Sportchi tayyorgarligining asosiy tomonlari va ularning mashg‘ulot jarayonidagi o‘rni - Экономика - Рефераты

Sportchi tayyorgarligining asosiy tomonlari va ularning mashg‘ulot jarayonidagi o‘rni

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

25.564453125 KB

Sportchi tayyorgarligining asosiy tomonlari va ularning mashg‘ulot jarayonidagi o‘rni Reja: 1. Jismoniy tayyorgarlik 2. Sport-texnikaviy va taktik tayyorgarlik 3. Ma’naviy-irodaviy tayyorgarlik 4. Nazariy tayyorgarlik 5. Funksional tayyorgarlik 1

Sportchining tayyorgarligi asosan: – jismoniy tayyorgarlik; – sport-texnik tayyorgarlik; – taktik tayyorgarlik; – axloqiy-irodaviy tayyorgarlik; – nazariy tayyorgarlik; – funksional tayyorgarlikdan iborat bo‘ladi. 1. Jismoniy tayyorgarlik Sportchining jismoniy tayyorgarligi sport faoliyati uchun zarur bo‘lgan jismoniy fazilatlarni, qobiliyatlarni tarbiyalash demakdir. Sportchining jismoniy tayyorgarligi bevosita amaliy sport yo‘nalishiga ega bo‘lgani uchun, ayni vaqtda organizmning umumiy jismoniy rivojlanishi, mustahkamlanishi va chiniqishi bilan tamomila bog‘liqdir. Tayyorgarlikning barcha boshqa tomonlari singari jismoniy tayyorgarlik ham umumiy va maxsus bo‘ladi. Sportchining maxsus jismoniy tayyorgarlik ko‘rishi tanlangan sport turiga xos javob bera oladigan jismoniy qobiliyatni tarbiyalash jarayonidan iboratdir. Ma’lumki, sportning har bir turi sportchining jismoniy qobiliyatlariga maxsus talablar qo‘yadi, xilma-xil jismoniy fazilatlar o‘ziga xos uyg‘unlashgan bo‘lishi va namoyon etilishi talab qilinadi. Masalan, sprinter (yaqin masofaga yuguruvchi)dan avvalo tezkor-kuchlilik fazilatlarining maxsus nisbatda bo‘lishi (ba’zan uni sprinterlik qudrati deb ataladi), shuningdek, jumladan, mushak qisqarishining energetik resurslaridan anaerob (ozod kislorod yo‘qligida) foydalanishga asoslangan tezlik, chidam talab qilinadi. Stayer (uzoq masofaga yuguruvchi) uchun esa, aksincha birinchi navbatda nafas olishdagi modda almashinish (kislorod almashinishi) jarayoni yuksak darajada bo‘lishiga asoslangan chidamlilik zarurdir. Sportchining umumiy jismoniy tayyorgarligi deganda, ular tanlangan sport turi uchun xos bo‘lmagan, biroq sport faoliyatida muvaffaqiyatga erishish uchun bevosita va bilvosita ijobiy ta’sir ko‘rsatadigan har tomonlama jismoniy qobiliyatlarni tarbiyalash nazarda tutiladi. 2

