Суд департаменти органлари томонидан суриштирув олиб боришнинг ўзига хос хусусиятлари

Суд департаменти органлари томонидан суриштирув олиб боришнинг ўзига хос хусусиятлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

136.5 KB

Суд департаменти органлари томонидан суриштирув олиб боришнинг ўзига хос хусусиятлари Режа: 1. Суд ижрочисининг қарори устидан шикоят бериш ёки протест билдириш мумкин. 2. Суд департаментининг органларида иш юритишни ташкил этиш . 3. Суд департаменти директори ваколатларга 4. Ижро иши юритиш манбалари

Суд департаменти органлари томонидан суриштирув олиб боришнинг ўзига хос хусусиятлари Ўзбекистон Республикасининг “Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида” ги Қонуни . Ижро иши юритиш тартиби “Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар Суд департаменти органлари томонидан суриштирув олиб боришнинг ўзига хос хусусиятлари хусусида сўз юритилганида албатта, суд ижрочисининг ваколатлари ва унинг талаблари бажарилмаганида қандай чоралар кўриши мумкинлиги масаласи кўриб чиқилиши керак. Суд ижрочиси ўз ваколатларини амалга оширишда қонунга асосланиши шарт. Қонунийлик принципи исталган ҳуқуқий тизим ва ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятининг биринчи даражали аҳамиятга эга бўлган бош шартидир. Шу муносабат билан суд ижрочисининг ўз ваколатлари доирасидаги қонуний талаблари Ўзбекистон Республикаси ҳудудида барча органлар, жисмоний ва юридик шахслар томонидан бажарилиши мажбурийдир. Суд ижрочисининг ўз ваколатлари доирасидаги талаблари бажарилмаган тақдирда, у “Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатлирини ижро этиш тўғрисида”ги Қонунга мувофиқ кўйидаги чораларни кўришга ҳақли: 1) ундирувни қарздорнинг пул маблағларига ва бошқа мол-мулкига қаратиш; 2) ундирувни қарздорнинг бошқа шахсларда турган пул маблағларига ва бошқа мол-мулкига қаратиш; 3) ундирувни қарздорнинг дебиторлик қарзига, шу жумладан қарздор ундирувчи сифатида иштирок этаётган ижро ҳужжати бўйича унга тегишли бўлган маблағларга қаратиш; 4) ундирувни қарздорга тегишли бўлган алоҳида мулкий ҳуқуқларга қаратиш; 5) ундирувни қарздорнинг иш ҳақи, стипендияси, пенсияси ва бошқа турдаги даромадларига қаратиш;

6) ижро ҳужжатида кўрсатилган муайян ашёларни қарздордан олиб қўйиш ва ундирувчига топшириш; 7) мулкни хатлаш тўғрисидаги суд ҳужжатини бажариш мақсадида қарздорнинг мол-мулкига, шу жумладан унинг ўзидаги ёки учинчи шахслардаги мол-мулкини хатлаш; 8) қонунда назарда тутилган ҳолларда ва тартибда мулкий ҳуқуқларни қарздордан ундирувчига ўтказиш, шу жумладан қимматли коғозларга бўлган ҳуқуқни ўтказишни рўйхатга олишлик учун рўйхатдан ўтказувчи органларига мурожаат этиш; 9) ижро ҳужжатида кўрсатилган ҳаракатлар қарздорнинг шахсий иштирокисиз амлга оширилиши мумкин бўлса, бу ҳаркатларни қарздорнинг номидан ва унинг ҳисобидан амалга ошириш; 10) ундирувчини турар жойга мажбурий кучириб киритиш ; 11) қарздорни турар жойидан мажбурий кўчириш ; 12) турар жой бўлмаган хоналарни, омборларни қарздор ва унинг мол- мулкидан бўшатиш ; 13) қарздор жисмоний шахснинг Ўзбекистон Республикасидан чиқишни вақтинча чеқлаш ; 14) қонунда ёки ижро ҳужжатида назарда тутилган бошқа ҳаракатларни амалга ошириш . Юқоридан ташқари, фуқаролар ва мансабдор шахслар суд ижрочисининг чақирувига кўра унинг ҳузурига ёки ижро ҳаракатлари амалга оширилаётган жойга келишдан узрсиз сабабларга кўра бош тортган тақдирда улар суд ижрочисининг қарорига асосан мажбурий келтирилишлари мумкин . Суд ижрочилари ўз ваколатларини амалга ошириши учун зарур бўлган ахборот, ҳужжатлар ва ҳужжат нусхалари уларнинг талабига кўра бепул ва суд ижрочиси томонидан белгиланган муддатда тақдим этилади. Суд ижрочисининг талабларини бажармаслик, унинг зиммасига юкланган вазифаларни бажаришига монелик қилувчи хатти-ҳаракатлар содир этиш қонунда белгиланган тартибда жавобгарликка сабаб бўлади.

