Прокурор назорати ҳужжатлари уларнинг мазмуни келтириш асослари ва тартиби - Юриспруденция - Рефераты

Прокурор назорати ҳужжатлари уларнинг мазмуни келтириш асослари ва тартиби

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

96 KB

Прокурор назорати ҳужжатлари уларнинг мазмуни келтириш асослари ва тартиби Режа: 1. Прокурор назорати ҳужжатлари, уларнинг мазмуни, келтириш асослари ва тартиби. 2. Протест. 3. Қарор. 4. Тақдимнома. 5. Ариза. 6. Ого ҳ лантирув.

Прокурор назорати ҳужжатлари, уларнинг мазмуни, келтириш асослари ва тартиби. Қонун бузилишининг даражаси(характери)га қараб, прокурор тегишли прокурор назорати ҳужжатини қабул қилади. Протест, қарор, тақдимнома, ариза ва огоҳлантирув прокурор назорати ҳужжатларидир . (Ўзбекистон Республикасининг “Прокуратура тўғрисида”ги Қонуннинг 37-моддаси). Қонунийликка риоя этиш устидан прокурорнинг таъсир кўрсатиш ҳужжатлари сифатида қўлланадиган протест, қарор, тақдимнома, ариза ва огоҳлантирувлар маълум талабларга жавоб бериши керак: - Улар қонун бузилишига оид долзарб, муҳим ва аҳамиятли ҳолатларга қаратилган бўлиши лозим, бундай ҳолат аниқланганда прокурорнинг процессуал аралашиши зарурияти ва тегишли қарор зарурияти ва тегишли қарор қабул қилинишини тақазо этади. - Прокурорнинг ҳуқуқий ҳужжатларида мавжуд хулоса ва таклифлар асосланган ва қонуний бўлиши керак. Улар аниқ фактларга асосланган бўлиши керак. - Прокурор раҳбарнинг ўзи қонунни бузган шахсга нисбатан қўлланиши мумкин бўлган маъмурий ва интизомий чораларни олдиндан қўлламаслиги ва буни раҳбарга қўйиб бериши керак. - Прокурорлик назорати ҳужжатларни чиқаришда амалиётда қабул қилинган ҳар бир ҳужжатга оид тузилиши, шакл ва реквизитларга ҳамда энг асосийси, ҳужжатнинг мазмунли бўлишига эътибор бериш лозим. - Ниҳоят, ҳуқуқий ҳужжат юридик ва услубий жиҳатдан хат-саводлилик билан ёзилиши керак. Ўзбекистон Республикасининг “Прокуратура тўғрисида”ги Қонуннинг 56-моддаси да кўрсатилишича, “ 1-моддадаги, 7-модданинг тўртинчи қисмидаги, 8-модданинг иккинчи қисмидаги, 28-модда биринчи қисмининг ўнинчи, ўн биринчи, ўн иккинчи, ўн тўртинчи, ўн бешинчи ва ўн олтинчи хатбошиларидаги, 29-модданинг иккинчи қисмидаги, 31-модданинг учинчи, тўртинчи ва

