Туризм сиёсати асослари - Экономика - Рефераты

Туризм сиёсати асослари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

68 KB

Туризм сиёсати асослари Режа: 1.Туризм сиёсати тушунчаси 2. Туризм сиёсатининг муваффақиятли шартлари 3. Ўзбекистон туризми иқтисодиётида ҳукумат органларининг тутган роли

1.Туризм сиёсати тушунчаси Туризм сиёсати бир давлатда умумиқтисодий ва ташқи алоқалар сиёсатига мос равишда ички ва ташқи туризмнинг ривожланишини, туризмнинг иқтисодий, ижтимоий ва атроф - муҳит билан боғлиқ маданий функциялардан энг унумли фойдаланиш мақсади билан, давлат ва ҳукумат бошқаруви кучига эга бўлган ташкилотлар томонидан туризм соҳасида қўлланилган чора-тадбирлар йиғиндисидир. Давлатнинг туризм билан қизиқиши ва туризм соҳасига қилаётган зарурий эътиборининг иқтисодий, ижтимоий, атроф - муҳит ва маданий омиллари мавжуд 1 . 1. Иқтисодий омиллар. Туризм, шахсий истеъмолда муҳим ўрин тутади; туризм ишлаб чиқариш ҳажмини оширади; туризм, мамлакатнинг ривожланиш ҳолатлари фарқли бўлган худудлар ўртасида бир мувозанат қуришга имкон яратади; туризм соҳаси инсонларга фойдали ва фойдасиз иш ўринлари яратиб беради ҳамда мамлакатга валюта оқимини олиб келувчи фаолиятдир. 2. Ижтимоий омиллар. Туризм; ишлаб чиқариш омили бўлган инсон кучининг дам олишига шароит яратиб бермоқда; сармоя, табиий бойликлар ва бошқа ишлаб чиқариш омилларининг қўлланилишига муҳит яратмоқда; инсонларнинг тушунчаларини, дунёқарашини ривожлантирувчи, бўш вақтларидан унумли фойдалантирувчи бир фаолиятдир; ҳаёт шароитлари турли бўлган давлатларда, бир давлатнинг фарқли вилоятларида яшовчи инсонлар ўртасида, танишиш, бир-бирини тушунишга имкон берувчи бир хабарлашиш кўпригидир; турист қабул қилган давлат, вилоятнинг ижтимоий туризмини, урф-одатларини ўзгартиришга таъсир кўрсатади. 3. Атроф-муҳит билан боғли қ омиллар. Туристик фаолиятлар : турист қабул қилган давлатнинг атроф-муҳитига ижобий ва салбий таъсир кўрсатмоқдадир ; бино, йўл каби сабаблар билан макон тугатувчи 1

фаолиятдир ; табиий муҳитнинг сифати, тарихий асарлар, табиат гўзалликлари бузилиши мумкин. 4. Маданий омиллар. Туризм зиёрат қилувчи кишиларнинг маданиятларига таъсир кўрсатади; маданий бойликларга ютуқлар келтира олиши ёки маданий бойликларга зарар келтириши мумкин; кишиларнинг хулқ-атворини ва ҳатти-ҳаракатларига бир қанча ўзгартиришлар юзага келтирувчи инсонларнинг тушунчаларига таъсир қилиши мумкин; туризм режаси; ташкилот; авторитет; координацион; ўз ихтиёрида бўлишлик; атроф- муҳит алоқалари; мувозанат; инсон алоқалари; назорат; иқтисодий, рационал ва глобал вазифалардан иборат. Бу омилларни бирма-бир изоҳлаб чиқамиз; 1. Туризм режаси - маълум бир даврда туризм секторида кўзланган мақсадларни ва бу мақсадларга эришиш учун қўлланиладиган воситаларни, чора-тадбирларни, пул ва жисмоний нарсаларни, ишларнинг кишилар тарафидан, қачон ва қанчалик муддатда бажарилишини кўрсатади. Туризм режасининг фойдалари қуйидагича: - туризм фаолиятларида ўтган давр натижалари, статистик маълумотлар билан аниқланади. Шунингдек, эришилган натижаларнинг муваффақиятли ёки муваффақиятсиз сабаблари, белгиланган чора-тадбирларга йўл очилган бўлади; - режа келажакни кашф қилиш демакдир. Келажак ҳисоботли бир шаклда тахмин қилинганда эришиладиган мақсад ва қўлланиладиган восита ва чоралар олдиндан белгиланган бўлади ; - режа тартибли ишлаш демакдир. Тартибли ишлаш усули билан ишларнинг юритилиши керак бўлади ; - туристик корхоналарга керакли сармоя эҳтиёжлари олдиндан белгиланади. Шунингдек, бир сармоянинг фаолияти учун керакли манбани керакли вақтда, эҳтиёж миқдори қ адар берила олмаслигидан ҳосил бўладиган йўқотишлар, сармоянинг боғланиш олди олинади ; - масъулиятларнинг, қўлайликнинг тақсими олдиндан кўрила билиши рўёбга чиқади.