Агар суд ижрочисининг ижро ҳаракатларини амалга оширишда қабул қиладиган қарорлари (ижро иши юритишни қўзғатиш, ижро йиғимини ундириш, жарима солиш ва бошқалар) ижро ишини юритишдаги тарафлар ва бошқа шахслар манфаатларига дахлдор бўлса, суд ижрочиси тегишли қарор чиқаради, у ижро ишига қўшиб қўйилади. Суд ижрочисининг қарорида қуйидагилар кўрсатилиши шарт - қ арор чи қ арилган сана ва жой; - қ арорни чи қ арган шахснинг лавозими, фамилияси, исми ва отасининг исми; - қ арор қ айси ижро иши юритиш юзасидан чи қ арилганлиги; - қ арор ор қ али ҳ ал қ илинадиган масала; - қ абул қ илинаётган қ арорнинг суд ижрочиси амал қ илган қ онунлар ва бош қ а қ онун ҳ ужжатларини кўрсатган ҳ олдаги асослари; - кўрилаётган масала бўйича хулоса; - қ арор устидан шикоят бериш ёки протест билдириш тартиби ва муддати. Суд ижрочисининг маъмурий жазо қўллаш тўғрисидаги қарори маъмурий ҳуқуқбузарлик ҳақида баённома тузилмаган ҳолда чиқарилади ва алоҳида ижро иши юритиш қўзғатилмасдан ижро этилади. Суд ижрочисининг қарори устидан шикоят бериш ёки протест билдириш мумкин. Хўжалик суди томонидан берилган ижро ҳужжати бўйича суд ижрочисининг чиқарган қарори устидан ундирувчи ёки қарздор томонидан ижро ҳужжатини берган хўжалик судига ёки бўйсунув тартибида юқори турувчи органга, мансабдор шахсга, қарор чиқарилганлиги ҳақида хабар қилинган кундан эътиборан ўн кунлик муддатда шикоят берилиши мумкин. “Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида”ги Қонуни 86-1 - модданинг биринчи қисмида назарда тутилмаган ҳолларда суд ижрочисининг қарори устидан қарор чиқарилганлиги ҳақида хабар қилинган кундан эътиборан ўн кунлик муддатда суд ижрочиси

жойлашган ердаги умумий юрисдикция судига ёки бўйсунув тартибида юқори турувчи органга, мансабдор шахсга шикоят берилади. Суд ижрочисининг қарорига қонунда белгиланган тартибда прокурор томонидан протест келтирилиши мумкин . Суд департаменти органлари томонидан суриштирув олиб боришнинг ўзига хос хусусиятлари шундан иборатки, суд ва бошқа органлар қарорларини ижро этишга қаратилган ижро иши юритиш тўғрисидаги қарор талабларини бажаришдан ҳақиқатда қасддан бўйин товланганлиги факти юзасидан ўта синчковлик билан, ҳар томонлама ва ҳолисона тарзда суриштирув олиб борилиши лозим. Ўзбекистон Республикаси ЖПКнинг 39-моддасида “Суриштирув органи бошлиғининг ва суриштирувчининг ваколатлари” белгиланган бўлиб, айни ваколатлар суд департаменти томонидан суриштирув олиб борилишида суриштирув органи бошлиғи сифатида ва суриштирувчи сифатидаги ваколатларга ҳам тегишли эканлигини қайд этамиз. Суд департаменти органининг раҳбарлари суриштирув органининг бошлиғи сифатида жиноят ишини қўзғатишга, бу ишни ўзининг иш юритишига қабул қилиш ва суриштирувни бошлашга ёки ўзига бўйсунувчи бошқа ходимга суриштирув юритишни топширишга ёхуд иш қўзғатишни рад этишга ёки аризани, хабарни терговга тегишлилигига кўра ўтказишга ҳақлидир. Суриштирув органи бошлиғининг топшириғига биноан ва унинг раҳбарлигида ишлаётган суриштирувчи иш бўйича ушбу ЖПКодекснинг 339-моддасида назарда тутилган вазифаларни бажариш учун зарур, кечиктириб бўлмайдиган барча тергов ҳаракатларини амалга ошириши шарт.

Жумладан: Суриштирувнинг вазифалари Суриштирув: 1) жиноятнинг олдини олиш еки унга йўл қўймаслик; 2) далилларни тўплаш ва сақлаш; 3) жиноят содир этишда гумон қилинганларни ушлаш ва яширинган гумон қилинувчиларни ҳамда айбланувчиларни қидириб топиш; 4) жиноят туфайли етказилган моддий зиен қопланишини таъминлаш учун кечиктириб бўлмайдиган тергов ҳаракатларини юритишдан иборат. Суриштирув органлари зиммасига жиноят аломатларини ва жиноят содир этган шахсларни топиш, ушбу Кодекснинг қоидаларига мувофиқ текшириб чиқилганидан сўнг жиноят иши юзасидан далил тариқасида фойдаланиш мумкин бўлган маълумотларни аниқлаш мақсадида илмий-техника воситаларини қўллаган ҳолда зарур чораларни кўриш юклатилади. Ички ишлар, миллий хавфсизлик хизмати ва Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратураси ҳузуридаги солиқ ва валютага оид жиноятларга қарши курашиш департаменти ва унинг жойлардаги бўлинмалари органлари бу мақсадда тезкор-қидирув чораларини ҳам кўришга ҳақлидир. Суриштирувчи зиммасига, шунингдек терговчи юритаётган иш бўйича унинг айрим тергов ва қидирув ҳаракатларини ўтказиш тўғрисидаги топшириқларини бажариш ҳамда терговчига унинг тергов ҳаракатларини бажаришида кўмаклашиш мажбурияти юклатилади. Суриштирувни амалга ошираётганда, худди шунингдек терговчининг топшириғини бажараётганда суриштирувчи дастлабки тергов ўтказиш учун белгиланган қоидаларга амал қилиб, тергов ҳаракатлари олиб боради ва қарорлар чиқаради. Суриштирув органининг бошлиғи ҳам, башарти у суриштирувчининг вазифаларини бажараётган бўлса, худди шу қоидаларга амал қилади.

