Galoidkislotalar va ikki asosli to‘yinmagan kislotalar - Химия - Рефераты

Galoidkislotalar va ikki asosli to‘yinmagan kislotalar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

62.8896484375 KB

Galoidkislotalar va ikki asosli to‘yinmagan kislotalar Galoidkislotalarning turlari, ularning tuzilishi va nomlanishi. Galoidkisotalarning olinishi va xossalari. Galoidkislotalarning ahamiyati. To‘yinmagan ikki asosli kislotalarning tuzilishi. Fumar va malein kislotalar Tarkibida ham galoid atomi (ftor, xlor, brom, yod), ham karboksil guruhi bo‘lgan birikmalar galoidkislotalar deb ataladi. M-n: Xlorsirka kislota, monoxlorsirka kislota, xloretan kislota β-brommoy kislota, 3-brombutan kislota Galoid atomlarining karboksil guruhiga nisbatan joylashishiga qarab, ular  -,  -, va  -galoidkislotalarga bo‘linadi. M-n: α-xlormoy kislota, 2-xlorbutan kislota β-ftormoy kislota, 3-ftorbutan kislota γ-yodmoy kislota, 3-yodbutan kislota aloidkislotalar, asosan, karbon kislotalarni bevosita galoidlash bilan olinadi. Ular gidroksi- hamda to‘yinmagan kislotalardan ham olinishi mumkin. Karbon kislotalarda  -vodorod atomlari karbonil guruh ta’sirida harakatchan bo‘lib qoladi . Shuning uchun karbon kislotalarni xlorlash va bromlash reaksiyalari yorug‘lik nurida borib, galogen  -holatga boradi. Bu reaksiya kam miqdordagi fosfor ishtirokida boradi. U reaksiya Gel-Folgard-Zelinskiy reaksiyasi nomi bilan ma’lum:

С Н 3 С О О Н C lC H 2 C O O H C l 2 C H C O O H C l 3 C C O O H C H 3 C H 2 C O O H C H 3 C H B r C O O H C H 3 C B r 2 C O O HC l 2 , P C l 2 , P C l 2 , P B r 2 , P B r 2 , P Bunda fosforning vazifasi kislotani galogenangidridga aylantirib berishdir:3RCH2COOH + PX3 3RCH2COX + Р(ОН)3 RCH2COX + X2 RCHCOX + HX X RCHCOX + RCH2COOH X X RCHCOOH + RCH2COX 2P + 3X2 2PX3 Galoidkislotalar oddiy karbon kislotalarga qaraganda kuchli kislotalardir. Bunga sabab galoid atomining manfiy induksion (-I) ta’siridir. Bu ta’sir  - galoidkislotalardan  -galoidkislotalarga tomon kamayib boradi. Turli galoid atomi tutgan galoidkislotalarda esa yodkarbon kislotalardan ftorkarbon kislotalarga tomon kislotalilik ortib boradi. Quyidagi jadvalda galoidkislotalarning kislotalilik konstantalari keltirilgan. Jadval Turli galoidkarbon kislotalarning suvli eritmalardagi kislotalilik konstantalari Kislota p K k Kislota p K k CH 3 COOH ICH 2 COOH BrCH 2 COOH ClCH 2 COOH FCH 2 COOH Cl 3 CCOOH 4,76 3,7 2,90 2,86 2,58 0,65 F 3 CCOOH CH 3 CH 2 CH 2 COOH ClCH 2 CH 2 CH 2 COO H CH 3 CHClCH 2 COOH CH 3 CH 2 CHClCOO H -0,2 4,82 4,60 4,05 2,85 Galogen kislotada galogen alkilgalogenidlarga o‘xshash nukleofil almashinish va ajralish reaksiyalariga oson kirishadi. Shuning uchun galogenkarbon kislotalarning turli hosilalarini olishda birinchi bosqich hisoblanadi.

Galoidkislotalar molekulasi tarkibidagi galoid atomining turli almashinish yoki tortib olish reaksiyalaridan tashqari barcha karbon kislotalar kabi tuzlar, murakkab efirlar, angidridlar, amidlar, nitrillar hosil qilish reaksiyalariga kirishadi Ikki asosli to‘yinmagan kislotalar. Tarkibida ikkita karboksil guruh va qo‘sh bog‘ yoki uch bog‘ bo‘lgan kislotalar to‘yinmagan kislotalar deyiladi. To‘yinmagan ikki asosli kislotalar sis-trans shaklidagi fazoviy izomerlar hosil qiladi. To‘yinmagan kislotalarga misol qilib malein va fumar kislotalarni ko‘rsatish mumkin. Fumar kislota-xlorqahrabo kislotasiga ishqorning spirtli eritmasi ta’sir ettirib olinadi:O O NaO - C - CH = CH - C - ONa + C2H5OH + NaCl O NaO - C - CHCl - CH2 - C - ONa + C2H5ONa O Olma kislotasi sulfat kislotasi bilan yuqori haroratda qizdirilsa, fumar va malein kislotalari aralashmasi hosil bo‘ladi: HO - C - CH - CH2 - C - OH O O OH H+ -H2O HOOC - CH = CH - COOH Malein kislota xinon, gidroxinonni oksidlab olinadi: O 2 , V 2 O 5 C C H - C O O HO O 0 C H - C O O H + 2 C O 2

Ikkala to‘yinmagan kislotaning bir-biridan farqi shundan iboratki, malein kislotasi qizdirilganda siklik malein angidridini hosil qiladi: Malein angidridining tuzilishi uni qaytarish bilan qahrabo angidridiga o‘tkazib tasdiqlangan: C H 2 - C C H 2 - C[ H ] OO O OO O C H - CC H - C Atsetilendikarbon kislota rangsiz kristall modda. Uni dibromqahrabo kislotaga ishqor ta’sir ettirib olinadi: H O O C - C H - C H - C O O H B r N a O H B r - 2 H B r H O O C - C C - C O O H Atsetilendikarbon kislota faol uch bog‘ bo‘lganligi uchun diyen sintezlarida ishlatiladi. Agar uning suvli eritmasi qay natilsa, dekarboksillash borib propin kislota hosil bo‘ladi: 0100 C H 2 O HC C - COOH + CO 2 HOOC - C C - COOH

Adabiyot:1. O.YA.Neyland Organicheskaya ximiya. M.: «Viysshaya shkola». 1990. S. 560- 563, 604-606 2. Gauptman, YU. Grefe, X. Remane Organicheskaya ximiya. M.: «Ximiya». 1979. S. 434-440.

Похожие

Ikki asosli kislotalar

To‘yinmagan kislotalar

Bir necha asosli karbon kislotalar tsikli. Ikki va uch karbon kislotali sikl (biokimyo)

To‘yinmagan spirtlar

Karbon kislotalar