Туризм инфратузилмасида сармоянинг хусусиятлари - Экономика - Рефераты

Туризм инфратузилмасида сармоянинг хусусиятлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

46.5 KB

Туризм инфратузилмасида сармоянинг хусусиятлари Режа: 1. Туризм инфраструктурасида сармоя тушунчаси 2. Туризмда сармоя лойиҳаларининг ривожлантирилиши 3. Туризмда сармоя лойиҳаларини молиялаштириш

1. Туризм инфраструктурасида сармоя тушунчаси Сармоя маълум муддат ичида ишлаб чиқарилган маҳсулот ва хизматларнинг хусусий ва давлат сектори томонидан тугатилмаган ва экспорт қилинмаган шаклидир. Туризм сармояларининг хусусиятлари сабабли барқарор сармоя тушунчасини микро - иқтисодий даражада ҳам кўриб чиқиш керак бўлади. Бу пайтда барқарор сармоя товарлари, иншоот сармоялари, асбоб ускуна, ер ва бино олиниш 3 бўлимдан ҳосил бўлмоқда. Фақат, туризм сектори сармоялари ҳам иншоат, усукуна ва ер воситаларини ўз ичига олмоқдадир. Туристларнинг тунаш, овқатланиш, ҳордиқ чиқариш ва томоша қилиш эҳтиёжларини оладиган муассаса, бино ва ускуналарнинг ҳаммасига ажратилган маблағларга туризм сармояси дейилади. Бу тушунча билан, асосан юқори тузилиш сармоялари қилиб номлантирилган тунаш корхоналари (меҳмонхона мотел, объект, кемпинг, дам олиш жойи, пансионат, апорт-меҳмонхона) назарда тутилади. Сармоя лойиҳаси асоси тушунчасидан туризм сармоя лойиҳаси қуйидаги шаклда изоҳланади. Мавжуд ва келгусидаги туризм талабининг бир қисмини қондириш учун, киришувчан ва жамият фойдасига, иқтисодий тамойилга мос қилиб тайёрланган ва формулага солиш, иқтисодга туризм билан боғлиқ маҳсулот ва хизмат таклиф қилиш мақсадини англатган лойиҳаларга “туризмда сармоя лойиҳаси” дейилади. Туризмда сармоя лойиҳаси мавжуд туризм потенциалини баҳолаш, маҳаллий ва хорижий турист талабларини қондириш, янги тайёргарлик имкониятларни яратиш, мамлакатга валюта киришини рўёбга чиқариб миллий ривожланишга ёрдамчи бўлиш, тижорий жойда фойда олиш каби мақсадлардан бир нечтасини рўёбга чиқариш юзасидан, товар ва хизматларни ишлаб чиқариб сотиш учун туризм бўлимларининг қурилиш ва ишлатилишига қаратилган лойиҳа ишларининг йиғиндисидир. Туризм секторида сармоя лойиҳалари бевосита туризм муассасаси ва корхоналари, бошқа иқтисодий корхоналардан фарқли бўлган маълум хусусиятлар ташийдилар. Сармоя берувчи шахс ёки корхоналар билан лойиҳа тузувчи ва баҳолантирувчи мутахассислар секторнинг бош хусусиятларини яқиндан билишлари, сармоя қарорларининг олинишидан унумли ҳаракат қилиб қолмасдан, энг мос қарорларга эришишда асосий унсурни ҳосил қилади. Туризм секторининг тузилишида мавжуд бўлган далилларнинг кўпчилиги юқори савияларда фойда олишликнинг рўёбга чиқишига монелик қилмоқдадир. Туризм сармоялари ичида тунаш корхоналари барқарор сармоя миқдорининг бошқа индустрияларга қараганда