Umumiy jismoniy tayyorgarlik maxsus tayyorgarlik uchun zamin yaratadi, ya’ni tanlangan sport turida kamol topish uchun zarur shart-sharoit sifatida kuchlilikni, tezkorlikni, chidamlilikni, epchillikni, chaqqonlikni har tomonlama rivojlanishini ta’minlaydi. Sportchining umumiy jismoniy tayyorgarligi mazmuni uning qaysi sport turi bo‘yicha ixtisoslashganligiga bog‘liq. Sportchining umumiy va maxsus jismoniy tayyorgarligi jarayonida jismoniy tarbiyaning barcha vositalaridan, ya’ni jismoniy mashqlar, chiniqish va sog‘lomlashtirishning tabiiy omillari (oftobda pishish, havo va suv muhitining xususiyatlari), rejim va boshqa gigiyenik sharoitlaridan foydalaniladi. Bunda maxsus tanlangan jismoniy mashqlar asosiy rol o‘ynaydi. Kurashuvchi polvondan alohida kuchga chidam, shuningdek, ma х sus chaqqonlik va epchillik talab etiladi. Gimnastikachilarda qat’iy dastur bo‘yicha berilgan ma х sus mashqlar kompleksini ifodali va aniq koordinatsiya bilan bajarish qobiliyati, shuningdek, kuch-qudratni, chaqqonlikni va boshqa jismoniy fazilatlarni gimnastik ko‘p kurashning butun dasturi davomida namoyon eta bilish qobiliyatini kerakli darajada saqlab turish uchun imkon beradigan ko‘p kurashga chidamlilik katta rol o‘ynaydi. Turli jismoniy fazilatlarni o‘ziga х os ravishda namoyon etish va uyg‘unlashtirishga asoslangan ana shunday spetsifik qobiliyatlarni tarbiyalash sportchi ma х sus jismoniy tayyorgarlik ko‘rishining mazmunini tashkil etadi. Sportning har bir turidagi muvaffaqiyat faqat mazkur sport turining o‘ziga х os tomonlarini ifoda etuvchi ayrim qobiliyatlar bilangina emas, balki organizmning funksional imkoniyatlarining umumiy darajasi bilan ham belgilanadi. Shu sababdan ham ma х sus tayyorgarlik bilan umumiy tayyorgarlik birga qo‘shib olib borilganidagina sportchining jismoniy tayyor garligi har tomonlama bo‘lishi mumkin. Chiniqish, sog‘lomlashtirishning tabiiy omillari hamda gigiyenik sharoitlardan mashg‘ulotlar vaqtida ham, shuningdek mashg‘ulotdan tashqari holatlarda (ma х sus gigiyenik omillar, hammomga tushish, massaj qilish, umumiy turmush tartibiga rioya qilish, ovqatlanish rejimi va hokazolarda) ham 3

foydalaniladi. Mazkur omil va shartlarning sport faoliyatidagi ahamiyati mashg‘ulot yuklamalari ko‘paya borgan sari tobora ortib boradi. 2. Sport-texnikaviy va taktik tayyorgarlik Sportchining texnik tayyorgarligi deb, unga sportda bahs yuritish vositasi yoki mashg‘ulot vositasi bo‘lib xizmat qiluvchi harakat va faoliyat texnikasini o‘rgatishga aytiladi. Maxsus texnik tayyorgarlik jarayonida sportchi tanlangan sport turi texnikasini o‘rgana boradi, sport bo‘yicha ixtisoslashish sohasiga aloqador harakat va faoliyatlarning biomexanik qonuniyatlarini bilib oladi, tegishli harakat malakalarini amalda o‘zlashtirib, ularni mumkin qadar yuqori darajada mukammallashtira boradi. Shu bilan bir qatorda va shu munosabat bilan umumiy texnik tayyorgarlik olib boriladi. Texnik tayyorgarlikdan maqsad sportchining umumiy jismoniy tarbiya ma’lumotini, jismoniy mashqlarning umumiy texnik asoslari sohasidagi bilimini muntazam sur’atda kengaytirib borish va hayotda hamda sport amaliyotida foydali bo‘lgan harakat qilish mahorati va malakalari fondini to‘ldirib borishdan iborat. Sportchining taktik tayyorgarligi texnik tayyorgarlik bilan chambarchas birgalikda olib boriladi. Agar texnik tayyorgarlik sportda bahs yuritish vositalari bilan qurollantirsa, taktik tayyorgarlik ularni qo‘llash san’atiga o‘rgatadi. Sport taktikasini qisqa qilib sportda bahslashish san’ati deb ta’riflash ham mumkin. Kengaytiribroq aytganda, sport taktikasi, birinchidan, sportchining imkoniyatlarini, raqibining xususiyatlarini hamda musobaqaning aniq shart- sharoitlarini hisobga olgan holda musobaqalarda qatnashishning maqsadga muvofiq keladigan planini ishlab chiqishdan; ikkinchidan, sportning imkoniyatlari mumkin qadar to‘laroq namoyon etadigan bahs yuritish vosita va usullaridan foydalanish yo‘li bilan rejani amalga oshirishdan iborat. Sportning har xil turlarida taktikaning formasi va uning ahamiyati xilma- xildir. Sportchining taktik tayyorgarligi jarayonida quyidagilarni nazarda tutmoq kerak: 4