саккизинчи хатбошиларидаги, 34, 35, 36, 38, 39, 40, 41, 42-моддалардаги "прокурор" деган атама замирида ўз ваколатлари доирасида иш олиб бораётган Ўзбекистон Республикаси Бош прокурори, Қорақалпоғистон Республикаси прокурори, вилоятлар, Тошкент шаҳар, туманлар, шаҳарлар прокурорлари ва уларга тенглаштирилган прокурорлар, шунингдек уларнинг ўринбосарларини тушуниш керак . (ЎзР 22.09.2008 й. ЎРҚ-181-сон Қонуни тахриридаги қисм)” Кўриниб турибдики, протест, тақдимнома киритиш, огоҳлантирув ҳужжатини қўллаш, ариза билан мурожаат қилиш, интизомий, маъмурий ҳамда жиноий жавобгарликка тортиш ҳақида қарор қабул қилиш ваколати Ўзбекистон Республикасининг “Прокуратура тўғрисида”ги Қонуннинг 56- моддаси талабига кўра:  Ўзбекистон Республикаси Бош прокурори;  Қорақалпоғистон Республикаси прокурори;  Вилоятлар, Тошкент шаҳар, туманлар, шаҳарлар прокурорлари;  ва уларга тенглаштирилган прокурорлар;  шунингдек уларнинг ўринбосарларга тегишлидир. Протест. Қонунга зид бўлган ҳужжатга нисбатан п р о т е с т ни прокурор ана шу ҳужжатни қабул қилган органга ёки юқори турувчи органга келтиради. Мансабдор шахснинг ноқонуний қарорига нисбатан ҳам худди шундай тартибда протест келтирилади. Протест келиб тушган вақтдан бошлаб ўн кунлик муддатдан кечиктирмай кўриб чиқилиши шарт. Қонунбузарликни дарҳол бартараф этиш талаб қилинган алоҳида ҳолларда прокурор протестни кўриб чиқишнинг қисқартирилган муддатини белгилашга ҳақли. Протестни кўриб чиқиш натижалари тўғрисида уч кунлик муддат ичида прокурорга ёзма равишда маълум қилинади.

Протест коллегиал орган томонидан кўриб чиқиладиган ҳолларда мажлис куни ҳақида прокурорга маълум қилинади ва у мажлисда иштирок этишга ҳақлидир. Протест шу ҳужжатни қабул қилган орган (мансабдор шахс) ёки юқори турувчи орган (мансабдор шахс) томонидан рад этилганда, шунингдек протест қонунда белгиланган муддат ичида кўриб чиқилмаган тақдирда, прокурор ана шу ҳужжатни ғайриқонуний деб эътироф этиш тўғрисидаги ариза билан судга мурожаат этишга ҳақли. Судга ариза протест рад этилганлиги тўғрисидаги хабар олинган пайтдан бошлаб ёки протестни кўриб чиқиш учун қонунда белгиланган муддат ўтганидан кейин бир ойлик муддат ичида берилиши мумкин. Прокурор томонидан судга ариза берилиши протест келтирилган ҳужжатнинг амал қилишини ариза судда кўриб чиқилганга қадар тўхтатиб қўяди. (Ўзбекистон Республикасининг “Прокуратура тўғрисида”ги Қонуннинг 3 8 -моддаси). Қонунда протестнинг шакли, мазмуни, унда кўрсатилиши керак бўлган масала мазмунининг тузилиши қандай бўлиши ҳақида (масалан, протестнинг номи, қаерда ва қачон қабул қилинаётганлиги, қабул қилаётган шахснинг лавозими, кириш қисми, асослантирувчи қисми, протест учу насос қилиб кўрсатилаши лозим бўлган қонун нормаси, талабни қандай шакл, усул ва услубда берилиши) талаб келтирилмаган. Бу масала юқорида қайд этилган ваколатли прокурорларнинг ихтиёрига ҳавола қилинган. Шундай бўлишига қарамасдан, прокурорлик амалиётида ҳужжат қандай бўлиши кераклиги ҳақида маълум бир талаблар шаклланган