жуда кўп ажратиладиган сармоялардир. Туризм сармоялардаги бу барқарор сармоя қалинлиги, барқарор баҳолар кўплиги, хусусан сармоянинг рентабеллиги жиҳатидан ва сармоя айланиш тезлиги жиҳатидан аҳамиятли бир омилдир. Барқарор харажатларнинг юқори бўлиши. Туристик корхоналарда, хусусан сармоя қилингандан кейин бошқариш жараёнида, барқарор харажатлар асосий харажатларнинг 70-80% нисбатигача кўтарилади. Бунинг асосий сабаби, энергия, таъмирлаш, персонал, амортизация, фоиз ва шунга ўхшаш харажатларнинг чизиқ тўлиқлигидан мустақил бўлган давомийлигини кўрсатиш керак. Барқарор харажатларнинг юқори бўлиши, рентабеллик жиҳатидан аҳамиятли бир рақамдир ва фойдага ўтиш нуқтасининг ижро ва ҳажми фойдаланиш миқдори муносабатини оғирлаштирмоқдадир. Туризм сармояси бо қ имидан энг аҳамиятли хусусият ва критик омил бу алоқадир. Қ уйи тузилиш муассасалари (йўл, сув, электр - энергия, канализация, телефон ва ҳ .к). бутунлай бўлмаган жойларда қилинган туризм сармоясининг фойдали бўлиши м умкин эмас. 2. Туризмда сармоя лойиҳаларининг ривожлантирилиши Туризмда самоя лойиҳаларини ривожлантириш босқичларнинг ҳаммасида бўлмоқдадир. Бу ерда энг муаммо қуйи тузилманинг қайси нисбатида туризм сармояси билан тўғридан-тўғри боғланишда бўлганидир. Бирор туристик жой учун қилинган ҳаво майдони (аэропорт) нинг кенгайтирилиши, янги бир қуруқлик йўлининг қурилиши айни вақтда ҳамма минтақа транспортига ва бошқа секторларга фойдали бўлмоқтадир. Масалан: туристик муассасалар комплекси учун рўёбга чиқарилган сув ва канализация каналларидан, комплекснинг жойлашиш нуқтасидан шаҳар, туман ёки қишлоқ аҳолиси ҳам фойдаланади. Туристик муассасалар барпо қилиш учун қилинган қуйи тузилма сармояси бошқа секторларда ва қўшни туманларда ҳам фойдаланилганидан туристик муассасалар қурилиш сабаби билан рўёбга чиққан қуйи тузилма сармояси таннархини фақат муассасалар билан боғлиқ қуриш ва у муассасаларнинг таннархига қўшиш, таннарх ҳисобларини бунга кўра юритиш, хусусан, нотўғридир. Аксинча, туристик муассасалар асосан шаҳар меҳмонхоналари, шаҳарнинг мавжуд ҳамма қуйи тузилиш

имконларидан фойдаланмоқдалар. Фақат бу фойдаланиш мавжуд бир давлат хизмати сармоясидан фойдаланиш чегарасидан ўтмайди 1 . Туризм талабининг сармояга таъсири, ҳар қанча сармоя лойиҳаларининг тайёрланиш босқичида бозор вазифаларининг ичкарисида ўрганилган бўлса ҳам кўпинча унумли бўлмаган омилларга боғлиқ бўлгани учун ўлчаниш ва баҳолантирилиш ҳам қийиндир. Ички ва ташқи туризм талаби фақат даромад каби иқтисодий омилларнинг рол ўйнагани бир соҳа бўлмасдан мода, кўргазма, истеъмол ҳавоси, снобизм, ижтимоий-психологик омиллар каби бир нечта омил ҳам туризм талабининг таъсирчисидир. Туризм бозорини мукаммал ўрганиш, ҳавас анкеталарини қўллаш, давомли бозор назорати қилиш шартдир. Туризм секторидаги лойиҳаларнинг ҳар қайси бир сектор лойиҳаси каби оддий бир шаклда қўлга олинмаслигини билиш лозим. Шу сабабли ҳам секторлараро альтернатив сармоя лойиҳасини муҳокама қилиш мураккаб. Туризм сармояси лойиҳаларининг миллий иқтисодиётга бўлган таъсири юқори, ҳосил қилганлари корхона фойдасини бошқа секторларга қараганда жуда кам қаноатлантирувчи бўлгани учун бу лойиҳаларни баҳолашда альтернатив лойиҳалар асосий ўрин эгаллайди ва лойиҳаларнинг рағбатлантириш тадбирларидан кераклича фойдаланишлари асос қилиб олинади. Ривожланаётган мамлакатлар учун жисмоний режалаштириш ишларининг юритилишида ҳисобланмайдиган фойдалар бўлмоқдадир. 3. Туризмда сармоя лойиҳаларини молиялаштириш Туризмда сармоя лойиҳаларини молиялаштириш манбалари туризм сармоя лойиҳалари бажарилишининг текширилиши учун сармоя лойиҳаси таҳлил қилинади. Ривожлантириш ишларининг юзага чиқарган натижалари маълум критериялар жиҳатидан мезонлаштириш таҳлили тобе тутилади. Сармоя лойиҳаларининг молиялаштирилиши тугатилган лойиҳаларнинг тадбиқ қилиш соҳасига қўйилиш ёки қўйилмаслиги қарор қилинган, сармоя альтернативларидан қай бирининг танланишида макро ва микро иқтисодий йўналишидан манфаатли бўлиши аниқланган бўлади. Лойиҳани молиялаштириш операциясининг маълум критерияларга асосланиб юритилиши, чиқариладиган қарорнинг тўғрилиги ва манба 1 Жукова . М.Ж., Менеджемент в туристском бизнесе. Учебная пособие .- М . Финансы и статистика, 2005 - 88с