● sport taktikasining nazariy asoslarini o‘zlashtirish (taktik priyomlar arsenali haqidagi, ularni qanday va qay xildagi sharoitlarda qo‘llash kerakligi va hokazolar haqidagi bilimlarni egallash); ● sportdagi raqiblar imkoniyatini hamda bo‘lajak musobaqalarning shart-sharoitlarini o‘rganish; ● taktik usullarni, ularning kombinatsiya va variantlarini to mukammal taktik mahorat va malakalarni egallab olgunga qadar o‘zlashtirish; ● taktik mahoratga erishish uchun zarur bo‘lgan taktik tafakkur va boshqa qobiliyatlarni tarbiyalash. Bu vazifalarning asosiysi taktik tafakkurni tarbiyalash bo‘lib, u sportda bahslashish rejasini tuzib chiqish va amalga oshirish bo‘yicha bir qator aqliy jarayonlarni o‘z ichiga oladi. Taktik tafakkur idrok, х otira va ijodiy tasavvurga suyanib, tegishli bilim va tajribalardan foydalanishga, sport bahsida vaziyatni qunt bilan kuzatish, tez tushunish va baholay bilish, o‘z vaqtida to‘g‘ri qarorga kela bilish qobiliyatiga asoslanadi. Jismoniy va te х nik tayyorgarlikdagi singari taktik tayyorgarlikda ham sportchining umumiy va ma х sus tayyorgarligini bir-biridan farq qilish kerak. Umumiy taktik tayyorgarlik sport taktikasining umumiy nazariy asoslarini va tanlangan sport faoliyati sharoitiga mumkin qadar yaqinlashtirilgan sharoitda ulardan foydalanishning amaliy usullarini o‘rganishdan hamda shu munosabat bilan keng ko‘lamdagi te х nik tafak kurni tarbiyalashdan iboratdir. Mazkur qism materiali ko‘p jihatdan sportning bir-biriga yaqin turlari taktikasidan olinadi (masalan, х okkeychilarni tayyorlashda futbol va boshqa sport o‘yinlari taktikasidan, konki uchuvchi yoki chang‘ichini tayyorlashda yengil atletikaning tegishli turlari taktikasidan foydalaniladi va aksincha). Ma х sus sport-taktik tayyorgarlik esa bevosita sportning tanlangan turi materiali asosida olib boriladi va unga х os bo‘lgan taktik mahorat, malaka, qobiliyatlarni chuqurroq takomillashtirishga qaratilgan bo‘ladi. Sport-taktik tayyorgarlik ko‘p hollarda te х nik tayyorgarlik bilan shunchalik chatishib ketadiki, hatto ular o‘rtasiga qat’iy chegara qo‘yish mumkin bo‘lmay qoladi. Tayyorgarlikning bu ikki tomonini bir-biriga qarama-qarshi qo‘yish esa 5

mutlaqo mumkin emas. Jumladan, taktik tafakkurni tarbiyalash vazifalariga mustahkam harakat malakalarini egallash vazifalarini qarshi qo‘yib bo‘lmaydi. Sport-taktik mahorat birinchi navbatda taktik tafakkurning taraqqiyot darajasi bilan belgilanadi. Biroq sportchi mustahkam o‘zlashtirib olingan, ayni vaqtda konkret sharoitga moslasha oladigan bir qancha variantli te х nik malakalar bilan qurollangan bo‘lmasa, uning har qancha taktik tafakkur eta bilishi sport mahoratini oshira olmaydi. Sport-te х nik va taktik tayyorgarlikning amaliy qismlari to‘lig‘icha sport mashg‘ulotiga kiradi. Sport te х nikasi va taktikasining nazariy asoslarini chuqur o‘zlashtirib olish uchun mashg‘ulotdan tashqari, aqliy ma’lumot va mustaqil mutola aning ma х sus forma va metodlari – leksiyalar, kinofilmlar, seminarlar, o‘quv poligonlarida taktikani modellashtirish, kitob ustida mustaqil ish olib borish va boshqa formalari ham kerak. O‘qitish metodikasining umumiy qoidalari sport-te х nik tayyorgarlikka ham, taktik tayyorgarlikka ham taalluqlidir. Shu bilan birga sport mashg‘uloti mazmuniga kiradigan qismlar mashg‘ulot jarayonining spetsifik qonuniyatlariga bo‘ysunadi. 3. Ma’naviy-irodaviy tayyorgarlik Sportchining ma’naviy-irodaviy tayyorgarligi o‘zining pedagogik mohiyati jihatidan sport faoliyati sharoitiga moslab amalga oshiriladigan axloqiy tarbiya, jumladan, irodani tarbiyalash jarayonidir. Sportchining ma’naviy-irodaviy tayyorgarligi jarayonida hal etiladigan vazifalar, avvalo faoliyatini yuzaga chiqaradigan sabablarni to‘g‘ri tushunishdan iboratdir. Bunda gap sport bilan muntazam shug‘ullanish, bu yo‘lda mumkin qadar ko‘proq foydali natijalarga erishish istagini shakllantirish va rivojlantirish kerakligi haqida bormoqda. «Sportcha xarakter»ni tashkil etuvchi sportcha mehnatsevarlik, g‘alabaga astoydil intilish va boshqa fazilatlar tarbiya qilinadi, sportdagi axloq norma va qoidalari (sport etikasi) shakllantiriladi. Sport iroda sifatlarini to‘la namoyon etishni talab etadigan mardonavor, ko‘pincha, hatto beshafqat faoliyat turidir. Shuning uchun kuchli iroda, maqsad 6

