Тергов-тезкор гуруҳи таркибида тезкор ходимнинг вазифалари ва бошқа соҳавий хизматлар билан ҳамкорлиги - Юриспруденция - Рефераты

Тергов-тезкор гуруҳи таркибида тезкор ходимнинг вазифалари ва бошқа соҳавий хизматлар билан ҳамкорлиги

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

22.9716796875 KB

Тергов тезкор гуруҳи таркибида тезкор ходимнинг вазифалари ва бошқа соҳавий хизматлар билан ҳамкорлиги Режа: 1. Тергов-тезкор гуруҳи таркибида профилактика инспекторининг вазифалари 2. Тергов-тезкор гуруҳи таркибида мутахассис криминалистнинг вазифалари

Тезкор ходим ўғрилик жиноятини очишга қаратилган қуйидаги тезкор- қидирув тадбирларини амалга ошириш натижасида жиноятчини топиб, ушлаши мумкин: - жиноий унсурлар тўпланган жойда тезкор-қидирув тадбирлари ўтказиш; - жабрланувчи ва гувоҳлар билан биргаликда жиноятчи пайдо бўлиши мумкин бўлган жойларни айланиб чиқиш; - жиноят содир бўлган ҳудудда тегишли рейд ва операциялар ўтказиш; - жиноятчи юриши эҳтимол тутилган ҳудудларда (вокзаллар, транспорт бекатлари ва ҳоказо) тўсиқлар, кузатиш постлари қўйиб чиқиш; - ушбу турдаги жиноятлар тез-тез содир этилаётган маъмурий ҳудудларда тезкор-қидирув ва бошқа хизмат ходимларини (фуқаролик кийимида) жалб этган ҳолда патруллик йўналишлари ташкил этиш; - аҳоли яшаш пунктларидан чиқиш жойларидаги ЙПХ масканларида транспорт воситаларининг текширувини ташкил қилиш; - ички ишлар органлари навбатчилик қисмларига олиб келинган барча шахслар устидан тезкор текширувлар ўтказилишини ташкил қилиш; - жиноятчи, масалан, тўсиқни бузиш пайтида тан жароҳати олганлиги сабабли мурожаат этиши мумкин бўлган тиббий муассасаларни текшириш. Жиноят содир этган шахс ҳақидаги ахборотда ўзига хос хусусиятлар борасидаги маълумотлар ушбу вазиятнинг муҳимлигини кўрсатиб беради. Унинг шахсий хусусиятлари деганда, унга тўлиқ ёки қисман тегишли бўлган маълумотлар: инсонни шахсан таърифловчи яшаш жойи, ёши, фамилияси, исми ва отасининг исми тушунилади. Ушбу вазиятдаги вазифаларнинг ижросини таъминлаш мақсадига қуйидагилар киради: - жиноятчининг аниқ яшаш жойи ҳақидаги маълумотларни тўплаш; - қўшниларидан унинг бўлиши мумкин бўлган жойлар ҳақида суриштириш ва сўров ўтказиш;