таъминланишида энг самарали соҳаларнинг белгиланиши мажбурийдир. Лойиҳани тайёрлаган киши ёки гуруҳ мавзуга одатланганлиги сабабли қилинган хатоларни айнан қабул қилиш ва янгилаш пайида бўлади. Шу сабабли, сармоя лойиҳаларини молиялаштирадиган киши ёки гуруҳ билан тайёрланган киши ёки гуруҳнинг фарқли бўлиши мавзуси устида талабчанлик билан ёритилиши керак ҳар қанча туризмда база яратиш, валюта киримини яратиш каби функцияларга соҳиб бўлса ҳам бу хусусиятлар туризм соҳасида қилинадиган ҳар сармоянинг муносиб бўлиш ёки бўлмаслигини қарор бера олиш учун етарли солиқлар эмасдир. Шу сабабли туризм сармоя лойиҳаларининг ҳосил қиладигани фойдалар билан келтирадигани таннархларнинг қиёсланиш йўлига кетилиши керак. Индустрия лойиҳаларининг молиялаштирилишида қўлланилган услублари туризм сармояси лойиҳаларини молиялаштириш учун ҳам жорий қилинади. Туризм лойиҳаларининг молиялаштирилиши учун керакли маълумотлар. Туризмда сармоя лойиҳаларининг молиялаштирилиши учун олдин бозор изланишлари аниқланган тўлиқлик нисбатлари билан лойиҳада қўлланиладиган нархларнинг соғлом ва ишончли солиқларга таяниб - таянмаслиги назорат қилиниши керак. Туризмда сармоя лойиҳалари маълум бир товар ёки хизмат ишлаб чиқарилишига таъминланиши кўзланган манбаларнинг иқтисодий ва молиявий томондан авантажли бир таъминланиш бўлиш - бўлмаслигини кўрсатиши юзасидан рўёбга чиқарилмоқдадир.

Хулоса Сармоя ишлаб чиқарилган маҳсулот ва хизматларнинг хусусий давлат сектори томонидан тугалланмаган ва экспорт қилинмаган шакли бўлганлиги учун ҳам уни микроиқтисодий даражада ҳам кўриб чиқиш керак бўлади. Ҳозирги пайтда Республикамиздаги туристик корхоналарга инвестициялар кенг жалб қилинмоқда. Булар асосан хорижий инвесторлар томонидан ажратилмоқда. Бу шуни кўрсатадики, ҳозирги кунда мамлакатимиздаги сиёсий барқарорлик алоҳида аҳамиятга эгадир.

Фойдаланилган адабиётлар 1. Алиева М.Т., Салимова Б.Х.. «Меҳмонхона менежменти» Дарслик Т: «Молия» 2005. -275 б. 2. Кабушкин Н. И.. Менеджмент туризма. -М: “Новой знание” 200 5 .644 с. 3. Биржаков М.Б, Введение в Туризм: Учебник. – Издание 8-е, переработанное и дополненное. - СПБ.: «Издательский дом Герда», 2006. – 512 с. 4. Гуляев В.Г. «Правовое регулирование туристской деятельности». М.: Финансы и статистика, 2005. -304 с. 5. Ильина Е.Н. Туроперейтинг: организация деятельности: Учебник. - М.: Финансы и статистика, 2005. - 480 с. 6. Ильина Е.Н. Туроперейтинг: стратегия и финансы: Учебник. – М.: Финансы и статистика, 2005. – 192 с.

Похожие

Туризм хизматлар бозорининг ривожланиш хусусиятлари

Туризм соҳасида фирма ичидаги режалаштиришнинг хусусиятлари

Бозор инфратузилмасида сугурта тизими

Туризм сиёсати асослари

Халқаро туризм статистикаси