Суриштирувчининг қарори суриштирув органининг бошлиғи томонидан тасдиқланиши лозим. Суриштирув органи бошлиғининг ёзма кўрсатмаси суриштирувчи учун мажбурийдир. Суриштирувчи кўрсатмага норози бўлса, кўрсатмани бажаришни тўхтатмай туриб, бу кўрсатма устидан прокурорга шикоят қилишга ҳақлидир. Прокурорнинг ёзма кўрсатмаси суриштирув органининг бошлиғи ва суриштирувчи учун мажбурийдир. Суриштирув органининг бошлиғи ва суриштирувчи прокурор кўрсатмасига рози бўлмаган тақдирда, кўрсатмани бажаришни тўхтатмай туриб, унинг устидан юқори турувчи прокурорга шикоят қилишга ҳақлидир. Суд департаментининг органларида иш юритишни ташкил этиш . Суд департаменти суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш, судлар фаолиятини моддий-техника жиҳатидан ва молиявий таъминлаш бўйича махсус ваколатли орган ҳисобланади. Суд департаменти тизимига жойлардаги (Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар) ҳудудий бошқармалар ҳамда суд ижрочилари туман (шаҳар) бўлимлари киради. Суд департаменти ўз фаолиятида Ўзбекистон Республикаси Конституциясига ва қонунларига, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг қарорларига, Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармонлари, қарорлари ва фармойишларига, Вазирлар Маҳкамасининг қарорларига, бошқа қонун ҳужжатларига, шунингдек Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги Суд қарорларини ижро этиш, судлар фаолиятини моддий-техника жиҳатидан ва молиявий таъминлаш департаменти тўғрисидаги Низом га амал қилади. Суд департаменти юридик шахс ҳисобланади, Давлат герби тасвирланган ва ўз номи ёзилган муҳрга ҳамда қонун ҳужжатларига мувофиқ очиладиган банк ҳисоб рақамларига эга. Суд департаменти ўз фаолиятини бевосита ва ҳудудий бўлинмалар орқали амалга оширади.

Суд департаменти ўз фаолиятини судлар, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи ва бошқа давлат идоралари ҳамда ташкилотлари билан ҳамкорликда амалга оширади. Суд департаменти одил судловни амалга ошириш жараёнига аралашишга ҳақли эмас. Судларни молиялаштириш республика бюджети ҳамда Судлар ва адлия органларини ривожлантириш жамғармаси маблағлари ҳисобига амалга оширилади. Давлат бюджетидан судлар таъминотига ажратиладиган маблағлар алоҳида сатрда кўрсатилади. Суд департаменти Судлар ва адлия органларини ривожлантириш жамғармаси ҳисобидан ходимлар умумий сонининг 10 фоизигача бўлган доирада қўшимча штат бирликларини таъминлашга ҳақли. Қуйидагилар Суд департаментининг асосий вазифалари ҳисобланади: - суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларининг сўзсиз ижро этилишини таъминлаш; - судлар фаолиятини моддий-техника жиҳатидан ва молиявий таъминлаш ҳамда уни такомиллаштириш юзасидан таклифлар тайёрлаш; - суд ижрочилари кадрларини танлаш ва жой-жойига қўйиш ҳамда уларнинг малакасини ошириш; - суд ижрочиларининг самарали фаолият кўрсатишини ташкил этиш; - судлар биноларини қуриш ва таъмирлаш учун ажратилган капитал маблағларни самарали ўзлаштириш ҳамда судлар фаолияти учун зарур шарт- шароитлар яратиш чора-тадбирларини кўриш; - судьялар ва судлар аппарати ходимларининг меҳнат шарт-шароитлари, моддий ва ижтимоий таъминотини яхшилаш юзасидан таклифлар ишлаб чиқиш ва уларни тегишли органларга киритиш; - судьялар ва суд процессларининг хавфсизлигини таъминлаш ишларини ташкил этиш.

Суд департаменти органларининг фаолиятини ташкил этиш, вазифалари ва функциялари Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан белгиланади. Суд департаментига Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан лавозимга тайинланадиган ва лавозимдан озод қилинадиган Адлия вазирининг ўринбосари - Департамент директори бошчилик қилади. Суд департаментининг директори Ўзбекистон Республикаси Адлия вазири томонидан лавозимга тайинланадиган ва лавозимдан озод қилинадиган ўринбосарларга эга бўлади. Суд департаментининг ҳудудий бошқармалари суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатлари ижро этилиши ишларини ташкил этадилар, судлар фаолиятини моддий-техника жиҳатидан ва молиявий таъминлаш ишларини амалга оширадилар. Суд департаментининг ҳудудий бошқармалари юридик шахс ҳисобланади, бевосита Суд департаменти томонидан шакллантирилади ва маблағ билан таъминланади ҳамда ўз фаолияти тўғрисида Суд департаменти директорига ҳисоб беради. Суд ижрочилари туман (шаҳар) бўлимларига катта суд ижрочиси раҳбарлик қилади. Ижро ишини юритиш ва суд ижрочилари фаолиятини ташкил этиш Ўзбекистон Республикаси Адлия вазири томонидан белгиланган тартибда амалга оширилади. Суд департаментининг марказий аппарати бошқармалари ва бўлимлари бошлиқлари, ички хавфсизлик инспекцияси ходимлари, ҳудудий бошқармалар бошлиқлари ва бошлиқ ўринбосарлари Суд департаменти директорининг тақдимномасига кўра Ўзбекистон Республикаси Адлия вазири томонидан белгиланган тартибда лавозимига тайинланади ва лавозимидан озод қилинади. Марказий аппаратнинг бошқа ходимлари Суд департаменти директори томонидан лавозимига тайинланади ва лавозимидан озод қилинади.

