Тафтиш тайинлаш ва уни ўтказиш тактикаси - Юриспруденция - Рефераты

Тафтиш тайинлаш ва уни ўтказиш тактикаси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

69.5 KB

Тафтиш тайинлаш ва уни ўтказиш тактикаси Кўпчилик яширинча ўзлаштиришлар бухгалтерия ҳисобларини сохталаштириш билан боғлик . Бундай жиноятлар махсус тафтиш ўт-казиш йўли билангина аниқланиши мумкин. Бухгалтерия ҳисоблари бўйича тафтиш ўтказиш назорат тафтиши ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи турли хил субъектларга тааълуқли. Бундай ҳуқуқбузарлик ва қўпол камчиликлар аниқланган такдирда, буларни ҳисоблаш аппарат ходимлари, назоратни амалга оширувчи моддий жавобгар шахслар; ҳисобчи тафтишчилар қабул қилиб оладилар. Бундай ҳолатларда тез-кор қидирув ходимлари ўз ваколатлари доирасида, чекланган доирада ва аниқ маълумотларга таянган ҳолда, терговнинг алоҳида шакллари-дан фойдаланадилар. Бундай жиноятларни аниқлашда тезкор қидирув ходимларининг ўзлари ёки шу соҳа мутахасисларини жалб қилган ҳолда аниқ ва режали ҳаракат қилиши яхши самара беради. Агарда бухгалтерия ҳисоб ҳужжатларида бундай жиноят аломатлари аниқ-ланган тақдирда ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар талабига муво-фиқ кенг миқёсда тафтиш текшируви ўтказилади; тафтишчига аниқ вазифа юклатилиб, унинг ҳаракатлари устидан назорат ўрнатилади. Лекин юқоридаги ҳолатда, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар томонидан ўз манфаатларидан келиб чиққан ҳолда, асоссиз аралашуви истесно этилиб, замонавий қонунийликка кўра қатъий таъқибга олинади. Чунки бундай асоссиз аралашувлар хўжалик юритувчи субъектларнинг иқтисодий салоҳиятига ва айниқса унинг ишлаб чиқариш фаолиятига салбий таъсир ўтказади. Чунки режасиз амалга оширилаётган текширувлар жараёнида ходимлар ўз

вазифасини тўлалигича бажариш имкониятидан маҳрум бўлади. Ўзаро ҳисобот ҳужжатларини тафтиш қилиш тезкор қидирув ходимларидан қонунчиликда кўрсатилган иқтисодий жиноят аломатларини ҳисобот ҳужжатларида аниқ топиш ва асосли ҳужжатлар асосида тафтишни амалга ошириш талаб этилади. Беркитилган қонунбузарликлар ҳисобот маълумотларига асосан уч шаклда ўз аксини топади: 1. Алоҳида ҳужжатлар таркибидаги номувофиқлик; 2. Бир бирига боғлиқ бўлган ҳужжатларнинг номувофиқлиги; 3. Қимматликларнинг оддий ҳаракат тартибидан четлатиш. Шунга боғлик ҳолда ўрганилаётган объектлар тафтиш усулига кўра фарқланади: - алоҳида ҳисобот ҳужжати; - ўзида бир-бирига боғлиқ бўлган операцияларни акс эттирган бир қатор ҳужжатлар; - ўзида бир хил қимматликларни акс эттирган ҳисоб маълумотлари. Ҳисобот ҳужжатларини тафтиш қилиш усули умумий ва махсус қисмларга бўлинади. Биринчиси ҳар қандай ҳисоб маълумотларини анализ қилиш жараёнида қўлланилади. Иккинчиси эса аниқ ҳужжат-лар гуруҳини ва хўжалик операцияларини текширишда қўлланилади. Умумий ва Махсус усулар бир-бирига боғлиқ ҳар бир махсус усул бирор бир умумий усулнинг бир кўриниши ҳисобланади. Умумий тафтиш усули қуйидагича таснифланади: Алоҳида ҳисобот ҳужжатларини тафтиш қилиш усуллари.

Алоҳида ҳисобот ҳужжатларини тафтиш қилиш усули алоҳида мазмуни ёки ўзаро реквизитларини сохталаштириш оқибатида келиб чиқадиган номувофиқликлар аниқланган ҳолда ўз самарасини беради. Алоҳида ҳисобот ҳужжатларини тафтиш қилиш уч хил усулда амалга оширилади: 1. Ҳужжатларни форма шакли сифатида текшириш. 2. Арифметик усулда текшириш. 3. Меъёрий текшириш. Ҳужжатларни форма сифатида текшириш ҳар бир ҳисобот ҳужжат зарур реквизитга эга эмаслигини аниқлайди. Бундай ҳолда ўрнатилган талаблар бузилган ҳужжатлар аниқланиши мумкин. Улар- ни бошқа усуллар ёрдамида синчковлик билан текшириб кўрилади, зарур ҳолларда криминал экспертизага жўнатилади. Арифметик усулда текширишда тафтишчи ҳужжатларни горизонтал ҳамда вертикал ҳолатда провард кўрсаткичларини текширади. Меъёрий усулда текширишда ҳужжатлар қандай ҳуқуқий норма асосида тузилган эканлиги текшириб чиқилади. Камомад ва талон-тарожларга йўл қўйилган холларда тергов органлари тафтиш ўтказишни талаб қилишади. Тафтиш корхона молиявий, хўжалик фаолиятини текшириш оқибатида жиноят иши бўйича далиллар тўплаш усули ҳисобланади. Тафтиш ёрдамида ҳисоб ёзувларидаги ва ҳужжатлардаги қалбаки фактлар ва уларнинг айбдор шахслари аниқланади. Жиноят процессуал қонунчилигида кўрсатилган далиллар ва бошқа воситалар билан ҳужжат ва ҳисоб ёзувларидаги қалбаки

