Gomogen kataliz - Химия - Рефераты

Gomogen kataliz

Загружено в:

19.11.2023

Скачано:

0

Размер:

33.2822265625 KB

Gomogen kataliz Reja:1. Gomogen katalizh reakstiya tezligi. 2. Gomogen jarayon katalizatorlari. 1

1. Gomogen kataliz reakstiya tezligi.Efirlarning gidrolizi, efirlanish, alkillash, suyuk fazada olefinlarni polimerlanishi gomogen katalizga misol bo’ladi. Gomogen katalizning sababi katalizning kimyoviy nazariyasi bilan tushuntiriladi. Bu nazariya oraliq birikmalar nazariyasi deb ham aytiladi. Bu nazariyaga muvofik, gomogen katalizda jarayonning tezlanishiga asosiy sabab aktivlanish energiyasini kamayishidir. Jarayon birin ketin boradigan kator jarayonlardan iborat bo’lib, bunda beqaror bir nechta oraliq moddalar hosil bo’ladi. Bu oraliq moddalarni hamma vaqt ajratib olib bo’lmasa ham, ularni borligini turli usullar bilan aniqlash mumkin. Metall katalizatorlar M ishtirokida ammiakni parchalanishi uchun kuyidagi mexanizm taklif kilingan: NH 3 + M = 3H + MN MN = M + N NH 3 + M = 3H + MN Haqiqat dan bu reakstiyada metall nitrid (MN) oraliq modda (birikma) hosil bo’lganligi tajribada tasdiklangan. Maydalangan Cu, Pd, Fe, Co, Ni, Ag metallari N 2 + O 2 aralashma-suvga aylanish reakstiyasida katalizator bo’la oladi. Lekin bu metallarda katalizatorlik xossasi faqat ularni oksidlari vodorod bilan qaytarilishi mumkin bo’lgan temperaturadan yuqori temperaturada namoyon bo’ladi. Bu ko’zatishlardan, N 2 + O 2 aralashmaning metall katalizatorlar ishtirokida suv hosil kilish reakstiyasi birin ketin boradigan oksidlanish - qaytarilish reakstiyalardan ibrat, degan xulosa chiqarilgan. Metafosfit kislotaning kaliy persulfat bilan oksidlanish reakstiyasida. 2

HPO 2 + K 2 S 2 O 8 + 2H 2 O = H 3 PO 4 +K 2 SO 4 + H 2 SO 4 (a) HJ- kislota katalizator. Bu reakstiya katalizator mavjudligida kuyidagi bosqichlar bilan boradi: K 2 S 2 O 8 + HJ= J 2 + H 2 SO 4 + K 2 SO 4 (b) J 2 + HPO 2 + 2H 2 O= 2HJ + H 3 PO 4 (v) Bu birin ketin boradigan (b,v) reakstiyalardan har qaysi aktivlanish energiyasidan kichik bo’ladi. Shunga ko’ra, reakstiyalar brutto reakstiyaga nisbatan tez boradi. Bu katalizning kimyoviy nazariyasidir. Faraz qilaylik: A+V=S reakstiyasi K katalizator ishtirokida boradigan bo’lsin, bu reakstiya kuyidagi bosqichlar bilan boradi. a) Reagentlardan bittasi katalizator bilan birikma hosil qilad A + K =AK. b) Bu AK oraliq birikma ikkinchi komponent bilan aktiv kompleks hosil qiladi : AK + V = (AV) *K c) Aktiv kompleks ajralib mahsulotni beradi: (AV) *K = K + S 3

Agar katalizator ishtiroksiz hosil bo’lgan aktiv kompleks, katalizator mavjudligida hosil bo’lgan aktiv komplesga utganda issiqlik ajralsa, ya’ni (AV)*+K = (AV)* K+ Q izotermik bo`lsa, katalizator mavjudligida aktivlanish energiyasi E ga kamayadi. Agar bunda, masalan T=300da E=10000 kal/mol bo’lsa, tezlik: e (E+10000) /RT / (e E /RT ) =e E / RT =e 10000 / 1,98* 300 =2,5*10 8 marta oshadi. 4

2. Gomogen jarayon katalizatorlari.Ko’pchilik reakstiyalar uchun N 3 O + va ON ionlari katalizatordir. Demak, kuchsiz kislota va asoslar katalitik aktivligi qiymatiga proporstional. R=-Ig{N 3 O + } Kuchli kislota va asoslarda esa ularning katalitik aktivligi kislotalik funkstiyasiga N 0 (yoki asoslik funkstiya) bog`lik. N 0 baza hammet funkstiyasi deb ham ataladi. Koefistienti.Suyultirilgan eritmada an 2 o=1*ya=yan + =1 va demak, an 3 o+= {H 3 O + } bo’ladi. Ma’lum kislota turli konstentrastiyada turlicha N 0 qiymatga esa bo’ladi. Turli kislota bir xil N 0 qiymatida baravar katalitik aktivlikka ega bo’ladi. IgK=A- N 0 , A-const(turg`un son) Tajribalar ko`rsatishicha, ma’lum muhitda (kislota ma’lum konstentrastiyasida) (Ya /Yan +) nisbati - qiymati asos A ning tabiatiga bog`lik emas. Shunday qilib h 0 - qiymati asosan muhitning xossasiga bog`lik. h 0 - qiymati qancha katta bo’lsa [AH + /A] nisbati qiymati ham shunchalik katta bo’ladi, ya’ni malum asos protonlashgan bo’ladi. Shunday qilib h 0- - qiymati muhitning proton berish qobiliyatini xarakterlaydi, shuning uchun h 0 ni muhitni kislotaliligi deyiladi. Agar reakstion aralashmaga kislota bilan birga shu kislota tuzi qo’shilsa, katalitik effekt ortadi. Vaholanki, tuz tasirida kislota dissostiyastiyalanishi kamayishi natijasida vodorod ionlari ham kamayib, pirovardida katalitik aktivlik kamayishi kerak edi. Bu hodisa ikkilamchi tuz effekti deyiladi. Kislotaga shu kislota tuzi ko’shilganda anion ko’p ayadi, demak kislota anioni ham katalizatordir. Reakstion aralashmaga kislota bilan bir katorda boshqa kislotalar tuzi 5

kushilganda ham katalitik effekt ortadi. Bu hodisa birlamchi tuz effekti deyiladi. Bu hodisaga sabab tuz qo’shilganda eritmaning ion kuchi ortadi. H 3 O + ning termodinamik aktivligi ortadi, aktiv massalar konuniga binoan tezlik oshadi. 6

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 1.“Neft va gazni qayta ishlashda katalitik jarayonlar” ma’ruza matni. Safarov B.J. Buxoro 2012 y. 2. H.R.Rustamov, SH.P.Nurullayev. “Fizikaviy kimyo”. Toshkent 2011 y. 376 bet. 3. Кравцов А.В., Ивашкина Е.Н., Юрьев Е.М Теоретические основы каталитических процессов переработки нефти и газа: учебное пособие. – Томск: Изд-во ТПУ, 2009. – 146 с. Internet saytlari 1. www.rwe.com 2. www.oil.com 3. www.oil-gas.at 4. www.cac-chem.de 5. www.flottweg.com 7

Похожие

Kataliz. Gomogen kataliz

Kataliz

Selektiv kataliz

Katalizatorlar. Geterogen kataliz

Fermentativ kataliz. Fermentlar