Ҳудудий бошқармаларнинг ходимлари (техник ва хизмат кўрсатувчи ходимлардан ташқари) ҳудудий бошқарма бошлиғининг тақдимномасига кўра Суд департаментининг директори томонидан белгиланган тартибда лавозимига тайинланади ва лавозимидан озод қилинади. Катта суд ижрочилари ва суд ижрочилари ҳудудий бошқарма бошлиғи томонидан Суд департаменти директори билан келишилган ҳолда лавозимига тайинланади ва лавозимидан озод қилинади. Суд ижрочиси лавозимига тайинлаш учун кадрларни танлаш танлов асосида Ўзбекистон Републикаси Адлия вазири томонидан белгиланган тартибда амалга оширилади. Суд департаменти директори кўйидаги ваколатларга эга : 1) Суд департаменти, унинг ҳудудий бошқармалари, шунингдек суд ижрочилари туман (шаҳар) бўлимлари фаолиятига раҳбарлик қилади; 2) Суд департаменти ходимларини белгиланган тартибда лавозимига тайинлайди ва лавозимидан озод қилади; 3) Суд департаменти ҳудудий бошқармалари бошлиқларининг ҳисоботларини тинглайди; 4) Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирига қуйидагиларни киритади (тақдим қилади): - Суд департаменти ҳудудий бошқармалари ва суд ижрочилари туман (шаҳар) бўлимлари тўғрисидаги низомлар лойиҳаларини; - Суд департаменти ваколатига тааллуқли масалалар бўйича норматив- ҳуқуқий ҳужжатлар ва бошқа ҳужжатлар лойиҳаларини; Суд департаменти ва унинг ҳудудий бўлинмалари тузилмасига ўзгартиришлар киритиш тўғрисидаги таклифларни; - Суд департаменти марказий аппарати бошқарма ва бўлим бошлиқлари, ички хавфсизлик инспекцияси ходимлари ҳамда ҳудудий бошқармалар бошлиқлари ва бошлиқ ўринбосарларини лавозимга тайинлаш ва лавозимидан озод қилиш тўғрисида тақдимномаларни;

- Суд департаменти ходимларига мартаба даражаси бериш тўғрисида таклифларни; - Суд департаменти ходимларини Ўзбекистон Республикасининг давлат мукофотларига тавсия этиш тўғрисидаги таклифларни; - Суд департаменти фаолияти натижалари тўғрисидаги маърузани (ҳисоботларни); 5) белгиланган тартибда қуйидагиларни тасдиқлайди: - Суд департаменти, унинг ҳудудий бошқармалари ва суд ижрочилари туман (шаҳар) бўлимларининг штат жадвалини; - Суд департаменти марказий аппаратининг бошқарма ва бўлимлари тўғрисидаги низомларни, ички хавфсизлик инспекцияси бундан мустасно; 6) ўз ваколати доирасида Суд департаменти фаолиятини ташкил этиш масалалари бўйича барча ходимлар томонидан бажарилиши мажбурий бўлган буйруқлар, кўрсатмалар ва фармойишлар чиқаради; 7) ажратилган маблағлар доирасида Суд департаменти ходимларига устама ҳақи, мукофотлар ва бошқа рағбатлантиришлар тўлаш тартиби ва шартларини қонун ҳужжатларига мувофиқ белгилайди; 8) қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа ваколатларни амалга оширади. Суд департаментининг директори Суд департаментига юкланган вазифаларнинг бажарилиши учун шахсан жавоб беради. Суд департаментининг директори жойида бўлмаган тақдирда унинг ваколатларини ўринбосарлардан бири амалга оширади. Суд департаменти директорининг ўринбосарлари, бошқарма бошлиқлари, бўлим бошлиқлари ва бошқа ходимлари ўз фаолиятини Суд департаменти директори томонидан тасдиқланадиган функционал вазифаларга мувофиқ амалга оширадилар. Суд департаменти органларида хизматни ўташ, Суд департаменти органлари ходимларини рағбатлантириш ва интизомий жавобгарликка тортиш тартиби Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан белгиланади.

Суд департаменти ходимларига эгаллаб турган лавозимига ва иш стажига мувофи қ махсус даражали унвонлар ҳ амда мартаба даражалари берилади ва белгиланган хизмат муддати учун устама ҳ а қ и тўлаб борилади. Суд департаменти органлари ижро иши юритиш ҳужжатларини ҳисобга олиш ва сақлашни қонун ҳужжатларида белгиланган талабларга мувофиқ таъминлайди. Ижро иши юритишлардаги ижро ҳужжатларининг ва бошқа ҳужжатларнинг олиб қўйилишига фақат суд қарори асосида ёки Ўзбекистон Республикасининг Жиноят-процессуал кодексида белгиланган тартибда йўл қўйилади. Ижро иши юритишларни олиб бориш, шу жумладан уларни шакллантириш, ҳисобга олиш ва сақлаш тартиби Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан белгиланади. Суд департаменти Суд департаменти органлари томонидан қўзғатилган ижро иши юритишлари тўғрисидаги маълумотларнинг электрон базасини юритади. Ички хавфсизлик инспекцияси . Суд департаменти тизимида Ички хавфсизлик инспекцияси ташкил этилади ва у куйидаги ваколатларга эга : - Суд департаменти ходимлари томонидан ҳуқуққа хилоф ҳаракатлар содир этилишини олдини олиш бўйича иш олиб боради; - ходимлар томонидан қонун ҳужжатлари талаблари, ижро интизоми ва хизмат этикаси бузилганлиги бўйича ҳар бир ҳолатни ҳар томонлама ва холисона ўрганиб чиқади, хизмат текширувларини ўтказади, шу жумладан молиявий-хўжалик соҳасидаги қонунбузарликларни ўрганиш учун иқтисодиёт ва молия соҳасидаги мутахассисларни жалб этади; - ходимларни лавозимдан озод этишгача бўлган интизомий жавобгарликка тортиш тўғрисида Суд департаменти директорига таклифлар киритади; - Суд департаменти органларини пок, виждонли ва касбий тайёрланган кадрлар билан таъминлаш учун номзодларни ўрганади;