Қоида бўйича, п ротестнинг мажбурий реквизитлари дан бири бу ҳужжатнинг номи,  яъни, “Протест” деб аталиши;  Ҳуқуқий актни чиқараётган органнинг номи ва мансабдор шахснинг эгаллаган лавозими;  ( масалан:Тошкент шаҳар, Ҳамза тумани прокурори, адлия маслаҳатчиси Далиев Шухрат Эркинович );  Ҳуқуқий актни қабул қилинишига асос бўлувчи номланиш  (масалан : Маълум бир туман хокимининг 000 сонли қарорини бекор қилиш ёки ўзгартириш учун );  Ҳуқуқий ҳужжатни чиқиш санаси ва номери  ( 2008 йилнинг 25 октбярь куни № 000);  Протестнинг мазмуни: баён ҳамда асослантирувчи қисм  ( прокурор ғайриқонуний деб ҳисоблаган ҳужжатнинг қабул қилинганлиги ва ҳужжатда акс эттирилган ҳужжатни ғайриқонунийлигини акс эттирувчи ҳолат ва нима учун ҳужжат ғайриқонуний, қонунга зид эканлигини асослантирувчи норматив ҳужжат мазмуни акс эттирилади ҳамда айнан қонун талаби бўйича қандай бўлиши кераклиги изоҳ қилинади );  Протест киритишнинг ҳуқуқий асоси ва йўл қўйилган қонунбузилиш ҳолатини очиб берилади, уни бартараф этилишини шартлиги қайд этилади;  (... асосларга кўра, бекор қилиниши ёки ўзгартирилиши лозим деб ҳисоблайман );  Протест киритиш учун ҳуқуқий асос кўрсатилади  ( масалан, Ўзбекистон Республикасининг «Прокуратура тўғрисида”ги Қонунининг 38,56 моддаларига асосланиб )  Протестни ажралмас қисми бўлиб, унинг ҳулоса қисми ҳисобланади. Ҳулоса қисмида, прокурор ғайриқонуний деб ҳисоблаган ҳужжатни бекор қилиш ёки уни қонунга зид бўлган қисми қисман ўзгартириш шартлигини талаб тариқасида акс эттиради. Бу ерда, бекор қилиниши керак бўлган

ҳужжат ким томонидан ва қачон киритилганлиги ҳамда уни нима деб номланганлиги аниқ кўрсатилиши керак;  Протестни келиб тушган кундан бошлаб, 10 кун муддат ичида кўриб чиқилиши шартлигини ҳамда протестни кўриб чиқиш натижаси ҳақида прокурорга ёзма равишда маълум қилиш талаби қайд этилади;  Зарур бўлган ҳолларда, протест коллегиал тартибда кўриладиган бўлса, прокурорнинг иштирокини таъминлаш мажбурияти кўрсатиб ўтилади (бундай ҳолатларда, протестни кўриб чиқиш санаси ҳақида прокурорга олдиндан ҳабар қилиниши шарт); Протест албатта, прокурор ёки унинг ўринбосари томонидан имзоланиши шарт ҳисобланади. Қарор. Прокурор мансабдор шахс ёки фуқаро томонидан содир этилглан қонун бузилишининг хусусиятига қараб жиноят иши, маъмурий ёки интизомий жавобгарлик тўғрисидаги иш қўзғатиш ҳақида қ а р о р чиқаради. Прокурор қонунда назарда тутилган бошқа ҳолларда ҳам қарор чиқаради. Ҳар бир чиқариладиган қарор тегишли (жиноят процессуал, маъмурий, меҳнат ёки шу каби) қонунчиликда белгиланган талабларга жавоб бериши керак Агар сўз жиноят ишини қўзғатиш борасида борса бу ерда Жиноят процессуал кодекс талабларига риоя этиш керак қарорда бунда унинг чиқарилган шахснинг исми-шарифи ва мансаби ҳамда унвони, ишни қўзғатиш учун сабаб ва асослар жиноят кодексининг моддаси ва жиноят ишининнг кейинги йўналиши кўрсатилиши керак Маъмурий ёки интизомий жавобгарлик тўғрисидаги ишни қўзғатиш ҳақидаги прокурорнинг қарори келиб тушган кундан бошлаб ўн беш кун ичида орган ёки мансабдор шахс томонидан кўриб чиқилиши шарт. Уни кўриб чиқиш натижалари ҳақида уч кунлик муддатда прокурорга ёзма равишда маълум қилинади.