- жиноятчи билан қариндошлик алоқалари бўлган шахсларни топиш ва улар билан сўров ўтказиш; - у билан яқин алоқада бўлган шахсларни топиш ва улар билан сўров ўтказиш; - ички ишлар органларининг бошқа хизмат ва бўлимларини у ҳақдаги маълумотлар билан таъминлаш, шунингдек, қидирилаётган жиноятчи ҳақидаги маълумотларни унинг суратларини илова этган ҳолда аҳолига етказиш; - жиноятчи пайдо бўлиши кутилаётган жойларда уни ушлаш учун назорат гуруҳларини қўйиш; - унинг чиқиб кетиши мумкин бўлган ҳудудларда назорат ишларини ташкил этиш; - махсус хизмат ходимларига унинг бўлиши ёки яшириниши мумкин бўлган жойларни аниқлаш бўйича алоҳида вазифалар белгилаш. Жиноятларни очишнинг илк босқичидаги дастлабки вазиятларда одатда жиноятчининг ташқи қиёфаси (жинси, ёши, бўй-басти, кийими, алоҳида белгилари ва бошқалар) ҳақида ахборот мавжуд бўлади. Бу маълумотлар келгусида ташқи белгилари жиноятчиникига ўхшаш бўлган ва шаҳар (туман) ички ишлар органларида ҳисобда турган шахсларни танлаб бериш, ИИВ ва ИИБ ахборот марказлари орқали (масалан, АСИЛ, «ИЗЛОВ» тизими имкониятларидан фойдаланиб) текшириш ҳақида талабномалар тайёрлашда қўл келади. Шунингдек, жиноятчининг ташқи қиёфасига оид маълумотлардан шахсни фото ва видео ҳисоблар бўйича аниқлаш борасидаги тезкор-қидирув тадбирларини ташкил қилишда, аҳолига жиноятчининг шахсини аниқлаш ҳақида мурожаатномалар тайёрлашда, одамлардан қидирилаётган жиноятчиларга ўхшаш шахслар ҳақида сўраб- суриштиришда фойдаланиш мумкин. Жиноятчининг кимлиги маълум, аммо қаердалиги номаълум бўлган вазият тергов-тезкор гуруҳи ҳодиса содир бўлган жойга келиб, жиноятчини тўғридан-тўғри кўрсатиш имкониятига эга бўлган жабрланувчи ва

шоҳидларни дастлабки сўроқ қилиш пайтида юзага келиши мумкин. Жиноятчининг шахси тўғрисидаги маълумотлар деганда унинг кимлигини аниқлашга ёрдам берадиган тўлиқ ёки жузъий маълумотлар – унинг фамилияси, исми, отасининг исми, ёши, яшаш жойи кабиларни тушуниш лозим. Мазкур вазиятни ҳал этиш учун қуйидаги тадбирларни амалга ошириш керак: - жиноятчининг яшаш жойи тўғрисида тўлиқ маълумотлар тўплаш; - қўшнилардан унинг қаердалигини сўраб-суриштириш; - жиноятчи билан қариндошлик муносабатида бўлган шахсларни аниқлаш ва улардан жиноятчи ҳақида сўраб-суриштириш; - жиноятчи билан бошқача алоқада бўлган шахслар (танишлар, ҳамкасабалар ва бошқалар)ни аниқлаб, улардан жиноятчи ҳақида сўраб- суриштириш; - ички ишлар органлари хизматлари ва бўлинмаларига жиноятчи тўғрисида қўшимча маълумотлар бериш (ориентирлаш), аҳолига қидирувдаги жиноятчи ҳақида хабар бериш, бунда унинг фотосуратини илова қилиш; - жиноятчи пайдо бўлиши мумкин бўлган жойларда пистирмалар ташкил қилиш; - унинг бошқа жойга кетиш эҳтимолини текшириш. Тергов дастлабки тергов ҳаракатлари ва тезкор-қидирув тадбирларини амалга ошириш натижасида олинган маълумотлардан келиб чиққан ҳолда режалаштирилади. Режалаштиришдан кўзланган асосий мақсад – ўғриликни содир этган ва унга алоқадор бўлган шахслар тўғрисида эҳтимолга яқин ва объектив тусмоллар тузиш ва уларни текшириш. Тусмоллар тузишдан аввал терговчининг ихтиёрида бўлган жиноят ва жиноятчи тўғрисидаги барча маълумотларни (ҳодиса содир бўлган жойда аниқланган из ва нарсалар, жиноят содир қилиш усули, жиноятчининг