- Суд департаменти ходимларини улар фаолиятига ноқонуний аралашувлардан, уларнинг ва оила аъзоларининг шахсий ҳаёти, соғлиғи ва мол-мулкига тажовузлардан ҳимоя қилиш чора-тадбирларини кўради . Ички хавфсизлик инспекцияси ўз фаолиятини қонун ҳужжатларига мувофиқ амалга оширади. Суд департаментининг Ички хавфсизлик инспекцияси ўз фаолиятини тезкорлик, холислик ва мустақиллик тамойиллари асосида амалга оширади. Ички хавфсизлик инспекциясининг ходимлари, шу жумладан ҳудудий бошқармаларда фаолият юритувчи ходимлари бевосита Суд департаментининг директорига бўйсунадилар. Ички хавфсизлик инспекцияси тўғрисидаги низом Ўзбекистон Республикаси Адлия вазири томонидан тасдиқланади. Ижро иши юритишнинг манбалари, ёки бошқача айтганда, суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисидаги қонун ҳужжатлари – умумий юрисдикция судлари ва хўжалик судлари суд ҳужжатлари, шунингдек қонунда белгиланган ваколатларини амалга ошираётганларида жисмоний ёки юридик шахслар зиммасига пул маблағлари ва бошқа мол-мулкни ўзга шахсларга бериш ёхуд улар фойдасига муайян ҳаракатларни амалга ошириш ёки бундай ҳаракатларни амалга оширишдан ўзини тийиш мажбуриятини юклаш ҳуқуқи берилган бошқа органларнинг (мансабдор шахсларнинг) ҳужжатларини мажбурий ижро этиш шартлари ва тартибини белгиловчи ҳуқуқий нормаларини ўзида мужасамлаштирган норматив-ҳуқуқий ҳужжатлардир. Ижро иши юритиш манбаларига қуйидагилар киради: • Ўзбекистон Республикаси Конституцияси; • Ўзбекистон Республикасининг “Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида” ги Қонуни ; • Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик процессуал кодекс и ; • Ўзбекистон Республикасининг Хўжалик процессуал кодекс и ; • Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик кодекс и ; • Ўзбекистон Республикасининг “Ҳакамлик судлар тўғрисида”ги

Қонуни ; • суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини мажбурий ижро этиш шартлари ва қоидаларини тартибга солувчи бошқа норматив- ҳуқуқий ҳужжатлар; • Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномалари (агар Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномасида Ўзбекистон Республикасининг суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисидаги қонун ҳужжатларида назарда тутилганидан бошқача қоидалар белгиланган бўлса, халқаро шартнома қоидалари қўлланилади). Ўзбекистон Республикаси Конституцияси . Конституция мамлакатнинг асосий қонуни бўлиб, олий юридик кучга эга ва у ўзида мамлакатдаги ҳуқуқ тизими ва қонунчиликнинг ҳозирги замондаги аҳволини ифода этади. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси қоидаларига мувофиқ фуқаролар ва ташкилотларнинг ҳуқуқ ва қонун билан қўриқланадиган манфаатларини фуқаролик суд ишларини юритиш тартибида ҳимоя қилиш ҳуқуқ ва эркинликларни амалга оширишнинг жуда муҳим воситаси ҳисобланади. Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 43, 44, 53, 54, 111, 114 моддалари тегишинча фуқаролар ва ташкилотларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлашга йўналтирилган. Бу ҳуқуқларни қўриқлашни, шу жумладан мажбурий ижро органлари ҳам амалга оширади. Ижро иши юритиш тўғрисидаги қонун ҳужжатлари биринчи навбатда конституциявий нормаларига асосланади . Ўзбекистон Республикасининг “Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида” ги Қонуни . Ижро иши юритиш тартиби “Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида” ги Қонун нормалари билан белгиланади. Қонунда ўрнатилган ижро иши юритиш тартиби ижро иши юритишда иштирок этувчи барча шахслар учун ягона ва мажбурийдир. “Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида” ги Қонундаги нормалар ижро иши юритиш мазмуни ва босқичлари эътиборга