(Ўзбекистон Республикасининг “Прокуратура тўғрисида”ги Қонуннинг 3 9 -моддаси). Ўзбекистон РеспубликасинингЖиноят-процессуал кодекси 33- моддасида “Прокурор”нинг жиноят процессидаги ўрни белгиланган бўлиб, унда кўрсатилишича, Ўзбекистон Республикаси Бош прокурори ва унга бўйсунувчи прокурорлар суриштирув ва дастлабки тергов босқичларида Ўзбекистон Республикаси қонунларининг аниқ ва бир хилда ижро этилиши устидан назоратни амалга оширади. Прокурор суриштирув ва дастлабки тергов босқичларида қонуннинг бузилишини, ким томонидан содир этилганлигидан қатъи назар, бартараф этиш учун қонунда назарда тутилган чора-тадбирларни ўз вақтида кўриши шарт. Прокурор ўз ваколатларини ҳар қандай орган ва мансабдор шахсдан мустақил равишда, фақат қонунга бўйсуниб ва Ўзбекистон Республикасининг Бош прокурори кўрсатмаларига таянган ҳолда амалга оширади. Ўзбекистон РеспубликасинингЖиноят-процессуал кодекси 34- модда сида “Прокурорнинг ваколатлари” қайд этилган: Прокурор суриштирув ва дастлабки тергов босқичларида ушбу Кодекснинг 243, 382-388, 558-моддаларида назарда тутилган ваколатларни амалга оширади. Прокурор суд муҳокамасида қатнашиб, ушбу Кодекснинг 409-моддада назарда тутилган ваколатларни амалга оширади.

Прокурорнинг ваколатлари (Ўз.Рес.ЖПКнинг382-моддасида қайд этилган) “Суриштирув ва дастлабки тергов ҳаракатларини юритишда қонунларнинг ижро этилиши устидан назорат прокурор томонидан амалга оширилади. Жиноят содир этилгани тўғрисидаги ариза ва хабарларни кўриш ҳамда ҳал қилиш, текширишни амалга оширишнинг ушбу Кодексда белгиланган тартиби, чиқарилган қарорларнинг қонунийлиги суриштирув ва дастлабки тергов органларининг қонунларнинг ижро этилиши устидан олиб борадиган назоратининг соҳасидир. Суриштирув ва дастлабки тергов органлари томонидан қонунларнинг ижро этилиши устидан назоратни амалга ошириб, прокурор ўз ваколати доирасида :  суриштирув ва дастлабки тергов органларидан ишларни текшириш учун, содир этилган жиноятларга оид тезкор-қидирув, суриштирув, дастлабки тергов ишларининг боришига доир ҳужжатларни, материалларни ва бошқа маълумотларни талаб қилиб олади;  содир этилган ёки тайёрланаётган жиноятлар ҳақидаги ариза ва маълумотларни қабул қилиш, рўйхатдан ўтказиш ва ҳал этиш тўғрисидаги қонун талаблари қай даражада ижро этилаётганлигини ҳар ой камида бир марта текширади;  суриштирувчилар ва терговчиларнинг қонунга хилоф ҳамда асоссиз қарорларини бекор қилади;  қамоққа олиш тарзидаги эҳтиёт чорасини қўллаш тўғрисида судга илтимоснома киритади ёки илтимосномага розилик беради ёхуд қамоқда сақлаб туриш муддатини узайтириш тўғрисида судга илтимоснома киритади  суриштирув органларига шахсларни ушлаш, мажбурий келтириш, қидириш, тинтув ўтказиш, олиб қўйиш тўғрисидаги қарорларни, суднинг қамоққа олиш тарзидаги эҳтиёт чорасини қўллаш тўғрисидаги ажримини ижро этишни, бошқа тергов ҳаракатларини бажаришни топширади,