2. Ташкилот. Туризм сиёсатининг иккинчи воситаси хуқуқий мақомга эга бўлган, қўллаб-қувватланган таъсирчан ташкилотдир. Ташкилотнинг давлат ёки хусусий ташкилот мақомига эга бўлиши ёки арзонлаштирилган шаклда тутилиши мумкин. Давр билан энг мос модел ҳам топилиши мумкин. Туризм ташкилоти, ташкил қилинган туризм билан боғлиқ турли давлат, нодавлат ва хусусий қурилишнинг туризм мақсадларига хизмат қилувчи фаолиятларини бир жойга келтирувчи, туризм сиёсатини юритувчи ташкилотдир. Таърифдан келиб чиққан ҳолда, туристик ташкилотнинг асосий вазифаси туризм сиёсатининг муаммоларига жавоб қидириш ва мажбурият тажрибаларини ташкил қилишдир. Бу билан бир қанча мамлакатнинг фарқли тажрибаларининг фойдали ёки фойдасиз натижалари атрофида туризм ташкилотининг вазифалари ушбу шаклда гуруҳларга бўлиниши мумкин: - бошқарув ишлари ва масъулияти ичида, туризм давлат иқтисодиётида муҳим сектор шаклида ўз ўрнини тўғри топилиши, туризм режасининг етказиб берилиши ва қонуний текширишлар ўрин олади; - миллий туризм сиёсатини тайёрлаш ва тадбиқ қилиш,туризм сиёсатини қўриб чиқиш ва юритишдир; - туризмга имконли ёки имконсиз боғлиқ бошқа давлат ташкилотлари билан муносабатлар ва ҳамкорликлар. Туризм ташкилоти бир мамлакатда маҳаллий ва миллий давлат ташкилотлари билан туризм ташкилотлари орасида кучли ҳамкорлик қилиниши, бу ҳамкорлик атрофида туризмга боғлиқ маълумотнинг тўпланиши, изланишлар олиб борилиши, туристик маҳсулотнинг сотилиши, маданият, гўзал плакатлар уюштирилишида бошқарув билан иш қилиниши, туристик ўргатувчининг сақланиши мавзуида керакли ҳаракатлар қилиниши, атроф-муҳит муаммоларининг ҳал қилиниши каби вазифаларни ҳам ўз ичига олган; - хусусий сектор ишларидаги муносабатлар ва ҳамкорликлар. Туристик маҳсулот кўпинча хусусий сектор шахслари тарафидан бажарилган