олинган ҳолда жойлаштирилган. Қонундаги барча нормалар 12 бобга бўлинган. Қонуннинг боблари кетма-кетлиги ва мазмуни қуйидагичадир: 1-боб. Умумий қоидалар 2-боб. Ижро иши юритишда иштирок этувчи шахслар 3-боб. Ижро ҳаракатларини амалга оширишнинг умумий шартлари 4-боб. Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини мажбурий ижро этиш асоси ва чоралари 5-боб. Ундирувни қарздорнинг мол-мулкига қаратиш 6-боб. Ундирувни қарздор юридик шахснинг мол-мулкига қаратишнинг хусусиятлари. Қарздор юридик шахснинг мол-мулкини хатлаш ва реализация қилиш 7-боб. Қарздорнинг иш ҳақи ва унга тенглаштирилган тўловларга нисбатан ундирув 8-боб. Мулкий хусусиятга эга бўлмаган низолар бўйича ижро ҳужжатларини ижро этиш 9-боб. Ижро иши юритишдаги ҳ аражатлар 10-боб. Ундирилган пул суммаларини тақсимлаш ва ундирувчи талабларини қаноатлантиришнинг навбати 11-боб. Ижро ҳужжатини ижро этмаганлик учун жавобгарлик 12-боб. Суд ижрочисининг мақоми Ижро иши юритишнинг қонунда белгиланган тартиби мажбурий ижро ҳаракатларини амалга оширишда қонунийликни таъминлаш, фуқаролар ҳамда юридик шахслар ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилишда муҳим восита бўлиб ҳизмат қилади . Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик процессуал кодекс и ижро иши юритишнинг манбаси сифатида . Ўзбекистон Республикасининг Фу қ аролик процессуал кодекси 1998 йил 1 январдан эътиборан амалга киритил ган. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси “Фуқаролик процессуал кодексини амалга киритиш тартиби

тўғрисида”ги Қарорига Ўзбекистон Республикасининг ўз кучини тўлиқ ёки қисман йўқотган қонун ҳужжатларининг рўйхати илова қилинган. Кўрсатилган қарор ва рўйхатга мувофиқ 1963 йилда қабул қилинган Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодекси V Бўлими, шунингдек, Кодекснинг 1 ва 3 иловалари, ҳамда 2 илованинг йўқолган ижро иши юритишни тиклаш тўғрисидаги қисми қонун ҳужжатлари Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик процессуал кодекси билан мувофиқлаштирилгунига қадар амалда бўлиши белгилаб қўйилди. Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик процессуал кодексининг (1963 йил) V Бўлими ижро иши юритиш масалаларини тартибга солар эди . Бу бўлим “Суд қарорларининг ижроси“ деб номлансада , унинг нормалари нафақат суд ҳужжатларини, балки бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш масалаларини ҳам тартибга солар эди . Кодекснинг 1- сонли Иловасида фуқароларнинг ижро ҳужжатлари бўйича ундирув қаратилиши мумкин бўлмаган мол - мулки рўйхати берилган . 1963 йилда қабул қилинган Фуқаролик процессуал кодекс ининг нормалари Ўзбекистон Республикаси “Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида” ги Қонуни амалга киритилгунга қадар, яъни 2002 йил 1 январга қ адар ҳаракатда бўлди . Амалдаги Фуқаролик процессуал кодексининг IV Бўлими нормалари фуқаролик ишлари бўйича суд қарорларини, шунингдек суд ҳуқмларининг мулкий ундиришга оид қисмини ижроси билан боғлиқ умумий масалаларни тартибга солади . Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик процессуал кодексининг ижро иши юритишга оид асосий қоидалари : Ижро варақаси ҳал қилув қарори қонуний кучга кирганидан сўнг суд томонидан ундирувчига берилади, дарҳол ижро этиш ҳоллари бундан мустаснодир, бунда ижро варақаси ҳал қилув қарори чиқарилганидан кейин дарҳол берилади (ФПК нинг 371- моддаси).

Ҳар бир ҳал қилув қарори бўйича битта ижро варақаси берилади. Бироқ, агар ижро турли жойларда ёки бир неча ундирувчининг фойдасига ёки бир неча қарздорга қарши амалга ошириладиган бўлса, суд ундирувчиларнинг илтимосига биноан ижро жойини ёки ҳал қилув қарори ижросининг ҳар бир ижро варақасига тегишли қисмини аниқ кўрсатган ҳолда бир неча ижро варақаси беради. Бир неча жавобгардан пул суммаларини ундириш тўғрисидаги ҳукм ёки ҳал қилув қарори асосида жавобгарларнинг сони бўйича бир неча ижро варақаси берилади. Бунда, агар шерик жавобгарлардан ундириш назарда тутилаётган бўлса, ҳар бир ижро варақасида ундирувнинг умумий суммаси кўрсатилиши ва шерик жавобгар эканлиги кўрсатилган ҳолда - жавобгарларнинг ҳаммаси санаб ўтилиши лозим. Ижро варақаси ундирувчига берилади ёки унинг илтимосига кўра ижро қилиш учун бевосита суд томонидан юборилади (ФПК нинг 372 -моддаси). Ижро варақасининг асл нусхаси йўқотилган та қ дирда, ҳал қилув қарорини чиқарган суд ижро варақасининг дубликатини бериши мумкин (ФПК нинг 374 -моддаси). Ижро қилиниши лозим бўлган ҳал қилув қарори аниқ бўлмаса, суд ижрочиси ишни ҳал қилган суддан (судьядан) ҳал қилув қарорини тушунтириб беришни илтимос қилишга ҳақли. Ҳал қилув қарори ФПКнинг 215-моддасида белгиланган қоидалар бўйича тушунтирилади (ФПК нинг 376- моддаси). Ижрога топшириш муддати агар қонунда бошқача тартиб белгиланган бўлмаса, ижро варақасининг ижрога берилиши, шунингдек, ҳал қилув қарори қисман ижро қилиниши билан узилади (ФПК нинг 378 моддаси). Ижро варақасини ижрога топширишнинг ўтказиб юборилган муддати, агар қонунда бошқача тартиб белгиланган бўлмаса, суд узрли деб топган сабабларга кўра тикланиши мумкин (ФПК нинг 379 -моддаси). Суд ундурувчи, қарздор ёки суд ижрочисининг аризасига биноан ҳал қилув қарорининг ижросини ФПКнинг 216-моддасида белгиланган тартибда

