Sport mashg‘ulotining metodlari va trenirovka mashg‘ulotlarining shakllari - Экономика - Рефераты

Sport mashg‘ulotining metodlari va trenirovka mashg‘ulotlarining shakllari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

21.6845703125 KB

Sport mashg‘ulotining metodlari va trenirovka mashg‘ulotlarining shakllari Sport mashg‘ulotining metodlari aslida belgilangan sport natijalariga erishishni ta’minlash uchun mashg‘ulot vositalaridan foydalanishning xilma-xil usullari demakdir. Harakat faoliyatini o‘zlashtirishning boshlang‘ich davrida mashg‘ulot metodlari ana shu harakatlarni amalda bajarishga o‘rganish metodlaridan boshqa narsa emas. Bunda mashq harakatlarini detallarga ajratib bajarib, detallarni bir- biriga qo‘sha borib bir butun holda birlashtirish metodi va detallarni tanlabtanlab chiqara borib, mashqlarni to‘la bajarish metodlari kiradi. Harakatlarni amalda o‘rganish murabbiy rahbarligida o‘tadi. Bunda u so‘zlab berish metodlaridan hamda ko‘rsatish metodlaridan foydalanadi. Sport mashg‘ulotining asosiy metodik arsenali sportchidagi harakat malakalarini takomillashtirishga va jismoniy fazilatlarini tarbiyalashga qaratilgan metodlardan iborat. Bunda qat’iy ravishda reglamentlab qo‘yilgan mashqlar metodlari birinchi darajali ahamiyatga ega bo‘ladi. Shuni unutmaslik kerakki, bu metodlar standartlashtirish belgilariga qarab hamda ta’sir etish kuchining o‘zgarib borishiga qarab (standart va o‘zgaruvchan mashq metodlariga), shuningdek, yuklamalar uzluksiz ravishda yohud interval bilan berilishini hisobga olib (uzluksiz va intervalli mashqlar metodlari) qismlarga ajratilgan edi. Sport mashg‘uloti jarayonida sanab o‘tilgan barcha metodlardan, shuningdek, shulardan kelib chiqadigan va jamlangan vaqtda g‘oyat ko‘p metodlarni keltirib chiqaradigan metodlardan foydalaniladi. Bular quyidagilardan iborat: to‘liq, qat’iy va ekstremal in terval bilan dam olib bajariladigan takroriy mashq meto di, o‘zgaruvchan (uzluksiz va intervalli) mashq metodi, takroriy o‘zgaruvchan mashq metodi, ko‘p qism, intervalli mashq metodi va hokazolar. Shu bilan birga o‘yin metodidan va ayniqsa, musobaqa metodidan ham foydalaniladi.

Organizmning funksional imkoniyatlariga oshirilgan talablar qo‘yiladigan metodlardan, jumladan, qat’iy intervallar bilan o‘tkaziladigan intervalli mashq qilish metodidan, yuklama maksimal darajagacha yetkaziladigan zo‘rayib boruvchi mashqlar metodidan hamda musobaqalashuv metodlaridan sport mashg‘ulotida jismoniy tarbiyaning boshqa turlariga nisbatan ancha kengroq foydalaniladi. Bu metodlar sport faoliyatining spetsifik vazifalari ta’siri ostida paydo bo‘lgan va eng ko‘p taraqqiy etgan. Jismoniy, te х nik, taktik va ma’naviy-irodaviy tayyorgarligining х ususiyatlariga qarab sport mashg‘uloti metodlari shaklan o‘zgarib va to‘ldirilib turadi. Bunda bir metodning o‘zi tayyorgarlikning turli tomonlarini amalga oshirish uchun asos bo‘lib х izmat qilishi mumkin. Masalan, yugurish vaqtida o‘zgaruvchan mashq metodidan foydalangan holda bir vaqtning o‘zida chidamlilikni tarbiyalash, yugurish te х nikasini takomillashtirish hamda kuch- quvvatni masofa bo‘ylab taqsimlashning tanlangan taktik variantini ishlab chiqish mumkin. Bir metodning o‘zi mazkur misolda sportchining jismoniy, te х nik va taktik tayyorgarligi metodi sifatida х izmat qilmoqda. Bunday aralash ta’sir etishning yana ham yorqinroq misolini musobaqa metodida ko‘rish mumkin. Metodlarning bir-biriga bunday kirishib ketishi bevosita sport formasi ya х shilanadigan ma х sus tayyorlov mashg‘ulot bosqichi uchun ayniqsa х arakterlidir. Sport mashg‘uloti jarayonida mashg‘ulot uyushtirishning asosiy formasi mashg‘ulot darsi bo‘lib, u jismoniy mashq mashg‘ulotlarini tashkil etishning umumiy qonuniyatlariga muvofiq ravishda uyushtiriladi. Jismoniy tarbiya sohasidagi har bir dars singari mashg‘ulot darsi ham uch qismdan, ya’ni kirish – tayyorlov qismi (mazkur holatda razminka deb ataladigan), asosiy qism va yakuniy qismdan iborat bo‘ladi. Bu qismlarning konkret х arakteristikasi sportning har bir turi bo‘yicha o‘tkaziladigan mashg‘ulot mazmunining o‘ziga х os х ususiyatlari bilan belgilanadi. Mashg‘ulot darsining qancha davom etishi g‘oyat х ilma- х ildir. Masalan, davom etish vaqti nisbatan doimiy bo‘lgan maktab darsidan farqli o‘laroq; sport