ишлар натижасида юзага чиқмоқда. Бу мавзуда муваффақиятга эришиш учун, хусусий сектордаги ҳар хил туристик шахслар орасида кенг ҳамкорликка эҳтиёж мавжуд. Давлат туризм ташкилоти бошчилигида бир томондан туристик маҳсулот ҳосил бўлишида тўғридан – тўғри, бошқа тарафдан туристик талаб ва таклиф орасида мувозанатни сақлаш учун хусусий сектор ишларига аралашади; - тадқиқотлар олиб бориш. Туристик ташкилот иқтисодий ва статистик усуллар ёрдамида керакли тадқиқотлар олиб боради, бу тадқиқотларнинг иқтисодий режалашга, бошқа миллий ва миллатлараро тадқиқотларга мослиги ва сотишга айланувчи бўлиши эътиборга олиниши керак; - туристик ташкилот миллий ва халқаро режада туристик маҳсулотнинг ривожлантирилиш вазифасини ўрнига келтириш мав қ еидир. 3. Пул манбалари. Туризм сиёсатининг му ҳ им воситаси пулдир. Чунки , етарли мабла ғ қўлга киритилмасдан сиёсатни амалга ошириш, ташкилотга ҳаракат, динамизм бериш шароити йўқ. Зеро, туризмнинг фақат эски ру ҳ ият билан юрмаслиги хақиқатдир. 4. Авторитет. Авторитет қонунларининг, хусусан туризм билан боғлиқ мавзуини амалда қилиниши бўйруқларнинг бажарилиши учун давлат бошқарувчиларининг қўлидаги кучни ифодалайди. Масалан, энг мукаммал автойўллар, бу йўлларда ҳимоя ва асабийлашиш бўлмаслиги, қонунларнинг амалда қилинмаслиги ўз вақтида маъносини йўқотади. Бир меҳмонхона раҳбарининг тайёрланиши учун отелчилардан керакли маълумотни берадиган авторитет, баҳо назоратини таъсирли қиладиган назорат ўтказиш шароити йўқ бўлса, қонунларни амалда қўллашни топиб бўлмаса, туризм сиёсати фақат бир ҳужжатдан бошқа нарса бўла олмайди. 5. Координацион. Туризм сиёсатида муваффақиятга эришиш, туризм билан узоқ ёки яқиндан қизиқиш бўлган ҳамма ташкилотлар ва кишилар орасида охангли ишлашнинг бош шарти экоординациондир. Акс холда, туристик фаолиятлар таъсирчанлигини йўқотади.

Ўзгарувчанлик: туризм сиёсатининг муваффақияти учун масъулиятли шахсларнинг қарор қабул қила олиши, амал қилиши ва қарорларни ўзгартиришда эга бўлган таланти яхши ниятни ифодалайди. Шунингдек, туризмнинг ҳеч қачон кечирилмаган қаттиқ муносабати олди олинган бўлади. 6. Атроф-муҳит муносабатлари. Туризм фаолиятлари жисмоний ва ижтимоий муҳитда пайдо бўлади. Шу сабабдан, туризм фаолиятларига йўл очган сиёсат жисмоний ва ижтимоий муҳитни тартибга солиш, таъсирларни олдини олиш учун қўриқловчи чоралар келтирмоқда. Бошқача айтганда, туризм сиёсати табиий ва артистик муҳитнинг қўриқланишига, шаҳарлашувга мос бўлган умумий бир инфратузилма яратишни кўзлаган сиёсатга мос бўлиши керак. 7. Мувозанат. Туризм сиёсати, бир томондан талаб ва таклифнинг оптимал нуқтада мувозанатланишига, бошқа томондан фундамент орасида бўлишига шароит яратиб бериши керак. 8. Инсон. Инсон туризм фаолиятларининг ичидадир. Туризм индустрияси хизмат индустрияси бўлганлиги учун инсон бу индустриянинг доимо асосини ташкил э тмоқда . Чунки, жой ўзгартирадиган ҳам , хизмат қиладиган ҳам инсондир. Шу сабабли , фаолиятнинг муваффа қ ияти инсонга боғли қ дир. 9. Назорат. Туристик фаолиятларда ҳар қадамда назорат мавжуд бўлиши лозим. Туризм сиёсатида назорат мақсадларга эришишда масъулиятли шахсларни топиш, хатоларни аниқлаш, хатоларнинг сабабларини ўртага қўядиган энг муҳим вазифасидир. 10. И қ тисодий, унумли ва глобал вазифалар. Туризм сиёсати умумиқтисодий фаолият бўл иб, давлатнинг пул, транспорт, ички ва таш қ и тижорати каби сектор мав қ еидаги сиёсатларидан пайдо бўлган умумиқтисодий сиёсатга мос бир маъно ташиш мажбурияти бордир. Туризм сиёсатининг илмий маъноси ичида унумли мақсадлар қарашига ва мақсадларга унумли шаклда танланган воситалар билан эришиш ҳам мажбуриятдир. Нихоят туризм сиёсати тўғридан-тўғри ёки алоқадор маданий ва ижтимоий бошқа мутахассисларни