кечиктиришга ёки унинг бўлиб-бўлиб бажарилишига йўл қўйишга, уни ижро этиш усули ва тартибини ўзгартиришга ҳақли (ФПК нинг 380 -моддаси). Ҳакамлик суди қарорини бекор қилиш ва ҳакамлик суди қарорини мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш масалалари Фуқаролик процессуал кодекс и 5 кичик бўлим нормалари билан тартибга солинади . Ўзбекистон Республикасининг Хўжалик процессуал кодекс и ижро иши юритишнинг манбаси сифатида . Ўзбекистон Республикаси Хўжалик процессуал кодексининг VII бўлими ижро иши юритиш масалаларига бағишланган . Ўзбекистон Республикаси Хўжалик процессуал кодексининг ижро иши юритишга оид асосий қоидалари : Суд ҳужжатини мажбурий ижро этиш шу ҳужжатни қабул қилган хўжалик суди томонидан бериладиган ижро варақаси асосида амалга оширилади. Ижро варақаси ундирувчига суд ҳужжати қонуний кучга киргандан кейин берилади. Солиқлар ва бюджетга бошқа мажбурий тўловларни ундиришга қаратилган ижро варақаси давлат солиқ хизмати органига, бюджетга ўзга маблағларни ундиришга қаратилган ижро варақаси эса, қарздор турадиган жойдаги суд ижрочисига юборилади. Пул маблағларини ундириш учун ижро варақаси ундирувчи томонидан банкка ёки бошқа кредит муассасасига, бошқа ҳолларда эса суд ижрочисига юборилади (ХПКнинг 210 -моддаси ). Агар суд ҳужжатини ижро этиш турли жойларда ёхуд бир нечта ундирувчи фойдасига бажарилиши лозим бўлса, суд ундирувчиларнинг илтимосига кўра ижро этиш жойи ёхуд суд ҳужжатининг ушбу ижро варақаси бўйича ижро этилиши лозим бўлган қисмини кўрсатган ҳолда бир нечта ижро варақаси беради. Бир нечта жавобгардан пул суммаларини ундириш тўғрисидаги суд ҳужжати асосида жавобгарларнинг сони бўйича бир нечта ижро варақаси берилади. Бунда, агар шерик жавобгарлардан ундириш назарда тутилаётган

бўлса, ҳар бир ижро варақасида ундирувнинг умумий суммаси кўрсатилиши ва шерик жавобгар эканлиги кўрсатилган ҳолда жавобгарларнинг ҳаммаси санаб ўтилиши лозим (ХПКнинг 211 -моддаси ). Ижро варақаси суд ҳужжати қонуний кучга кирган кундан ёхуд ижрони кечиктириш ёки бўлиб-бўлиб ижро этишда белгиланган муддат тугаган кундан ёхуд ижро варақасини ижрога тақдим этиш учун ўтказиб юборилган муддатни тиклаш тўғрисида ажрим чиқарилган кундан бошлаб олти ойдан кечиктирмасдан тақдим этилиши мумкин (ХПКнинг 213 -моддаси). Ижро варақасини ижро этишга тақдим этиш муддати ижро варақасини ижро этишга тақдим этиш, суд ҳужжатини қисман ижро этиш билан узилади (ХПКнинг 214 -моддаси). Ижро варақасини ижрога тақдим этиш муддати хўжалик суди томонидан узрли деб топилган сабаблар билан ўтказиб юборилганда, ўтказиб юборилган муддат тикланиши мумкин (ХПКнинг 215 -моддаси). Ижро варақаси йўқолган тақдирда суд ҳужжатини қабул қилган хўжалик суди ундирувчининг аризаси бўйича унинг дубликатини бериши мумкин. Ариза ижро варақасини ижрога тақдим этиш учун белгиланган муддат ўтгунча берилиши мумкин. Ариза хўжалик судининг мажлисида, ундирувчи ва қарздор топширилганлиги маълум қилинадиган буюртма хат орқали хабардор қилинган ҳолда кўрилади. Бироқ, уларнинг келмаганлиги аризани кўришга тўсқинлик қилмайди (ХПКнинг 216 -моддаси). Хўжалик суди ундирувчи, қарздор ёки суд ижрочисининг аризасига кўра суд ҳужжатининг ижросини кечиктириш ёки уни бўлиб - бўлиб ижро этишга, ижро этиш усулини ва тартибини ўзгартиришга ҳақли (ХПКнинг 217 - моддаси). Агар ижро этилган суд ҳужжати ўзгартирилиб ёки бекор қилиниб, даъвони тўла ёки қисман рад этиш тўғрисида янги суд ҳужжати қабул қилинса ёхуд иш юритиш тугатилса, ёхуд даъво кўрмасдан қолдирилса, бекор қилинган ёки тегишли қисми ўзгартирилган суд ҳужжати бўйича

