To’yinmagan spirtlar - Химия - Рефераты

To’yinmagan spirtlar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

29 KB

To’yinmagan spirtlar To’yinmagan spirtlarning nomlanishi, olinishi va ishlatilishi. Ko’p atomli spirtlarning turlari, nomlanishi, fizik va kimyoviy xossalari. Ko’p atomli spirtlarning ishlatilishi. to’yinmagan spirtlar tarkibidagi qo’sh bog’ yoki uch bog’ bo’lishi mumkin va ular quyidagicha nomlanadi. Masalan, СН 2 = СН – СН 2 ОН propen – 2 – ol – 1, allil spirti СН 3 – СН = С – СН 2 – СН 2 ОН 3 – metilpenten – 3 – ol – 1 | СН 3 НС = С – СН 2 ОН propin – 2 – ol – 1, propargil spirti To’yinmagan spirtlarni to’yingan spirtlarning olinish usullari bo’yicha olish mumkin. Allil spirti sanoatda allil xloriddan olinadi: Allil spirtidan sanoatda glitserin ishlab chiqarishda va karbon kislotalarning allil efirlarini olishda foydalaniladi. Ba‘zi alkinollar atsetilen, aldegid va ketonlardan Favorskiy A.Ye. reaktsiyasi orqali olinadi: M – n: Mis atsetilenidi ishtirokida suvli eritmada bosim ostida atsetilen va formaldegid reaktsiyalaridan foydalanib spirtlar (V. Reppe) olinadi: propalgil spirti butin – 2 – diol – 1,4 To’yingan spirtlar organik sintezda (propalgil spirti), parfyumeriya sanoatida (geraniol, lenalool) keng ko’lamda ishlatiladi. Ko’p atomli spirtlar . Ikki yoki undan ortiq gidroksil guruhi tutgan birikmalarga ko’p atomli spirtlar deyiladi.

Tarkibida ikkita gidroksil guruh tutgan bo’lsa glikollar deyiladi. Gidroksil guruhlar 1,2; 1,3 va h – zo holatlarda joylashgan bo’lishi mumkin: α – glikollarda ON – guruhlar yonma – yon joylashgan bo’ladi: β – glikollarda ON – guruhlar 1,3 – holatda joylashgan bo’ladi: γ – glikollarda ON – guruhlar 1,4 – holatda joylashgan bo’ladi: Glikollar bir atomli spirtlar kabi olinadi. 1. To’yingan uglevodorodlarning digalogenli birikmalaridan yoki xlorgidrinlardan olinadi: 2. Alkenlardan oksidlab olish (Vagner reaktsiyasi): Glitserin 1779 yilda K.SHeele tomonidan yog’ni ishqor bilan qo’rg’oshin oksidi ishtirokida gidroliz qilib olingan. Hozir sanoatda glitserinning ma‘lum qismi yog’dan, asosiy qismi esa sintetik usul bilan allilxlorid yoki allil spirtidan olinadi: Fizik va kimyoviy xossalari . Glikollarda suv va spirtlar kabi vodorod bog’lari hosil bo’lgani uchun qaynash temperaturalari yuqori bo’ladi. Glikollarda bita yoki ikkita gidroksil guruhidagi vodorod reaktsiyaga kirishishi mumkin. Birinchi vodorodning almashishi ikkinchi gidroksil guruhning elektronoaktseptor ( – 1) ta‘sirida oson boradi. Glikol etanolga nisbatan kuchli kislota hisoblanadi. Glikolyatlar quruq glikollarga metallar (Na, K, Mg, Al) ta‘sir ettirib olinadi: Glikollar oksidlanganda oxirgi mahsulot СО 2 va Н 2 О hisoblanadi, lekin glikolni glioksalgacha katalitik oksidlash usuli ham mavjud:

Gidroksil guruhni galogenga, masalan bromga almashtirish mumkin: Glikollardan kuchli kislotalar ishtirokida oddiy efirlar olish mumkin: Etilenglikol H 2 SO 4 ishtirokida qizdirilsa tsiklik efir dioksan hosil bo’ladi: Glitserin ham spirtlarga xos bo’lgan barcha reaktsiyalarga kirishadi. Ko’p atomli spirtlar (etilenglikol) erituvchilar sintez qilishda, avtomobil va traktor dvigatellari uchun antifriz (etilenglikol, glitserin) sifatida ishlatiladi.

Adabiyot : 1. Нейланд О.Я. «Органическая химия». М.: «Высщая школа». 1990. 2. Робертс Дж., Касерио М. «Основы органиеческой химии». М.: «Мир». 1978.

Похожие

Spirtlar

Spirtlar

To‘yinmagan spirtlar

Spirtlar va fenollar

To’yingan bir atomli spirtlar