англатиши керак. Жами бу мутахассислар сабабли, туризмда энг муҳим мавзулардан бирининг «координацион» эканлигини такрорлашда фойда кўрилмо қ дадир. 2. Туризм сиёсатининг муваффақиятли шартлари Туризм сиёсатининг муваффақиятли шартлари, бошқача қилиб айтганда, кўрилган чоралар ёрдамида кўзланган мақсадларга эришиши, муваффақиятнинг таъсирчан (мақсадларга) шаклда давомийлиги бир- биридан фарқли баъзи шартларга боғлиқдир. Туризм сиёсатини кўзлаган ва иш юритувчи манфаатдор кишилар бу муваффақият шартларини чора- тадбирлари билан эътиборга олишлари лозим. Муваффақият шартларининг бир қисми камида маълум бир вақт учун ўзгармас маълумотдир, бир қисми эса ўзгариши мумкин. Бу ҳолат туризм сиёсатида мавжуд маълум шартлар остида яратилиши мумкин бўлмаган мақсадлардан воз кечиб, келгуси шартларда муҳим ўзгаришларга эришишгача янги мақсадларнинг кўзланишига олиб келади. Туризм сиёсатининг муваффақиятли шартлари, иқтисодий, ижтимоий, ҳуқуқий, демографик шартлар ва фойдалари бўлиши устига тадкик қилиниши мумкин. Ўзбекистонда бозор иқтисодиётининг шакилланиши жаҳон бозорларида турим соҳасидаги кескин ўзгаришлар даврга тўғри келди. Жаҳонда туризм иқтисодиётнинг аҳамиятли тармоқларидан бирига айланди. Туризм индустрияси миллионга яқин ишчи ва хизматчиларни иш жойлари билан таъминлаб, улар касб маҳоратининг ўсишига имкониятлар яратиб бермоқда. Шуни айтиб ўтиш керак-ки, бу соҳада иш билан таъминланиш бошқа соҳаларга қараганда икки баробар тез ўсмоқда. Ички ва халқаро туризм ривожланиши тартибсиз равишда содир бўлмайди. Бу бошқарилиши керак бўлган инсон фаолиятининг махсус шаклидир. Туризм индустриясида бошқарувнинг ривожланишига ижтимоий- иқтисодий, техник ва технологик омиллар таъсир қилади. Масалан,