шунингдек прокурор ёки прокуратура терговчиси юритувидаги ишлар юзасидан жиноятларни очиш ва жиноят содир этган шахсларни аниқлаш учун зарур чоралар кўриш тўғрисида кўрсатмалар беради;  суриштирувда, дастлабки терговда иштирок этади ҳамда зарур ҳолларда ушбу Кодексга мувофиқ ҳар қандай иш бўйича айрим тергов ҳаракатларини шахсан бажаради ёки терговни тўлиқ амалга оширади; (ЎзР 22.09.2008 й. ЎРҚ-181-сон Қонуни тахриридаги хат боши)  тинтув ўтказишга, почта-телеграф жўнатмаларини хатлаш ва уларни олиб қўйишга, телефонлар ва бошқа сўзлашув қурилмалари орқали олиб бориладиган сўзлашувларни эшитиб туришга, айбланувчини лавозимидан четлаштиришга ва қонунда назарда тутилган ҳолларда суриштирув органи ҳамда терговчининг бошқа ҳаракатларига рухсат беради;  дастлабки тергов муддатларини ушбу Кодексда белгиланган ҳолларда ва тартибда узайтиради;  ишларни суриштирув ва дастлабки тергов органларига қўшимча тергов ўтказиш тўғрисидаги ўз кўрсатмалари билан қайтаради;  жиноят ишини суриштирув органидан терговчига, прокуратуранинг бир терговчисидан бошқасига, ушбу Кодексда белгиланган ҳолларда ва тартибда эса бир дастлабки тергов органидан бошқасига ўтказади;  суриштирувчини ёки терговчини, башарти улар ишнинг тергови чоғида қонун бузилишига йўл қўйган бўлсалар, суриштирув ёхуд дастлабки тергов ишларини давом эттиришдан четлатади;  жиноят ишлари қўзғатади ёки уларни қўзғатишни рад этади, ишларни тугатади ёхуд юритилишини тўхтатади;  қонунда назарда тутилган ҳолларда терговчининг ишни тугатишига розилик беради;  айблов хулосасини ёки қарорини тасдиқлайди, ишларни судга юборади.

Прокурорнинг ушбу Кодексда назарда тутилган тартибга мувофиқ суриштирув ва дастлабки тергов органларига терговга қадар текшириш ўтказиш, ишларни қўзғатиш ва тергов қилиш билан боғлиқ бўлган кўрсатмалари ана шу органлар учун мажбурийдир ” дейилган. Албатта бу процессуал ҳаракатларни амалга оширишда прокурор қарор деб номланган прокурор назорати ҳужжатидан кенг фойдаланади. Тақдимнома. Прокурор ўз фаолияти мобайнида қонун бузилиш ҳоллари унинг келиб чиқиш сабаблари ва бунга имконият яратиб бераётган шарт-шароитларни аниқласа, ушбу қонун бузилиш ҳолларини бартараф этиш ваколатига эга бўлган орган ёки мансабдор шахс номига т а қ д и м н о м а киритади. Тақдимнома қоида бўйича қонун билан белгиланган тартибда прокурор ва унинг ўринбосари томонидан имзоланиб, қонун бузилишини бартараф этувчи ва уларнинг олдини олиш чора-тадбирларини кўрувчи давлат органларига ва мансабдор шахсларига ёҳуд уларнинг юқори турувчи органларига юборилади. Аниқланган қонун бузилиши ҳолатлари ҳудди шу текширилган корхона, муассаса ва ташкилотнинг тармоқ идоралари бўйича ҳам аниқланиши мумкин бўлган тарқалганлик хусусиятига эга бўлганда ёки прокурор тақдимномаси рад этилганда ёхуд тақдимнома бўйича нотўғри қарор қабул қилинган бўлса, тақдимнома юқори турувчи органга ёки мансабдор шахсга юборилади. Тақдимнома дарҳол кўриб чиқилиши ва кўрилган чора-тадбирлар тўғрисида бир ойлик муддат ичида прокурорга ёзма равишда маълум қилиниши лозим. Тақдимномада қонун бузилишида айбдор мансабдор шахсларни интизомий, маъмурий ёки моддий жавобгарликка тортиш ҳақидаги прокурор талаблари баён этилиши мумкин. Бунинг учун жавобгарликнинг ушбу турларини қўзғатиш ҳақидаги махсус қарор чиқарилиши шарт эмас.