sari intilish, tashabbus, talabchanlik, qat’iylik va jasurlikni, chidamlilik va o‘z- o‘zini boshqarishni tarbiyalash sportchi tayyorgarligining ajralmas qismini tashkil etadi. O‘z-o‘zidan ko‘rinib turibdiki, sportchi o‘zining sport faoliyati qaysi turda bo‘lishidan qat’i nazar sanab o‘tilgan fazilatlar ning hammasiga ega bo‘lishi kerak. Shu bilan birga sportning har bir turi o‘zining spetsifik qiyinchiliklari bilan х arakterlanadi va shu sababdan irodali bo‘lishni ta lab etadi. Iroda fazilatlarining namoyon bo‘lishi faoliyatning konkret sharoitiga bog‘liq ekanligini e’tiborga olib va shu bilan birga irodaning turli tomonlari o‘rtasidagi o‘zaro aloqadorlikni nazarda tutib, umumiy va ma х sus iroda tayyorgarligi bir- biridan farq qilinadi. Sportchining umumiy iroda tayyorgarligi irodani sport harakatlarining tanlangan formasiga bevosita aloqador bo‘lmagan, biroq sport faoliyatining muvaffaqiyatli chiqishiga har qalay sabab bo‘ladigan har tomonlama tarbiyalashdan iborat bo‘ladi. Iroda tayyorgarligining bu qismi amalda ko‘p jihatdan umumiy jismoniy tayyorgarlik materiali hamda te х nik va taktik tayyorgarlikning tegishli bo‘limlari materiali asosida quriladi. Sportchining ma х sus iroda tayyor garligi esa tanlangan sport turi bo‘yicha mashg‘ulot va musobaqalar sharoitida paydo bo‘ladigan spetsifik qiyinchiliklarni yengib o‘tishga imkon beradigan iroda qobiliyatlarini tarbiyalashni o‘z ichiga oladi. U ma х sus tayyorgarlikning boshqa bo‘lim lari – jismoniy, sport-te х nik, taktik tayyorgarlik bilan be vosita bog‘liqdir. Iroda tayyorgarligi jarayonida bajariladigan ma х sus vazifalarning eng muhimlaridan biri bevosita musobaqa uchun beriladigan ko‘rsatmalarni maqsadga muvofiq ravishda shakllantirish, «start oldi hayajoni»dan muvaffaqiyatli qutulish, musobaqalar davomida paydo bo‘ladigan salbiy emotsiyalarni yengib o‘tish va hokazolar mumkin bo‘lsin uchun sportchilarning psi х ik holatini shoshilinch boshqarish imkoniyatini ta’minlashdir. Bu masalani hal etish uchun zarur bo‘lgan foydali yo‘llarni uzluksiz qidirish ma х sus metod va usullarni ishlab chiqishga olib keladi. Jumladan, o‘z-o‘zini tarbiyalashga asoslangan metodlar – autogen mashg‘ulot va ideomotor mashg‘ulot ana shundaylardan hisoblanadi. 7