иқтисодиёт берадиган даромадларсиз туризмнинг оммавийлигига эришиб бўлмайди, демак бошқарилиш воситаси ҳам мавжуд бўлмайди. Ўзбекистон Республикаси Конституциясида фуқароларнинг дам олиш ҳуқуқлари белгилаб қўйилган, лекин бу ҳуқуқдан фойдаланиш учун қатор ижтимоий йўналишдаги муаммоларни ҳал қилиш керак: транспорт, йўл, овқатланиш ва бошқалар шулар жумласидандир. Бу ерда гan бошқарилиши керак бўлган туризм инфратузулмаси назарда тутилмоқда. 3. Ўзбекистон туризми иқтисодиётида ҳукумат органларининг тутган роли Бутун жаҳон ҳамжамияти давлатларнинг ташқи сиёсий ва ташқи иқтисодий фаолиятида халқаро туризмнинг ижтимоий - сиёсий ва ижтимоий - иқтисодий ролини юқори даражада эканлигини тан олади. Жаҳон хўжалиги даражасида халқаро туризмнинг дастурли ривожланиши, БМТ, унинг ихтисослашган органлари, туризм соҳасида жуда йирик илмий - ижтимоий дастурлар ва бошқа халқаро ташкилотлар дастурлари орқали амалга оширилади. Туризм инфраструктурасининг ривожланиши ҳар бир давлат томонидан тузилган, қонун билан асосланган ҳуқуқий муҳит ва конституция кафолатлари доирасида амалга оширилади. Бу муҳитнинг либерализация даражасида туризм фаолиятининг барча субъектлари ва туристларга юридик ва фуқаролик кафолатларининг тўла сақланиши энг аввало халқаро туризмнинг самарадорлигига боғлиқдир. Бозор иқтисодиёти шароитида ва бозор муносабатлари ривожланиши натижасида Ўзбекистонда туризм соҳасини ривожлантириш учун қулай шарт - шароитлар юзага келаётганлиги, туризмнинг республика иқтисодиётига янада интеграцияланиши мамлакат иқтисодиётида муҳим аҳамият касб этмоқда. Жаҳон иқтисодиёти тажрибасидан маълумки, туризм соҳаси мамлакат хазинаси учун зарур бўлган валюта тушумини таъминлаш, янги иш

жойларини вужудга келтириш ва шу билан биргаликда аҳолининг турмуш даражасини кўтариш учун хизмат қилади. Республикамиз халқаро туризм бизнесидаги имкониятларининг катталиги билан қўшни мамлакатлардан тубдан фарқ қилади. Ўзбекистоннинг географик ўрни ниҳоятда қулай, ажойиб табиий иқлим шароитига эгалиги инсоният маданий тараққиётида ҳам катта ўрин тутади. Ўзбекистон нодир тарихий архитектура ёдгорликларига, ширин-шакар мевалар, хилма-хил таомлар, ажойиб миллий анъана, урф-одатга эга бўлган меҳмондўст халққа эга. Буларнинг барчаси чет эллик туристлар эътиборини ўзига тортади ва кишиларни лол қолдиради. Халқаро туризмни ривожлантиришда Ўзбекистонда мавжуд бўлган сиёсий барқарорлик ҳам муҳим ўрин тутади. Аммо халқаро туризм тараққиёти даражасини юқори босқичга олиб чиқишда ҳали кўп ислоҳотларни амалга ошириш, кечиктириб бўлмас чораларни белгилаш ва уларни жадаллик билан ҳаётга тадбиқ этиш лозим бўлади. Кейинги йилларда ҳукумат томонидан туризм соҳасини ривожлантиришга эътибор кўпайиб бормоқда, буни ҳукумат томонидан қабул қилинган қарор ва фармонлар мисолида ҳам кўриб ўтиш мумкин. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 1992 йил 27 июлдаги №447 - рақамли фармонига асосан «Ўзбектуризм» Миллий Компаниясининг вужудга келиши ва бу ташкилотнинг 1993 йили Бутунжаҳон Туризм Ташкилотига аъзо бўлиб кириши туризм тараққиёти соҳасида қўйилган улкан қадам бўлди. Республикада халқаро туризмни янги босқичга кўтариш ва самара билан фаолият кўрсатишга мос келадиган янги шароит ва механизм вужудга келди. Ҳозир Ўзбекистонга ташриф буюраётган туристларнинг деярли ҳаммаси мазкур компаниянинг хизматларидан фойдаланмоқда. Ўзбекистонда бозор муносабатлари шароитида туризм бизнесини ривожлантириш чора - тадбирлари давлат томонидан белгиланган бўлиб, иқтисодий алоқаларни янада ривожлантириш учун турли битимлар, келишувлар амалга оширилган ва оширилмоқда. Шу билан бир вақтда