ўғриликни содир қилиш жойидаги шароитлардан хабардорлик даражаси, ўғриликни инсценировка қилиш имкониятининг мавжудлиги кабиларни) таҳлил қилиш зарур. Оғир турдаги ўғрилик жиноятларини очиш жараёнига ички ишлар органларининг турли хизмат ва бўлимлари куч ва воситаларининг жалб этилиши жараёнига улар ўртасида турли шаклдаги ўзаро сифатли ҳамкорликнинг ташкил этилиши муҳим бўлади. Ҳамкорликнинг қуйидаги шаклларидан фойдаланиш мақсадга мувофиқ: - ҳамкорликда ўтказиладиган тадбирларни бирга режалаштириш; - ҳамкорликдаги масалалар юзасидан бошқарув жараёнини йўлга қўйиш; - ҳамкорликдаги йўриқномалар асосида ўқув-амалий машғулотлар, амалий кўникмалар олиш учун турли машқлар ўтказиш; - ўзаро ахборот алмашув тизимини ташкил этиш ва ундан фойдаланиш; - иштирокчиларнинг ҳамкорлик масалалари бўйича саволларини эшитиш; - ҳамкорлик иштирокчилари билан йиғилиш ва расмий учрашувлар ўтказиш; - тергов-тезкор, тезкор-қидирув ва бошқа аралаш таркибли гуруҳлар тузиш; - бир неча хизматлар томонидан ўтказиладиган тадбирларнинг назоратини амалга ошириш; - иштирокчилар ҳаракатларининг жойлашув шароити ва қўллаш амалиётида ўхшаш вазиятлардан келиб чиқиб, улар биргаликдаги ҳаракатларининг ижобий тажрибаларини ўрганиш. Ўғрилик жиноятини очишда тезкор-қидирув тадбирлари қуйидагиларни ўз ичига олиши лозим: - тезкор маълумот, хабарнома, тезкор ишлар, қайд этиш материаллари ва бошқа қўшимча маълумотлар йиғиш. - ЖИЭМ ва реаблитация марказлари ва бошқа тезкор бўлимлар билан бирга тезкор тадбирлар ўтказиш;

- жиноий элементлар тўпланадиган жойларда махсус тезкор ишларни ташкил этиш; - бошқа ИИОлари ихтиёрида бўлган қўшимча куч ва воситаларни жиноятни очишда жалб этиш; - иш ҳолати бўйича ўтган барча шахсларни синчковлик билан текширув таҳлилидан ўтказиш жуда муҳим, чунки ишнинг биринчи кунлари аниқланган шахсларни ҳар доим ҳам синчковлик билан текшируви амалга оширилмайди, шу билан бирга, жиноятчилар ва уларнинг ўзаро алоқаси ЖҚ ва ТҚКБ ходимларининг назаридан четда қолиши мумкин. Қўйилган топшириқларнинг самарали бажарилишида махсус тезкор- қидирув ишлари алоҳида аҳамиятга эга. Махсус аппаратнинг имкониятлари жиноят содир этганларнинг шахсини аниқлаш учун қўлланилади, шунингдек ўғирланган мулкни ўз вақтида қидириш ва аниқлаш орқали жиноятчи топилади. Ушбу мақсадда ўғирланган мулкни олиш жойларида ёки талон- торож қилинган мулкларни харид қиладиган шахслар билан бевосита алоқага кириша оладиган жойларда қидирув ишларини амалга ошириш имкониятига эга барча махсус манбаларнинг имкониятларидан фойдаланиш зарур. Содир этилган жиноятни аниқлаш учун жиноятчиларнинг белгилари ва ўғирланган нарсаларни аниқлашнинг ўзи етарли эмас. Содир этилган жиноятнинг хусусиятига қараб, ноошкора ходимларнинг имкониятларини чуқур ўрганган ҳолда, уларнинг олдига мақсадли ва амалга ошириш имкони бўлган топшириқларни қўйиш лозим, шунга кўра керакли ва тўғри йўриқнома беришни эсдан чиқармаслик лозим. Кўп ҳолларда, ноошкора ходимларга қўйилган топшириқлар кўп бўлиши ва унинг қийинлигига қараб, ходимга қўйилган топшириқни сифатли ва тўғри бажариш учун унинг алоҳида тактик хусусиятларини ҳисобга олган холда алоҳида йўриқнома ўтказиш талаб этилади. Керакли вазиятларда, қўйилган топшириқларни бажариш учун турли чуқур ўйланган тезкор комбинациялардан фойдаланиш лозим.

