Sport mashg‘ulotining tamoyil (prinsip)lari - Экономика - Рефераты

Sport mashg‘ulotining tamoyil (prinsip)lari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

18.4130859375 KB

Sport mashg‘ulotining tamoyil (prinsip)lari Reja: 1. Yuksak yutuqlarga yo‘naltirilganlik tamoyili 2. Sportchining umumiy va maxsus tayyorgarligining birligi tamoyili 3. Mashg‘ulot jarayonining uzluksizligi tamoyili (jismoniy yuklanish va dam olishning zichlashtirilgan rejimi) 4. Mashg‘ulot talablarining asta-sekin va tobora oshirib borish tamoyili 5. Sport mashg‘ulotida jismoniy yuklanishning to‘lqinsimon o‘zgarish tamoyili

Tarixdan bizga ma’lumki O‘zbekistonda jismoniy tarbiya va sportning rivojlanishi qadim zamonlarga borib taqaladi. Sportning keskin rivojlanishi mustaqil O‘zbekiston Respublikasi davriga to‘g‘ri keladi. Bugungi kunda jismoniy tarbiya va sportning ko‘pgina sohalarida anchagina salmoqli yutuqlarni qo‘lga kiritdik. Bu sportchilarimizga M. Abdullayev, L. Zokirov, T. Tulyakov, A. Grigoryan, Sh. Xo‘jayev, O. Yusupov, E. Quttiboyev, I. To‘laganova, R. Qosimjonov, A. Taymazov, R. Sobirovlarni misol keltirsak bo‘ladi. Jismoniy tarbiya va sportning rivojlanishida jismoniy tarbiya vositalari, uslublari, tamoyillari muhim ahamiyat kasb etadi. Tamoyil (prinsip) o‘zi nima? Bu talab, mashg‘ulot jarayonining qonun- qoidalaridir. 1. Yuksak yutuqlarga yo‘naltirilganlik tamoyili Sport o‘z oldiga yuqori maksimal natijalarga erishish maqsadini qo‘yadi. Sportda jismoniy mashqlar bilan shug‘ullanuvchilar jismoniy rivojlanishda, funksional tayyorgarlikda, harakat malakalarini egallashda ba’zi bir yutuqlarga erishish vazifasini o‘z oldilariga qo‘yadilar. Yuqori natijalarga erishish, albatta, ayrim vosita va uslublarni tanlash bilan yuqori saviyadagi mashg‘ulot, jismoniy yuklanish yordamida, jismoniy yuklanish va dam olishni almashtirishning maxsus tizimi, mashg‘ulot jarayonining siklliligi yordamida amalga oshiriladi. Sport mashg‘ulotining turli bosqichlarida bu tamoyil turlicha namoyon bo‘ladi. Birinchi bosqichda yuqori natijalarga tayyorlash vazifalari, keyingi bosqichlarda bu ko‘rsatma to‘liq holda, ya’ni yuqori natijalarga eri shishda qo‘llaniladi. Barcha bosqichlarda uslubiy tamoyillar (muntazamlilik, onglilik va faollik) o‘z aksini topadi, chunki yuqori natijalarga erishish yo‘li ijodiy izlanishda, sportchining biror-bir mutaxassisligidagi qobiliyatini aniqlash uchun shaxsiy (individual) xususiyatlarini hisobga olgan holda erishiladi. Sportda ishga ongli munosabat bilan qarash hamda ijodiy izlanish talab etiladi. Shuning uchun onglilik va faollik tamoyillari mashg‘ulotda yetakchi ahamiyatga ega. 2. Sportchining umumiy va maxsus tayyorgarligining birligi tamoyili