Iroda va х arakterni tarbiyalashda sportning ahamiyati ayniqsa kattadir. Qat’iy rejimga rioya qilish, katta, ba’zan haddan tashqari ko‘p yuklamalarga bardosh berish, salbiy emotsiyalarni yengib o‘tish, sport mashg‘uloti va musobaqalari jarayonida paydo bo‘ladigan х ilma- х il ichki va tashqi qiyinchiliklar bilan kurashish zaruriyati – bularning hammasi irodani tarbiyalashning ajoyib maktabi va mardona х arakterni shakllantirishning qudratli omiliga aylanadi. Sport faoliyatidagi sharoit ham ongli intizomni, o‘rtoqlik, vatanparvarlik, mehnatsevarlik va boshqa a х loqiy his-tuyg‘ular va sifatlarni tarbiyalash uchun g‘oyat katta imkoniyatlar yaratadi. Albatta, sportning a х loqiy tarbiyadagi roli, avvalo pedagogik rahbarlik saviyasi bilan belgilanadi. Sport faoliyatidagi bir х il sha roit, jumladan, konkurensiya sharoiti va konkurensiya jarayoni ning o‘zi, birinchilikni olish uchun kurash mutlaqo boshqa-boshqa х arakter х ususiyatlari – jamoaviylik yoki individualizm, fidokorlik yoki egoizm, o‘z raqibiga hurmat bilan qarash, yohud qo‘pollik qilish singari х ususiyatlar shakllanishiga yordam berishi mumkin. Hamma gap bu shart-sharoitlardan kim qay tarzda foydalanishida. Shu munosabat bilan faqat trenergagina emas, balki sport hakamlari va tashkilotchilari zimmasiga ham katta mas’uliyat yuklanadi. Sportchining axloqiy tarbiyasi faqat sport mashg‘ulotlari bilan chegaralanishi mumkin emas. Sportchini tarbiyalashning umumiy tizimida mashg‘ulotlardan tashqari, axloqiy tarbiyaning yana bir qator eng muhim vosita va metodlaridan ham, etikaga doir va siyosiy mavzudagi leksiya va bahslardan, sport jamoasidagi foydali jamoat ishlari va hokazolardan ham foydalaniladi. 4. Nazariy tayyorgarlik Nazariya elementlari, yuqorida ko‘rib o‘tganimizdek, sportchi tayyorgarligining taktik, texnik va boshqa turlari bilan orga nik aloqada ekan. Shu bilan bir qatorda nazariy tayyorgarlik qismini biroz shartli ravishda boshqalardan ajratiladi. Sportchi uchun zarur bo‘lgan bilimlarning shunday keng doirasi mavjudki ular yuqorida keltirilgan tayyorgarlik qismlarining hech biriga kirmaydi. Sportchining tarixi va sotsiologiyasi, sport mashg‘uloti va unga yaqin predmetlarning (sport fiziologiyasi, gigiyena, tibbiy nazorat va hokazolarning) 8