даъвогар фойдасига ундирилган ҳамма нарса жавобгарга қайтарилади (ХПКнинг 219 -моддаси). Суд ҳужжатининг қайтарма ижроси тўғрисидаги масала янги суд ҳужжатини қабул қилган хўжалик суди томонидан ҳал қилинади (ХПКнинг 220 -моддаси). Ҳакамлик суди қарорини бекор қилиш ва ҳакамлик суди қарорини мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш масалалари Хўжалик процессуал кодексининг 20-1 ва 20-2 боблари нормалари билан тартибга солинади. Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик кодекс и ижро иши юритишнинг манбаси сифатида . Фуқаролик кодекс и фуқаролик ҳуқуқлари ва мажбуриятларини вужудга келиши, фуқаролик ҳуқуқларини амалга ошириш ва ҳимоя қилиш ҳуқуқий асосларини белгилайди . Фуқаролик ҳуқуқлари қуйидаги йўллар билан ҳимоя қилинади: - ҳуқуқни тан олиш; - ҳуқуқ бузилишидан олдинги ҳолатни тиклаш ва ҳуқуқни бузадиган ёки унинг бузилиши хавфини туғдирадиган ҳаракатларнинг олдини олиш; - битимни ҳақиқий эмас деб топиш ва унинг ҳақиқий эмаслиги оқибатларини қўллаш; - бурчни аслича (натура) бажаришга мажбур қ илиш; - зарарни тўлаш; - неустойка ундириш; - маънавий зиённи қ оплаш ва бош қ алар Фу қ аролик ҳ у қ у қ лари қ онунда назарда тутилган бош қ ача усуллар билан ҳ ам ҳ имоя қ илиниши мумкин. Моддий ҳуқуқ нормалари қоида тариқасида процессуал ҳуқуқ орқали ҳаракатда бўлади. Фуқаролик кодексида назарда тутилган моддий ҳуқуқ Фуқаролик процессуал ва Хўжалик процессуал кодекси нормаларини қўллаш орқали ҳимоя қилинади. Кўрсатилган қонунларни қў ллаб чиқарилган суд ҳужжатлари ижро асоси бўлиб ҳисобланади.

Ўзбекистон Республикасининг “Ҳакамлик судлар тўғрисида”ги Қонуни ижро иши юритишнинг манбаси сифатида . “Ҳакамлик судлар тўғрисида”ги Қонун Ўзбекистон Республикасида ҳакамлик судларнинг ташкил этилиши ва фаолияти соҳасидаги мунособатларни тартибга солади. Ҳакамлик судлари фуқаролик ҳуқуқий мунособатларидан келиб чиқувчи низоларни, шу жумладан тадбиркорлик субъектлари ўртасида вужудга келувчи хўжалик низоларини ҳал этади. Ҳакамлик судларининг қарорлари, қоида тариқасида, ихтиёрий ижро этилади. Агарда ҳакамлик судининг қарори ихтиёрий ижро этилмаса, у мажбурий ижро этилади. Ҳакамлик судлари қарорларини мажбурий ижрога қаратиш тартиби “Ҳакамлик судлари тўғрисида”ги Қонуннинг 8 боби ҳамда Фуқаролик процессуал ва Хўжалик процессуал кодекслари нормалари билан тартибга солинади. Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини мажбурий ижро этиш шартлари ва қоидаларини тартибга солувчи бошқа норматив- ҳуқуқий ҳужжатларга қуйидагилар киради: - Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармонлари ва Қарорлари ; - Ўзбекистон Республикаси ҳукумати томонидан қабул қилинадиган норматив ҳужжатлар ; - вазирликлар ва бошқа идоралар томонидан қабул қилиниб, белгиланган тартибда Ў збекист о н Республикаси Адлия Вазирлигидан рўйхатдан ўтказилган норматив ҳужжатлар . Бу норматив ҳужжатлар ижро иши юритиш масаласида қабул қилинган турли йўриқномалар, низомлар, қўлланмалар ва бошқалардир.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Абдумаджидов Г.А., Саркисянц Г.П. Правосудие и уголовный процесс Франции., -Т., 1992. 2. Апарова Т.В. Суды и судебный процесс Великобритании. Англия, Уэлься, Шотландия. М.: 1996. 3. Апарова Т.В. Статус судей в Великобритании. /Журнал Российского права. 1999. №7-8. 4. Басков В.И. Прокурор назорати (дарслик, рус тилида) М., ”Бек” нашриёти, 1998. 5. Безнасюк А.С., Рустамов Х.У. Судебная власть: Учебник для вузов. -М.: ЮНИТИ-ДАНА, Закон и право, 2002. 6.Давлетов А. Дж. Прокурор назорати (дарслик, рус тилида). Нукус. Билим.1999. 7.Россия Федерациясида прокурор назорати. (дарслик, рус тилида/ А.А. Чувилёвнинг умумий таҳрири остида/ М. , 2000. 8. Иноғомжонова З.Ф. умумий таҳрири остида Жиноят про цесси (умумий қисм, дарслик, ўзбек тилида) Т.: 2002 й., «Янги аср авлоди».

Похожие

Суриштирув ва тергов органлари томонидан қонунларнинг ижро этилиши

Ички ишлар органлари томонидан жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаат қилиш ҳуқуқини таъминлашнинг ўзига хос хусусиятлари

Профессионал жиноятчиларнинг ўзига хос хусусиятлари

Ҳозирги замон фуқаролик ҳуқуқининг ўзига хос хусусиятлари

Маъмурий ҳуқуқий муносабатлар тушунчаси ва ўзига хос хусусиятлари