Bu tamoyil sport mashg‘ulotlarida shaxsni har tomonlama rivojlantirishning umumiy tamoyilidir. Tayyorgarlikning bu ikki turi birgalikda olib borilishi lozim. Umumiy tayyorgarlik jismoniy faoliyat jarayonida funksional imkoniyatlar poydevorini yaratadi, o‘zining rivojlanishi va o‘zaro ta’siri bilan turli-tuman harakat, ko‘nikma va malakalarini boyitadi, jismoniy sifatlarini rivojlantiradi. Maxsus tayyorgarlik sportning tanlangan turi uchun xos bo‘lgan harakat sifatlarini rivojlantirishni ta’minlaydi, hamda sport turining texnika va taktikasini o‘rganadi. Umumiy jismoniy tarbiya va maxsus jismoniy tarbiyalarning mashg‘ulot jarayonidagi % munosabati sport turi va sportchi malakasiga bog‘liq bo‘lib, bu xususiyatlar trenirovkaning turli bosqichlarida o‘zgarib turadi. 1-jadval Fundame ntal davri Musob aqa davri O‘ti sh davri I bosqi ch 80/20 70/30 60/40 30/70 20/80 80/ 20 70/30 UJT/ MJT 3. Mashg‘ulot jarayonining uzluksizligi tamoyili (jismoniy yuklanish va dam olishning zichlashtirilgan rejimi) Sport mashg‘uloti jarayonining uzluksiligi quyidagi asosiy holatlar bilan tavsiflanadi: 1. Mashg‘ulot jarayoni sportning tanlangan turida takomillashuviga yo‘nalishni saqlagan holda butun yil davomida olib boriladi. Mashg‘ulotning yillar o‘rtasida uzilishi natijaga salbiy ta’sir etadi. 2. Keyingi mashg‘ulotning ta’siri oldingisining davomi sifatida qaraladi. Buning mazmuni shuki, mashg‘ulotlar o‘rtasida katta interval bo‘lmasligi kerak. Mashg‘ulotdan keyin sportchi dam olishi va keyingi mashg‘ulotga tayyorlanishi lozim.

3. Dam olish oraliqlari: a) to‘liq (ordinar), b) qattiq (subintervalli), d) ekstremal (superintervalli) mashg‘ulotlar o‘rtasida dam olish interval ish qobiliyatini tiklash va oshirishning umumiy oqimlarini aniqlovchi oraliqlarda bo‘lishi lozim, mashg‘ulotlarni qisman tiklanganlik holda doimo o‘tkazish mumkin. Har bir mashg‘ulotdan keyin to‘la tiklanishni kutish mumkin emas, bo‘lmasa yuqori natijalarga erishish sodir bo‘lmaydi. Mashg‘ulotlar soni yuqori malakali sportchilarda haftasiga 6–12 taga yetadi. Nima uchun takror shug‘ullanish (peretrenirovka) bo‘lmaydi? Chunki ba’zi mashg‘ulotlar: a – jismoniy yuklanishning yuqori mashg‘ulot talablari asosida o‘tsa, boshqalari; b – jismoniy yuklanishning qo‘shimcha harakatiga ega (boshqa mushak yoki sifatlar) hamda faol dam olish shaklida o‘tiladi. 4. Mashg‘ulot talablarining asta-sekin va tobora oshirib borish tamoyili Sport mashg‘ulotida jismoniy yuklanish faqat asta-sekin oshmasdan, balki maksimal oshib boradi. Maksimal deganda sport bilan shug‘ullanishning ko‘p yillar davomida jismoniy yuklanishni oshirish, shuningdek sport kamolotining turli bosqichlarida chegaraviy jismoniy yuklanishlardan tizimli foydalanish tushuniladi. Shunday qilib: 1) jismoniy yuklanish mashg‘ulotning o‘zida oshiriladi; 2) bir mashg‘ulotdan ikkinchi mashg‘ulotga o‘tishda oshiriladi; 3) jismoniy yuklanish bosqichlar bo‘yicha o‘zgaradi. Jismoniy yuklanishning turliligi hajm va shiddatning o‘zgarishiga bog‘liqdir. Jismoniy yuklanish maksimal va optimal bo‘lishi mumkin. Maksimal jismoniy yuklanish bu organizm imkoniyatlarining funksional chegarasida turuvchi yuklanishdir. Maksimal jismoniy yuklanishda organizm optimal imkoniyatlarga ham bardosh bera oladi.