фактлар мавжуд ёки йўқлигини аниқлаш қийин. Тергов ва суд ходимлари режадан ташқари тафтиш қилиш учун суд бухгалтерия экспертизасини тайёрлаб олишади. Суд бухгалтерия экспертизаси тайёрланганда жиноий иш бўйича тўпланган материаллар жумладан тафтиш далолатномаларини такдим этиш керак. Хўжалик фаолиятини аниқ мақсадга кўра текшириш натижаси-дагина жиноят иши бўйича муҳим аҳамиятга эга бўлган фактларни топиш мумкин. Бундай мураккаб текшириш ишларини терговчи мус-тақил бажара олмайди. Бунинг учун бухгалтерия ҳисоби ва таҳлил соҳасида чуқур билимга эга бўлган мутахасис талаб қилинади. Бун-дан ташқари тафтиш кўп вақт олганлиги учун далилларни ёзиб тўплаш ва текшириш фаолиятидан четга чиқишга тўғри келади. Тер-говчи тафтиш ўтказиш масаласини хал қилиш учун асосланган фар-мойиш билан юқори ташкилотга мурожаат қилади. Асосий фармойишда тафтиш тури хўжалик фаолиятининг қайси бўлимларига алоҳида эътибор бериш ва қанча муддат ичида текшириш кераклиги кўрсатилади. Миқдорий ҳисоб йўқолган корхоналарда уни тиклаш талаб қилинади. Прокуратуранинг тегишли кўрсатмасида бундай ишлар фақат тергов жараёнида мавжуд фарқларга қўшиб ёзиш ёки уларни қабул қилишни қисман ҳисобга олиш ҳолларини аниқлашга зарурат туғилгандагина бажариш кераклиги тўғрисида изоҳ берилган. Терговчи қайси товарлар бўйича миқцорий ҳисобни тиклашни тафтиш топшириғида кўрсатиши керак. Тафтишчи ва терговчи муносабатлари кўп жиҳатдан тафтиш

натижаларини белгилайди. Терговчи тафтиш натижалари билан таниша бориб, дастлабки терговнинг материаллари билан тафтишчига мунтазам ахборот бериб, унинг олдига қўйилган топшириғни бажариш мақсадига йўналтириш ва корхонадаги ҳужжатларни текшириш учун ёрдам бериш мақсадга мувофиқдир. Зарурат туғилганда эса тафтишнинг бошланишида ҳужжатларни сақлашни таъминлаш учун терговчи уларни муҳрлаб қўяди. Эксперт бухгалтер тафтишчи билан биргаликда тафтишнинг тўсатдан бошланиши учун барча объектларда бир вақтда инвентаризация ўтказишни таъминлайди. Мансабдор шахслардан тушунтириш хатларини талаб қилади. Тафтиш ўтказишда уни объективлигини таъминлаш, белгиланган тартиб қоидаларга риоя қилинмаслик эса содир бўлган операциялар билан танишиш учун мансабдор шахсларни жалб қилиш яхши натижаларни беради. Бунда текширувчиларга қуйидаги имкониятлар берилади: - ноҳақ, ғаразгўй тафтишчиларни бошқасига алмаштириш тўғрисида асосли ариза бериш; - тафтиш ўтказилишига қатнашиш учун билдирги бериш ва зарур бўлган ҳужжатларни тақдим этиш; - иқтисодий жиноят ишига алоқадор бўлган вазиятларни қўшимча сўраш; - тафтиш далолатномаси билан танишиб унга атрофлича билдиришнома ёзиш; Тафтиш натижалари бўйича далолатнома тузилиб, унда суиистеъмол ва айбдор шахсларнинг айблари қисқа ва аниқ ёзилади,

ўғрилик қай тарзда содир бўлганлиги, ҳисоб маълумотларини қандай усуллар билан текширилганлиги кўрсатилади ҳамда корхонага келтирилган моддий зарарлар суммаси ҳисобланади. Далолатнома тузилиш бўйича эксперт бухгалтер хулосасига яқин бўлиши ва дастлабки ҳужжатлар билан асосланиши керак.

Адабиётлар рўйхати: 1. Ўзбекистон Республикаси Жиноят Кодекси. Т.; 2004 й. 5. У.Қайимов. Суд бухгалтерияси экспертизаси. Т.; 1993 й. 6. Б.Хошимов. Бухгалтерия ҳисоби назарияси. Т.; 2004 й. 7. Сотволдиев А., Иткин Ю. Замонавий бухгалтерия ҳисоби. - Т.: 2002й. 8. Бакаев А.С., Шнейдман Л.З. Учетная политика предприятия. - М.: Бухгалтерский учет, 1994 й. 9. Иткин Ю.М., Гадоев Э.Ф. Бухгалтерский учет в условиях рыночной экономики Узбекистана (1,2 том). - Т.: 2000 й. 10. Бабаев Ю А. Теория бухгалтерского учета. - М.: ЮНИТИ, 2000 й.

Похожие

Сўроқ ўтказиш тактикаси

Тинтув ва олиб қўйиш тактикаси ( Тинтув ва олиб куйиш тактикаси

Инвентаризация –ҳақиқий ҳолатни текшириш ва тафтиш усули сифатида

Давлат ва жамоат мулкини мансабдор шахслар томонидан талон-тарож қилиш жиноятларини тергов қилиш

Жиноят ва жазо тайинлаш тўғрисидаги қоидаларни либераллаштириш масалалари