Тақдимнома коллегиал орган томонидан кўриб чиқиладиган ҳолларда мажлис куни ҳақида прокурорга маълум қилинади ва у мажлисда иштирок этишга ҳақли. Тақдимномани тайёрлашда нафақат унинг чиқарилиши учун аниқ сабаблардан, балки ушбу тақдимнома юбориладиган корхона, муассаса ёки ташкилотдаги қонунийлик ва ҳуқуқ-тартиботнинг ҳолати ҳақидаги хулосалардан фойдаланиш керак Прокурор ўз тақдимномасида йўл қўйилган қонун бузилишлари уларга имконият яратган сабаб ва шароитлардан ташқари ушбу қонун бузилиши ҳолларини бартараф этиш ва уларнинг олдини олувчи шароитларни яратишга имкон берадиган чора-тадбирлар ҳақида кўрсатиб ўтса мақсадга мувофиқдир. Тақдимнома қоида бўйича қонун бузилишини бартараф этувчи ва уларнинг олдини олиш чора-тадбирларини кўрувчи давлат органларига ва мансабдор шахсларига юборилади. Қонун бузилиши тарқалганлик хусусиятига эга бўлганда ёки прокурор тақдимномаси рад этилганда ёхуд тақдимнома бўйича нотўғри қарор қабул қилинган бўлса, тақдимнома юқори турувчи органга ёки мансабдор шахсга юборилади. Тақдимнома ўз шаклига кўра маълум талабларга жавоб бериши керак . Тақдимномада қуйидаги элементлар мавжуд бўлади: Тақдимнома киритиш учун асос бўлган материаллар (ўтказилган текширув натижалари, қонунийликка риоя этилиши ҳақидаги материалларни умумлаштириш ва таҳлил қилиш жиноятни тергов қилиш натижалари ва ҳ.к); бузилган қонун номи ва йўл қўйилган қонун бузилишига олиб келган сабаблар ва шароитлар тавсифи; қонун бузилишига олиб келган сабаб ва шароитларни бартараф қилиш ва ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш учун тавсия қилинадиган чора-тадбирлари; қонун бузилишига йўл қўйган аниқ мансабдор шахсларни кўрсатиш; уларни жавобгарликка тортиш ҳақидаги прокурор таклифлари; тақдимномани дарҳол кўриб чиқилиши ва кўрилган чора-тадбирлар тўғрисида бир ойлик муддат ичида прокурорга ёзма равишда

маълум қилиниши лозимлиги ҳақидаги талаб; прокурорнинг лавозими ва даражали унвони, тақдимномани киритиш санаси, тақдимнома муаллифи имзоси. Умуман, тақдимнома нафақат қонун бузилиши ҳолларини бартараф қилишга хизмат қилмасдан, балки қонун бузилишини олдини олишда аҳамияти юқоридир. Тақдимнома дарҳол кўриб чиқилиши ва кўрилган чора-тадбирлар тўғрисида бир ойлик муддат ичида прокурорга ёзма равишда маълум қилиниши лозим. Тақдимнома коллегиал орган томонидан кўриб чиқиладиган ҳолларда мажлис куни ҳақида прокурорга маълум қилинади ва у мажлисда иштирок этишга ҳақлидир. Ариза. Прокурор назорати ҳужжати сифатида а р и з а . Прокурор фуқаролар, юридик шахслар ва давлатнинг ҳуқуқлари ҳамда қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш учун судга ариза билан судга ариза билан мурожаат қилиш ҳуқуқига эга. Прокурор аризаси - бу суд муҳокамаси орқали қонунларнинг бир хилда ва аниқ ижро этилиши қонун бузилиши ҳоллари ва суд тартибида бартараф этилиши лозим бўлган ва айбдор шахсларни жавобгарликка тортишнинг самарали воситасидир. Прокурорнинг аризаси суд томонидан қонун ҳужжатларида назарда тутилган тартибда кўриб чиқилади. Прокурор аризасидан давлат божи олинмайди. Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик процессуал кодексининг 46- моддасига кўра, прокурор бошқа шахсларнинг ҳуқуқларини ва қонун билан қўриқланадиган манфаатларини ҳимоя қилиш учун ариза билан судга мурожаат этиш ҳуқуқига эга. Шунингдек, прокурор бошқа шахслар ташаббуси билан қўзғатилган ишни кўришда бошидан иштирок этиш ҳуқуқига эга.