халқаро туризмни ривожлантиришда амалга оширилиши муҳим бўлган ишлар қуйидагилардан иборат деб биламиз 2 : - Туризм бизнесида кичик ва хусусий тадбиркорлик фаолиятидан кенг фойдаланиш ва халқаро бозорларга чиқишга интилиш; - маҳаллий ахборот агентликлари орқали ривожланган мамлакатларни Ўзбекистоннинг туристик имкониятларни таништиришга ҳаракат қилиш; - туризм соҳасида ишлайдиган мутахассисларни чет элларда бир йилда камида бир марта малака оширишга юбориш, ўқитиш, улар учун барча имкониятларни яратиб, туристларга сифатли хизмат кўрсатишни йўлга қўйиш; - республикамиз вакилларининг Европа мамлакатларида ўтказиладиган туристик ярмаркаларда доимий равишда иштирок этишини таъминлаш; - халқаро туристик ташкилотлар билан ахборот алмашишни яхшилаш, биргаликда фаолият юрита оладиган давлатлар билан қўшма корхоналар, компаниялар тузиш ва улар фаолиятини кенг йўлга қўйиш; - ички туристик бозорда ўзаро рақобатни янада кучайтириш ва бошқа тадбирларни амалга ошириш муҳим аҳамиятга эгадир. Т уризм инфраструктураси ни ривожлантириш Ўзбекистон иқтисодиёти учун ғоятда зарур бўлиб, унинг имкониятларидан келиб чиқиб, туризм соҳаси орқали аҳолининг моддий фаровонлигини яхшилаш, уларни иш билан таъминлаш учун янги иш ўринларини ташкил қилиш мумкин бўлади. Бу мақсадга эришиш учун ҳали амалга ошириладиган ишлар кўлами жуда кенг. 2

Хулоса Туризм сиёсати давлатнинг умумиқтисодий ва ташқи алоқалар сиёсатида муҳим рол ўйновчи омилдир. Чунки давлатлар ўртасидаги барча алоқаларни ривожлантиришда туризм муҳим рол ўйнайди. Давлатнинг туризм соҳасига қизиқишга ва эътибор беришга бир қанча омиллар таъсир қилади. Булар иқтисодий, ижтимоий, моддий ва атроф муҳит омиллари. Республикамизда ушбу омилларнинг ривожланиши учун ҳукумат томонидан бир қанча қонунлар, фармонлар чиқарилган. Лекин уларнинг аксарияти ҳанузгача ҳаётга тадбиқ қилинганлари жуда камдир. Шунинг учун асосий эътиборни малакали ходимларни тайёрлашга эътибор қаратиш зарурдир.

Фойдаланилган адабиётлар 1. Алиева М.Т., Салимова Б.Х.. «Меҳмонхона менежменти» Дарслик Т: «Молия» 2005. -275 б. 2. Кабушкин Н. И.. Менеджмент туризма. -М: “Новой знание” 200 5 .644 с. 3. Биржаков М.Б, Введение в Туризм: Учебник. – Издание 8-е, переработанное и дополненное. - СПБ.: «Издательский дом Герда», 2006. – 512 с. 4. Гуляев В.Г. «Правовое регулирование туристской деятельности». М.: Финансы и статистика, 2005. -304 с. 5. Ильина Е.Н. Туроперейтинг: организация деятельности: Учебник. - М.: Финансы и статистика, 2005. - 480 с. 6. Ильина Е.Н. Туроперейтинг: стратегия и финансы: Учебник. – М.: Финансы и статистика, 2005. – 192 с.

Похожие

Туризм инфраструктураси ривожланишининг назарий асослари

Халқаро туризм статистикаси

Халқаро туризм бозори

Халқаро туризм географияси

Халқаро туризм индустрияси