Maksimal jismoniy yuklanish o‘lchovi: a) sportchining tayyorlanish saviyasiga; b) sportchining shaxsiy xususiyatlariga; d) sport turi xususiyatlariga bog‘liqdir. Maksimal jismoniy yuklanish o‘zgaradi, ya’ni oldingi bosqichdagi maksimum keyingi bosqichda oddiy bo‘lib qolishi mumkin. Jismoniy yuklanish ayrim mashg‘ulotlarda haftada, oyda, yilda butun sport faoliyati davrida ortib boradi. Jismoniy yuklanishning oshib borishi bilan shifokor-pedagog xizmatining ahamiyati ham ortib boradi. 5. Sport mashg‘ulotida jismoniy yuklanishning to‘lqinsimon o‘zgarish tamoyili Jismoniy yuklanishni asta-sekin oshirib borishning uch yo‘li farqlanadi: 1) to‘g‘ri chiziqli; 2) zinasimon;3) to‘lqinsimon. Sport mashg‘uloti uchun sportchi organizmining imkoniyatlariga qo‘yilgan yuqori talablar uchun jismoniy yuklanishning to‘lqinsimon o‘zgarish dinamikasi xarakterlidir. Har bir mashg‘ulot jarayonida jismoniy yuklanishning to‘lqinsimon o‘zgarishi charchash va qayta tiklanish jarayonining rivojlanishi bilan belgilanadi. Mashg‘ulot jarayonining turli qismlarida quyidagilar ajratiladi: 1. Kichik to‘lqinlar mikrotsikllarda (2–7 kunlar) lismoniy yuklanish tavsiflanadi. 2. O‘rta to‘lqinlar mezotsikllar mashg‘ulot bosqichlarida 3–6 mikrotsikl bir qancha kichik to‘lqinlarning jismoniy yuklanishlari oqimini ifodalaydi. 3. Katta to‘lqinlar makrotsikllar mashg‘ulot davrlarida o‘rta to‘lqinlar oqimini ifodalaydi (ya’ni bir qancha o‘rta to‘lqinlarni birlashtiradi bu yillik to‘lqinlardir). To‘lqinsimon o‘zgarish jismoniy yuklanishning hajm va shiddat dinamikasiga xos bo‘lib ular o‘zaro mos kelmaydi. O‘rta va katta to‘lqinlarda hajm ortadi, so‘ngra hajm stabillashib kamayadi, shiddat ortadi.

Kichik to‘lqinlarda hajm va shiddatning o‘zaro nisbati qarama-qarshidir, avval tezkor kuch xarakteridagi (shiddatliroq) mashg‘ulotlar, so‘ngra hajmli mashg‘ulotlar o‘tkaziladi. Ayrim hollarda kichik va o‘rta to‘lqinlar jismoniy yuklanish dinamikasining boshqa «zinasimon», «to‘g‘ri chiziqli» shakllari bilan almashtirilib turiladi. Sport natijalari turli munosabatlardagi hajm va shiddat bilan aniqlanadi. Shiddatning o‘sishi yutuqlar garovi bo‘lgan hajmlarni o‘zlashtirish asosida sport yutuqlarini ifodalaydi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1. «O‘zbekiston bolalar sportini rivojlantirish jamg‘armasini tuzish to‘g‘risida»gi farmon – 2002-yil, 24-oktabr. 2. Barkamol avlod orzusi. O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi Davlat ilmiy nashriyoti. – Toshkent, 2000. 3. T.S. Usmonxo‘jayev va boshqalar. «Bolalar va o‘smirlar sporti mashg‘ulotlari nazariyasi va uslubiyatlari». O‘quv qo‘llanma. – Toshkent, «ILM- ZIYO», 2006. 4. L.P. Matveyev, A.D. Novikov. Jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi. I tom. – Toshkent, «O‘qituvchi», 1975. 5. K.M. Mahkamjonov, X.B. Tulenova. Jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi. Ma’ruzalar matni. II qism. – Nizomiy nomidagi TDPU. 2002. 6. «Trenerlik metodikasi» fanidan namunali o‘quv dasturi. – Toshkent, 2011. 7. T.S. Usmonxo‘jayev, O‘. Tursunov. Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyoti. – Toshkent, «O‘qituvchi», 2004.

Похожие

Sport mashg‘ulotining metodlari va trenirovka mashg‘ulotlarining shakllari

Sport mashg‘ulotini davrlash

Sport inshoatlari gigiyenasi. Sport trenirovkasi va musobaqasi gigiyenasi

Pul mablag`lari va olinadigan hisobvaraqlar hisobi

Turizm va mehmonxona xo`jaligi marketingi