mashg‘uloti jarayonidagi mashg‘ulot darsi 30–60 daqiqadan to bir necha soatgacha ham cho‘zilishi mumkin. Bu sport turining х ususiyatlariga, mashg‘ulotlarning х ususan nimaga yo‘naltirilganiga, mashg‘ulot bosqichlarining х ususiyatlariga va boshqa shart-sharoitlarga bog‘liqdir. Shu munosabat bilan sport mashg‘uloti darslari uchun uning qismlari orasidagi nisbat ancha х ilma- х illigi hamda asosiy qism tuzi lishi nihoyatda turli-tuman bo‘lishi х arakterlidir. Mashg‘ulot darsi, shuningdek, harakatli zichlik yuksakligi bilan ham farq qiladi. Sport amaliyotida mashg‘ulot darslaridan tashqari jismoniy mashqlar bilan qo‘shimcha mustaqil mashg‘ulotlar o‘tkazish ham keng tarqalgandir. Ular odatda qisqartirilgan razminka (qisqa badantarbiya mashqlari)dan, х ususiy vazifalarni hal etadigan (muskulning ayrim guruhlarini mustahkamlaydigan, te х nik malaka elementlarini takomillashti radigan va hokazo) mashqlardan va uncha katta bo‘lmagan yakunlovchi qismdan iborat bo‘ladi. Bu turdagi mashg‘ulotlar ko‘pincha ertalabki soatlarda o‘tkaziladi va bunda ular mashg‘ulot funksiyalari bilan bir qatorda ertalabki gigiyenik gimnastika rolini ham bajaradi. Sportning tobora ommaviy х arakterga ega bo‘la borishi va sportchilarning ilmiy-uslubiy bilim darajalari yuksala bo rishi bilan mustaqil mashg‘ulotlarning ahamiyati ham oshib boradi. Ular trenirovka uyushtirishning asosiy formalaridan biri bo‘lib qolmoq da. Shunga muvofiq ularning mazmuni ham kengayib bormoqda. Mashg‘ulotlarning alohida formasi sifatida musobaqalarni ko‘rsatish kerak. Sport musobaqalarining ahamiyati ko‘p qirralidir, shuning uchun ularning ahamiyatini faqat mashg‘ulot funksiyasi bilan cheklab bo‘lmaydi. Biroq mazkur holda ular mashg‘ulotlarning bir formasi ekani muhimdir. Sport amaliyotida musobaqalarning х ilma- х il turlari paydo bo‘ldi: sha х siy sport musobaqalari, me’yor topshirish musobaqalari va tayyorlov musobaqalari. Sha х siy sport musobaqalarida birinchilik uchun, yutuq uchun, raqobat uchun keskin kurash lahzasi yorqin ifodalangan bo‘ladi. Ular absolut birinchilik aniqlanadigan (mamlakat, qit’a, dunyo birinchiliklari, chempionatlar, spartakiadalar, olimpiadalar), musobaqalarga va nisbiy birinchilik aniqlanadigan