Тергов-тезкор гуруҳи таркибида профилактика инспекторининг вазифалари ва бошқа соҳавий хизматлар билан ҳамкорлиги Профилактика (катта) инспектори тергов-тезкор гуруҳи таркибида ўғрилик жиноятини очишда фаол қатнашиб, суриштирув ишлари олиб боради, агар мазкур жиноятга оид маълумот олса, уни билдирги орқали терговчига тақдим этади. Шунингдек, профилактика инспектори ўғрилик жинояти бўйича суриштирув ишлари олиб бориш жараёнида эътиборини ўғрилик жинояти содир этишга мойил бўлган, муқаддам ушбу турдаги жиноятларни содир этиб судланган ва жазони ижро этиш муассасаларидан қайтиб келган, ички ишлар органлари таянч пунктида профилактик ҳисобда турувчи шахсларга, узоқ вақтдан буён ишламаётган ва енгил ҳаёт кечирувчи фуқароларга қаратиши, тергов-тезкор гуруҳи аъзолари ҳамда жамоатчилик билан ҳамкорликни кучайтириши ва уларнинг маълумотларини чуқур таҳлил этиши керак. Профилактика инспектори маъмурий ҳудудда содир этилган ўғрилик жиноятини фош этиш бўйича тергов-тезкор гуруҳи таркибида муайян вазифаларни амалга оширади. Улар қуйидагилар: - тергов-тезкор гуруҳи раҳбарига гувоҳлар, воқеа шоҳидлари, гумон қилинувчи шахслар, ашёвий далиллар ва содир этилган ўғрилик ҳолати бўйича ахборот беради; - тергов-тезкор гуруҳи раҳбарининг топшириғига биноан воқеа жойига яқин жойлашган хонадонларда яшайдиган, корхона, ташкилот ва муассасаларда ишлайдиган фуқаролардан тушунтириш хатлари олади; - тергов-тезкор гуруҳи раҳбарнинг топшириғи асосида ўғрилик жинояти содир этганлиги учун илгари судланган ва ички ишлар органлари таянч пунктида профилактик ҳисобда турувчи шахслар ўртасида суриштирув ишлари олиб боради ва улардан тушунтириш хатлари олади; - тергов-тезкор гуруҳи раҳбарининг топшириғига биноан профилактика инспектори содир этилган ўғрлик жинояти бўйича дастлабки тергов ҳаракатларини амалга ошириш ва тегишли ҳужжатларни расмийлаштиришда

ёрдам кўрсатади, бу асосда тўплаган тушунтириш хатлари ва бошқа маълумотларни етказади; - маъмурий ҳудудда содир этилган ушбу ўғрилик жинояти бўйича амалга оширилган ишлар юзасидан ИИБ бошлиғига билдирги орқали ахборот беради. Жиноят ҳодисаси бўйича суриштирув олиб бориш жараёнида профилактика инспектори муқаддам босқинчилик, талончилик, безорилик, ўғрилик жиноятлари учун судланган, профилактик ҳисобда турган, маъмурий назорат остидаги, узоқ вақтдан буён ҳеч қаерда ишламаётган, енгил ҳаёт кечирувчи ва бошқа тоифадаги фуқароларга кўпроқ эътибор қаратади. Зарур маълумотларни йиғиш учун профилактика инспектори жамоатчилик, жумладан, посбонлар, сардорлар, маҳалла фаоллари билан ҳамкорликни кучайтириши лозим, олинган маълумотларни чуқур таҳлил этиб, ўз вақтида терговчига тақдим этиши керак. Масалан, Шайхонтоҳур туманида 2017 йил 31 январь куни соат 15.00да, Беруний кўчасида жойлашган «Шарқ» супермаркетида, 1982 й.т. хусусий тадбиркор, Тошкент вилояти, Чирчиқ шаҳрида яшовчи Б.М., 1982 й.т. хусусий тадбиркор, Шайхонтоҳур тумани, Шомаҳмудов кўчасида яшовчи М.А.га тегишли 23000 сўмлик «Нивея», 46000 сўмлик 2 дона «Алвик», 26500 сўмлик «Жилетт», 7000 сўмлик «Эйвелин» бальзами, 8000 сўмлик «Редбулл» ичимлигини, ўғирлаб кетаётган вақтида шу ерда хизмат олиб бораётган профилактика инспектори Ш.А. томонидан ушланган. Профилактика инспектори ўғрилик жиноятини очишга қаратилган тергов-тезкор гуруҳи таркибида ички ишлар органларининг бошқа соҳавий хизматлари билан қуйидаги йўналишларда ҳамкорликни амалга оширади: - жиноят-қидирув ва уюшган жиноятчиликка қарши курашиш хизмати ходимлари билан ҳудудда содир этилган ўғрилик жиноятини «иссиқ изидан», тез ва сифатли очишга ҳаракат қилади, шунингдек, уларнинг сабаблари ва келиб чиқиш шарт-шароитларини аниқлайди ҳамда бу соҳада ўзаро ахборот алмашади;