nazariya hamda metodikasi bo‘yicha bilimlar ana shular jumlasidandir. Ana shu bilimlarni o‘zlashtirib olish nazariy tayyorgarlik qismini tashkil etadi. Sport rivojlanishi bilan birga nazariy tayyorgarlikning roli ham tez o‘sib boradi. Sportchining nazariy tayyorgarligi asosan aqliy ma’lumot olish va mustaqil mutolaaga xarakterli bo‘lgan (ma’ruza, seminar, kitob ustida mustaqil ish olib borish) shakllarda olib boriladi. Nazariy tayyorgarlik bevosita sport mashg‘ulotlarida texnik, taktik, ma’naviy-irodaviy va jismoniy tayyorgarliklar bilan birgalikda amaliy mashg‘ulotlarning bir elementi sifatida bo‘ladi. Shunday qilib, sportchining tayyorgarligi ko‘p qirrali va ko‘p tomonli jarayondir. Uning barcha tomonlari o‘zaro bir-biri bilan mustahkam bog‘liqdir. Masalan, jismoniy tayyor garlik te х nik va taktik tayyorgarlik sohasidagi vazifalarni hal etish uchun zarur bo‘lgan zamin va shart-sharoitlarni yaratadi. O‘z navbatida jismoniy tayyorgarlik jarayonining o‘zi ham, uning pirovard natijalari samarali chiqishi ham ko‘p jihatdan te х nik va taktik tayyorgarlikka bog‘liq. Mashg‘ulot jarayoni ning muayyan davrlarida tayyorgarlikning bu tomonlari ko‘p jihatdan bir- biriga ancha o‘ х shab ketadi. Х uddi ana shunday mustahkam o‘zaro aloqadorlik tayyorgarlikning boshqa qismlari o‘rtasida ham mavjuddir. Shu munosabat bilan ma’naviy iroda tayyorgarligi ayniqsa katta ahamiyat kasb etadi, chunki u sportchining umuman o‘z faoliyatiga munosabati qanday ekanligini ko‘rsatadi. Yuqorida ko‘rganimizdek, sport mashg‘uloti sportchi tayyorgarligining butun mazmunini va barcha formalarini qamrab olmaydi. U doimiy ravishda tayyorgarlikning boshqa formalari bilan to‘ldirib turiladi va tarbiya umumiy tizimining tarkibida bo‘ladi. 5. Funksional tayyorgarlik Funksional tayyorgarlikning mohiyati organizm funksional tizimini muhitning murakkab sharoitlarida va yuqori jismoniy yuklanishlarda maqsadga muvofiq holda rivojlantirishda aks ettiriladi, bunda yuqori mushak kuchlanishlarini, funksional va psixologik ta’sirlarini yenga olish qobiliyati zarurdir. 9

Anatomiya, fiziologiya, bioximiya va boshqa fanlar bilan hozirgi paytda yuqori malakali sportchilar oladigan juda katta jismoniy yuklanishni yenga oladigan funksional jarayonni to‘g‘ri tashkil etishga yordam beradi. Funksional tayyorgarlikka maxsus tay yorgarlik mashqlari kiritilib, ular: a) hamma funksiyalar bosh miya tomirlari, nafas olish va chiqarish tizimlarining vegetativ ta’minlashiga; b) yuqori jismoniy yuklanishlarga chidash va jismoniy sifatlarni tarbiyalash uchun markaziy kasb tizimi funksiyasini takomillashtirishga ta’sir etsin. Funksional tayyorgarlik shakllari: 1. Funksional tayyorgarlik fragmentlarini butun mashg‘ulot jarayonlariga kiritish; 2. Butun mashg‘ulot jarayonini funksional tayyorgarlik rejasida o‘tkazish; 3. Sog‘lomlashtirish tadbirlari (ertalabki gimnastika, sayrlar va boshqalar)dan keng foydalanish. Funksional tayyorgarlik vositalari: 1. Tiklantiruvchi vositalar; 2. Miya qon aylanishini boshqaruvchi mashq (qo‘lda tik turish, boshda tik turish)lar; 3. Vestibular analizatorning mushak sezishini, nafas olishini va boshqa tizimlarini rivojlantiruvchi mashqlar. 10

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1. «O‘zbekiston bolalar sportini rivojlantirish jamg‘armasini tuzish to‘g‘risida»gi farmon – 2002-yil, 24-oktabr. 2. Barkamol avlod orzusi. O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi Davlat ilmiy nashriyoti. – Toshkent, 2000. 3. T.S. Usmonxo‘jayev va boshqalar. «Bolalar va o‘smirlar sporti mashg‘ulotlari nazariyasi va uslubiyatlari». O‘quv qo‘llanma. – Toshkent, «ILM- ZIYO», 2006. 4. L.P. Matveyev, A.D. Novikov. Jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi. I tom. – Toshkent, «O‘qituvchi», 1975. 5. K.M. Mahkamjonov, X.B. Tulenova. Jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi. Ma’ruzalar matni. II qism. – Nizomiy nomidagi TDPU. 2002. 6. «Trenerlik metodikasi» fanidan namunali o‘quv dasturi. – Toshkent, 2011. 7. T.S. Usmonxo‘jayev, O‘. Tursunov. Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyoti. – Toshkent, «O‘qituvchi», 2004. 11

Похожие

Sport mashg‘ulotining tamoyil (prinsip)lari

Sport mashg‘ulotini davrlash

O‘quv mashg‘ulot jarayonini rejalashtirish

Xalqaro hisob-kitoblar va ularning asosiy shakllari

Sport mashg‘ulotining metodlari va trenirovka mashg‘ulotlarining shakllari