To‘yinmagan spirtlar - Химия - Рефераты

To‘yinmagan spirtlar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

61.181640625 KB

To‘yinmagan spirtlar To‘yinmagan spirtlarning nomlanishi, olinishi va ishlatilishi. Ko‘p atomli spirtlarning turlari, nomlanishi, fizik va kimyoviy xossalari. Ko‘p atomli spirtlarning ishlatilishi To‘yingan spirtlar tarkibidagi qo‘sh bog‘ yoki uch bog‘ bo‘lishi mumkin va ular quyidagicha nomlanadi: Masalan, To‘yinmagan spirtlarni to‘yingan spirtlarning olinish usullari bo‘yicha olish mumkin. Allil spirti sanoatda allil xloriddan olinadi:CH2 = CH - CH2Cl CH2 = CH - CH2OH NaOH; H2O 1500C Allil spirtidan sanoatda glitserin ishlab chiqarishda va karbon kislotalarning allil efirlarini olishda foydalaniladi. Ba’zi alkinollar atsetilen, aldegid va ketonlardan Favorskiy A.E. reaksiyasi orqali olinadi: M-n: OH CH3 R - C = C - C - CH3 H2O CH3 O-K+ R - C =С-C - CH3 H3C C CH3 O + - R - C = C: K + - - + + R - C = C: K + H2O R - C = C - H + K OH Mis atsetilenidi ishtirokida suvli eritmada bosim ostida atsetilen va formaldegid reaksiyalaridan foydalanib spirtlar (V.Reppe) olinadi: To‘yingan spirtlar organik sintezda (propargil spirti), parfyumeriya sanoatida (geraniol, lenalool) keng ko‘lamda ishlatiladi.

Ko‘p atomli spirtlar. Ikki yoki undan ortiq gidroksil guruhi tutgan birikmalarga ko‘p atomli spirtlar deyiladi. Tarkibida ikkita gidroksil guruh tutgan bo‘lsa glikollar deyiladi. Gidroksil guruhlar 1,2; 1,3 va h-zo holatlarda joylashgan bo‘lishi mumkin:  -glikollarda OH-guruhlar yonma-yon joylashgan bo‘ladi:  -glikollarda OH -guruhlar 1,3-holatda joylashgan bo‘ladi:  -glikollarda OH-guruhlar 1,4-holatda joylashgan bo‘ladi: Glikollar bir atomli spirtlar kabi olinadi. 1.To‘yingan uglevodorodlarning digalogenli birikmalaridan yoki xlorgidrinlardan olinadi:ClCH 2 - CH 2 Cl + 2H 2 O HOCH 2 - CH 2 OH + 2HCl ClCH 2 - CH 2 OH + H 2 O HOCH 2 - CH 2 OH + HCl 2.Alkenlardan oksidlab olish (Vagner reaksiyasi): 3HOCH2 - CH2OH + 2KOH + 2MnO2 3CH2 = CH2 + 4H2O + 2KMnO4 Glitserin 1779 yilda K.Sheyele tomonidan yog‘ni ishqor bilan qo‘rg‘oshin oksidi ishtirokida gidroliz qilib olingan. Hozir sanoatda glitserinning ma’lum qismi yog‘dan, asosiy qismi esa sintetik usul bilan allilxlorid yoki allil spirtidan olinadi:

C H 2 C H C H 2 C l C l C H 2 C H C H C H 2 C l O H C H 2 C H 2 O H H O C H 2 C H C H 2 O H O HHOCl H2O; OH - H 2O; OH - H 2O; OH - 60-70oC Fizik va kimyoviy xossalari Glikollarda suv va spirtlar kabi vodorod bog‘lari hosil bo‘lgani uchun qaynash temperaturalari yuqori bo‘ladi. Glikollarda bitta yoki ikkita gidroksil guruhidagi vodorod reaksiyaga kirishishi mumkin. Birinchi vodorodning almashishi ikkinchi gidroksil guruhning elektronoakseptor (- I) ta’sirida oson boradi. Glikol etanolga nisbatan kuchli kislota hisoblanadi. Glikolyatlar quruq glikollarga metallar (Na, K, Mg, Al) ta’sir ettirib olinadi: CH2 - OH CH2 - OH Na CH2 - ONa CH2 - OH Na CH2 - ONa CH2 - ONa Glikollar oksidlanganda oxirgi mahsulot C O 2 va H 2 O hisoblanadi, lekin glikolni glioksalgacha katalitik oksidlash usuli ham mavjud: Gidroksil guruhni galogenga, masalan bromga almashtirish mumkin: H O C H 2 C H 2 O H H O C H 2 C H 2 B r B r C H 2 C H 2 B r + H B r + H B r Glikollardan kuchli kislotalar ishtirokida oddiy efirlar olish mumkin: Eetilenglikol H 2 SO 4 ishtirokida qizdirilsa siklik efir dioksan hosil bo‘ladi: 2HOCH2CH2OH H2SO4 -2H2O O O Glitserin ham spirtlarga xos bo‘lgan barcha reaksiyalarga kirishadi. Ko‘p atomli spirtlar (etilenglikol) erituvchilar sintez qilishda, avtomobil va traktor dvigatellari uchun antifriz (etilenglikol, glitserin) sifatida ishlatiladi.

Adabiyot:1. O.YA.Neyland Organicheskaya ximiya. M.: «Viysshaya shkola». 1990. S.297-298, 301-308. 2. Dj.Roberts, M.Kaserio Osnoviy organicheskoy ximii. 1978. T.1.S. 439- 442.

Похожие

To‘yinmagan kislotalar

Spirtlar

Spirtlar

To’yinmagan spirtlar

Spirtlar va fenollar