O’quvchining mustaqil ishi olingan bilim ko’nikma malakalarni faoliyatda tadbiq etish bilan bilimlar manbai bo’lib h isoblanadi. O’quvchi eksperimenti - mustaqil ish turi bo’lib h isoblanadi. Shu usul bilan o’quvchi o’zidagi bilim ko’nikma malakalar darajasini h am sinab ko’radi.

O’quvchi eksperimenti maqsadi, uni kelgusi mustaqil h ayotga tayyorlashdan iborat. O’quvchi eksperimenti laboratoriya tajribalari va amaliy mashg’ulotlarga bo’linadi. Ular didaktik maqsadlar bilan farq qiladi. Laboratoriya tajribalari - yangi bilimlar olish, yangi materialni o’rganish bo’lib h isoblanadi. O’quvchi eksperimenti quyidagi bosqichlarda amalga oshadi: 1) Tajribani maqsadini tushuntirish; 2) Moddalarni o’rganish; 3) Priborni yi g ’ ish yoki tayyorlashdan foydalana bilish; 4) Tajribani bajarish; 5) Natijalar ta h lili va xulosalar chiqarish; 6) Olingan natijalarni izo h lash va kimyoviy tenglamalar tuzish. 7) H isobot yoza olish . O’quvchi o’z oldiga qo’ygan muammoning yechimini tushunib yetishi kerak. Kimyo fanidan o’quvchilarning laboratoriya tajribalari yakka, guru h , jamoa h olda amalga oshadi. Laboratoriya mash g ’ ulot joylari oldindan o’quvchiga ajratib qo’yiladi. Laboratoriya tajribalari yangi material mazmunini tushuntirish jarayonida olib boriladi. Amaliy mashg’ulotlar - ma’lum mavzular o’rganilgach, ularning oxirida olingan bilimlarni musta h kamlash, takomillashtirish, konspektlash h amda ko’nikma va malakalarni takomillashtirishga xizmat qiladi.

Kimyodan amaliy mashg’ulotlar- o’quvchi va talabalarning bilim ko’nikmalarini shakllantirishning asosiy omilidir. Amaliy mash g ’ ulotlarda ko’nikma va malakalar shakllanishiga katta e’tibor beradi. Amaliy mash g ’ ulot VII sinfdan boshlab o’tkazila boshlaydi. Har bir amaliy mash g ’ ulotni o’tkazishda reaktiv, pribor va kimyoviy asbob- uskunalar bilan ishlashning texnik qoidalari, muomila qilish ko’nikmalariga alo h ida a h amiyat berish, xavfsizlik texnikasi qoidalariga amal qilish talab etiladi. Amaliy mash g ’ ulotlar ikki xil ko’rinishda bo’ladi: berilgan instruksiya asosida o’tkaziladigan mash g ’ ulotlar va eksperimental masalalar yechish bilan bo g ’ liq tajribalar. Instruksiya - berilgan yo’l - yo’riq asosida o’tkaziladigan tajribalar. Unda tajribaning h ar bir bosqichi yozma h olda berilgan bo’ladi. Ular darslikda yozilgan h olda mavjud. Eksperimental masalalar - instruksiya berilmasdan masala sharti beriladi. Shu shartga asosan o’quvchi ijodiy ravishda mustaqil ish bajaradi. Eksperimental masala yechishda xavfsizlik texnikasi qoidalariga amal qilgan h olda, kerakli reaktiv priborlar stolga qo’yiladi. Tajribalar yakunida maxsus daftarga h isobotlar yoziladi. Hisobotlar kimyo xonasida saqlanadi. Hisobot shakli quyidagicha bo’lishi mumkin: 1) sinf. 2) o’quvchi f va i. 3) fan. 4) ishning mavzusi. 5) tajribaning nomi. 6) tajribaning maqsadi. 7) bajarish tartibi. 8) pribor chizmasi va kuzatish xulosalari. 9) xulosa va reaksiya tenglamalari. O’qitish metodiga qo’yiladigan talablar: Normal tashkil qilingan ta’lim- tarbiya jarayoni biror universal metoddan emas, balki mavjud metodlarning hammasidan kimyoda foydalanishni talab qiladi.

$Har bir metod o’quv materialining mazmuni va umumiy xarakteriga, talabalarning saviyasiga va tayyorgarligiga, maktabning (kimyo laboratoriyasi bor-yo’qligiga) qarab tanlanadi. Tayanch tushunchalar: 1. Monologik metodlar- so’zlab berish, ma’ruzalarga, bo’linib, o’quv materiali mazmunini o’qituvchining o’zi tushintiradi. Bu metodda o’quvchilar faktlar, eksperiment orqali kuzatib o’rganadilar: 2. Diologik metodlar - bularga h ar xil su h batlar, seminarlar, misol bo’lib o’qituvchi va o’quvchi orasida bo g ’ lanishli nutq tarzida olib boriladi. 3. Laboratoriya tajribalari – yangi bilimlar olish, yangi materialni o’rganish bo’lib h isoblanadi. 4. Amaliy mashg’ulotlar – ma’lum mavzular o’rganilgach, ularning oxirida olingan bilimlarni musta h kamlash, takomillashtirish, konspektlash h amda ko’nikma va malakalarni takomillashtirishga xizmat qiladi. Asosiy adabiyotlar 1. И . А . Каримов . Ызбекистон XXI аср быса \ асида : хавфсизликка тахдид , бар = арорлик шартлари ва тара == иёт кафолатлари .T.: Ызбекистон , 1997 2. И.А.Каримов. “Баркамол авлод Ызбекистон тара==иётининг пойдевори”. T . Ызбекистон, 1997$ $3. Умумий ырта таълим давлат таълим стандарти ва ы=ув дастури. Тошкент, 1999, 3-сoн 4 . И. Н. Борисов. Химия ы=итиш методикаси. Тошкент, 1958. 5. З.Азимова. “Кимё дарсларида ы=увчиларга экологик таълим-тарбия бериш” Т.: 1995. 6. “Хал= таълими журнали” Т.1998-2005 й. 7. Х.Т.Омонов., М.Н.Мирвохидова. “Кимё ы=итиш методикаси” маърузалар матни. 2001 8. В.Н.Верховский. “Мактабда химия эксперименти техникаси ва методикаси” 1-2 том. Т. Ы=итувчи, 1964 9. И. Мирзаев. “Дарс тащлили” Т. Ы=итувчи,1980 10. Л.Н. Глинка. Умумий химия Т.1968 11. Г.Щакимов. “Химиядан олимпиада масалаларини ечиш”.Т.1992. 12. Ёш химик энциклопедик лу\ати – Т. 1990 13. Т.Гулбоев . Таълим жараёнининг таянч билимлари. Т. Фан, 1996 14. www . ziyonet . uz$

Kimyo ta’limining og’zaki, ko’rgazmali, amaliy metodlari. (monologik va diologik metodlar)

20.09.2019

0

63.5 KB

Похожие