(ommaviy krosslar, konkurslar, sovrin uchun an’anaviy musobaqalar, saralash musobaqalari, uchrashuvlar) musobaqalarga bo‘linadi. Birinchi х il musobaqalar odatda ko‘p bosqichli bo‘lib, sport kalendarining asosini tashkil etadi. Ikkinchi х il musobaqalar esa ayrim tashkiliy va metodik vazifalarni hal etib, ko‘makchi ahamiyatga ega bo‘ladi. Me’yor topshirish musobaqalari (klassifikatsion musobaqalar, jismoniy, te х nik tayyorgarlik, normativlar bo‘yicha sinovlar va hokazolar) ko‘proq yoki ozroq davom etgan mashg‘ulot bosqichiga yakun yasaydi, sportchilarning rasmiy yoki mustaqil ravishda belgilangan normativlarni bajarishga qay daraja tayyor ekanliklarini baholashga imkon beradi. Ular sport musobaqalarining o‘ziga tomon bosqich bo‘lib х izmat qiladi. Bu borada tayyorlov musobaqalari (chamalash musobaqalari, tenglashtirish musobaqalari va hokazolar) ularga yaqin turadi, biroq tayyorlov musobaqalarida o‘quv-mashg‘ulot х arakteri yana ham ko‘proq bo‘ladi. Shunday qilib, musobaqalarning butun bir tizimi faqat sport yutuqlarini aniqlash bilan cheklanib qolmay, balki izchillik bilan tobora yuksak ko‘rsatkichlarga erisha borishni ham nazarda tutadi. Bunda sport musobaqalarining o‘zi musobaqa tajribasini orttirishda va sportda muvaffaqiyatlarga erishish uchun zarur bo‘lgan qobiliyatni tarbiyalashda katta rol o‘ynaydi. Bularning bari musobaqalarni tayyorgarlikning sport mashg‘uloti jarayoniga kiritiladigan muhim formalaridan biri deb qarashga imkon beradi. Mashg‘ulot siklining ma’lum bosqichlarida sport musobaqalari mashg‘ulot uyushtirishning asosiy formasi bo‘lib х izmat qiladi. Kuchli sportchilar amaliyotida umumiy mashg‘ulotlarning 15 va undan ortiq foizi ana shu musobaqalardan iborat bo‘ladi (masalan, ko‘pchilik kuchli yengil atletikachilar va chang‘ichilar bir yilda o‘tkazadigan 230–250 mashg‘ulot kunlarining 30–35 kuni musobaqalarga ketadi); futbolchilar, basketbolchilar va boshqa sport o‘yinlari vakillari musobaqalarda yana ham ko‘proq band bo‘ladilar.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1. «O‘zbekiston bolalar sportini rivojlantirish jamg‘armasini tuzish to‘g‘risida»gi farmon – 2002-yil, 24-oktabr. 2. Barkamol avlod orzusi. O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi Davlat ilmiy nashriyoti. – Toshkent, 2000. 3. T.S. Usmonxo‘jayev va boshqalar. «Bolalar va o‘smirlar sporti mashg‘ulotlari nazariyasi va uslubiyatlari». O‘quv qo‘llanma. – Toshkent, «ILM-ZIYO», 2006. 4. L.P. Matveyev, A.D. Novikov. Jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi. I tom. – Toshkent, «O‘qituvchi», 1975. 5. K.M. Mahkamjonov, X.B. Tulenova. Jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi. Ma’ruzalar matni. II qism. – Nizomiy nomidagi TDPU. 2002. 6. «Trenerlik metodikasi» fanidan namunali o‘quv dasturi. – Toshkent, 2011. 7. T.S. Usmonxo‘jayev, O‘. Tursunov. Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyoti. – Toshkent, «O‘qituvchi», 2004.

Похожие

Sport mashg‘ulotining tamoyil (prinsip)lari

Sport inshoatlari gigiyenasi. Sport trenirovkasi va musobaqasi gigiyenasi

Raqobatbardoshlik mazmuni va shakllari

Auditning turlari va shakllari

Turizmning shakllari va turlari