- профилактика инспекторининг терговчи билан ҳамкорлиги тергов- тезкор гуруҳи раҳбарининг кўрсатмаси асосида ўғрилик содир бўлган жойни кўздан кечириш, содир этилган жиноятларни «иссиқ изи» дан очишга хизмат қилувчи дастлабки ҳаракатлар ва бошқа процессуал тадбирларни амалга ошириш, очилмай қолган ўғрилик жинояти бўйича ҳамкорликдаги ишларни ташкил этиш, Ўзбекистон Республикасининг «Ҳуқуқбузарликлар профилактикаси тўғрисида»ги қонуни 35-моддасининг 3 ва 4-бандларига мувофиқ, шахсни профилактик ҳисобга қўйиш, биргаликда ўғрилик ва бошқа турдаги жиноятларнинг олдини олиш, аҳолининг ҳуқуқий маданиятини ошириб боришда намоён бўлади; - профилактика инспектори вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликлар профилактикаси инспектори билан ўғрилик жиноятида гумон қилинувчи вояга етмаганлар тўғрисида маълумот олиш, улар бўйича суриштирув ишларини амалга ошириш, терговчига ўғрилик жиноятини содир этишга мойил бўлган, илгари шу турдаги жиноят содир этгани учун судланган, ижтимоий жиҳатдан хавфли аҳволда бўлган, профилактик ҳисобда турган вояга етмаганлар тўғрисида маълумотлар беришда ҳамкорлик қилади; - жамоат тартибини сақлаш ва патруль-пост нарядлари билан содир этилган ўғрилик жинояти бўйича кўчалар ва жамоат жойларида суриштирув ишлари олиб бориш ҳамда воқеа жойида излар йўқолиб кетишининг олдини олишда, шунингдек, терговчининг топшириғига асосан жиноят содир этган шахсни аниқлаш, гумон қилинувчиларни терговчига олиб келишда ҳамкорлик қилади. Тергов-тезкор гуруҳи таркибида мутахассис криминалистнинг вазифалари ва бошқа соҳавий хизматлар билан ҳамкорлиги Ўғрилик жиноятларини очишга қаратилган фаолиятда тергов тезкор гуруҳи аъзоси сифатида эксперт-криминалист далилларни йиғиш билан боғлиқ тергов ҳаракатларида иштирок этишга жалб этилади. Жиноятни «иссиқ изи» дан очиш мақсадида, бир қатор йўналишлар бўйича қидирув

ташкил этилади. Ушбу йўналишлардан бири «жиноятчи шахсини аниқлаш учун мавжуд бўлган маълумотлар бўйича» қидирувни ташкил этишдир. Ушбу йўналишда эксперткриминалист ҳодиса жойини кўздан кечириш жараёнида аниқлаб олинган излар ва ашёвий далилларнинг дастлабки тадқиқотларини ўтказиши ва терговчи (суриштирувчи)га жиноятчи ҳақида бир қатор маълумотлар бериши, жумладан, ҳодиса жойида ўтказиладиган тадқиқотлар қуйидагилардан иборат бўлиши мумкин: – қўл ва бармоқ изларининг ҳодиса жойида ўтказиладиган даст-лабки тадқиқотлари; – пойафзал тагчарми изининг дастлабки тадқиқотлари; – бузиш қуроллари изларининг ҳодиса жойида ўтказиладиган трасологик тадқиқотлари; – транспорт воситалари изларининг ҳодиса жойида ўтказилади-ган трасологик тадқиқотлари; – кам учрайдиган изларнинг дастлабки тадқиқотлари; – моддий изларга кўра номаълум жиноятчининг касбий аломат-ларини аниқлаш бўйича тадқиқотлар. Масалан, 2017 йил 5 февралда Халқ банкига қарашли «Омонат» жамғарма кассасининг ойна қисмидаги темир панжарани қирқиб, бузиб кириб кассада мавжуд бўлган жами 100 миллион сўм пул ўғирлангани аниқланган. ИИВ ЭКМнинг 2017 йил 10 февралдаги 151-сонли трасологик экспертизаси хулосасига асосан, гумон қилинувчи Р.Р.нинг уйини кўздан кечириш вақтида аниқланиб, олиб қўйилган, кейинчалик тадқиқотга тақдим этилган бир дона чилангарлар кескичи (резак) билан кассанинг темир панжараси кесилганлиги тасдиқланган. Ушбу турдаги жиноятларни очиш мақсадида, ҳодиса содир бўлган жойни кўздан кечиришда аниқлаб олинган қўл бармоқ изларидан ҳамда эксперт-криминалистика хизматида мавжуд «АДИТ–ПАПИЛОН» «АДИТ– СОНДА», «АСИЛ» автоматлаштирилган базалари имкониятларидан фойдаланиш яхши самара беради. Масалан, 2014-2017 йиллар давомида

айнан ушбу автоматлаштирилган тизимлар имкониятлари ёрдамида йигирмадан ортиқ автомобилни олиб қочиш жиноятлари очилган. Ўғрилик жиноятини очиш мақсадида турли суд экспертизалари ҳам тайинланиши мумкин. Воқеа жойидан кўпинча бармоқ излари, пойафзаллар ёки бузиш қуролларидан қолган излар топилади. Терговчи излардан нусхалар (намуналар) олиб, ушбу жиноятни тергов қилишда криминалистик, суд- тиббиёт, суд-кимёвий, товаршунослик экспертизалари тайинлайди.

Адабиётлар : 1. Жиноят-ижроия ҳуқуқи. Дарслик. Муаллифлар жамоаси. Масъул муҳаррир-ю.ф.н., доц. Б.Ж.Ахроров. –Т.: Ўқитувчи, 2002. – 208б. 2. Жиноят-ижроия кодексига шарҳлар. Рустамбоев М.Ҳ., Ахраров Б.Ж. ва бошқалар. Маъсул муҳаррир: ю.ф.д., проф. М.Ҳ.Рустамбоев. – Т.: ТДЮИ, 2007. – 574 б. 3. Комментарий к Исправительно-трудовому кодексу Республики Узбекистан. –Т.: Узбекистан, 1997.- 345с. 4. Абдухалиқов М.А., Пайзуллаев Қ., Абдуқодиров Ш.Ё. Жиноят -ижроия ҳуқуқи (альбом схемалар). –Т.: ТДЮИ, 2005. – 142 б. 5. Курс уголовного права Республики Узбекистан Том-1 общая часть учение о преступлении . учебник. М.Х. Рустамбоев . - Т.:ТДЮИ, 2009.-526 ст. 6. Курс уголовного права Республики Узбекистан Том-2 общая часть учение о наказании . учебник. М.Х. Рустамбоев . - Т.:ТДЮИ, 2009.-394 ст.

Похожие

Тергов-тезкор гуруҳи таркибида терговчининг вазифалари ва бошқа соҳавий хизматлар билан ҳамкорлиги

Жиноятларни тергов қилишда тезкор-қидирув органларининг тергов ва суриштирув органлари билан ўзаро ҳамкорлиги

Терговчи ва тезкор-кидирув ходимларининг узаро ҳамкорлиги

Тезкор ходимнинг ўғрилик жинояти фош этилганидан кейин бошқа жиноий шериклар ва эпизодларни аниқлаш бўйича вазифалари

Тезкор-қидирув фаолиятини ташкил этиш, ҳужжатлаштириш тартиби ва органларнинг ҳамкорлиги