Аризада қуйидагилар кўрсатилиши лозим: 1) ариза берилаётган суднинг номи; 2) прокурорнинг лавозими ва фамилияси, номи, шарифи ҳамда ариза кимнинг манфаатини кўзлаб берилганлиги, ўша шахснинг номи (фамилияси, номи ва отасининг исми) ва манзили (даъвогар); 3) жавобгарнинг номи ва манзили; 4) даъвогарнинг талаби; 5) агар даъво баҳоланиши лозим бўлса, унинг бахоси; 6) даъво талабларига асос бўлган ҳолатлар ва даъво талабларининг асосларини тасдиқловчи далиллар; 7) аризага илова қилинган ҳужжатлар рўйхати. Албатта, ишнинг хусусиятига қараб, аризада кўрсатиладиган маълумотлар ва унинг шакли фарқланиши мумкин. Аммо бу прокурор аризасининг мамлакатимизда фуқаролар ва юридик шахслар, қолаверса, давлат ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилишдаги аҳамиятига ҳеч қандай таъсир этмайди. У прокурор таъсир ҳужжатларидан бири сифатида самарали восита бўлиб қолаверади. Прокурор фуқаролар, юридик шахслар ва давлатнинг ҳуқуқлари ҳамда қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш учун судга ариза билан мурожаат қилиш ҳуқуқига эга. Прокурорнинг аризаси қонун ҳужжатларида назарда тутилган тартибда кўриб чиқилади. Прокурор томонидан маълум бир орган ёки мансабдор шахснинг ғайриқонуний деб ҳисоблаган ҳужжатига нисбатан киритилган протест рад этилса, ёки кўриб чиқилмаса ҳам шу ҳужжатни қонунга мувофиқлаштириш учун ҳам судга ариза билан мурожаат қилиниши мумкин. “ Протест шу ҳужжатни қабул қилган орган (мансабдор шахс) ёки юқори турувчи орган (мансабдор шахс) томонидан рад этилганда, шунингдек протест қонунда белгиланган муддат ичида кўриб чиқилмаган тақдирда, прокурор ана шу ҳужжатни ғайриқонуний деб эътироф этиш тўғрисидаги ариза билан судга мурожаат этишга ҳақли.

Судга ариза протест рад этилганлиги тўғрисидаги хабар олинган пайтдан бошлаб ёки протестни кўриб чиқиш учун қонунда белгиланган муддат ўтганидан кейин бир ойлик муддат ичида берилиши мумкин. Прокурор томонидан судга ариза берилиши протест келтирилган ҳужжатнинг амал қилишини ариза судда кўриб чиқилганга қадар тўхтатиб қўяди ” . (Ўзбекистон Республикасининг “Прокуратура тўғрисида”ги Қонуннинг 3 8 -моддаси). Б ундай аризалар тегишли фуқаролик судларига берилади. Прокурорнинг аризаси судда кўрилаётганда, прокурор иштирок этиши ва ўз аризасида кўрсатилган важларни асослаб бериши керак. Прокурорнинг судга берган аризаси албатта қаноатлантирилади деган мазмунни бермайди. Суд тақдим қилинган ҳужжатларни кўриб чиқиб, қонун талабларига биноан, ўз ваколатлари доирасида қарор қабул қилади. Огоҳлантирув. О г о ҳ л а н т и р у в муҳим прокурор назорати ҳужжати ҳисобланади. Прокурор фуқароларнинг қонун билан қўриқланадиган манфаатларига, ҳуқуқ ва эркинликларига, жамият ҳамда давлат манфаатларига зарар етказиши мумкин бўлган ғайриқонуний хатти- ҳаракатлар тайёрланаётганлиги хусусида ишончли маълумотлар мавжуд бўлганда ҳуқуқбузарликнинг олдини олиш мақсадида мансабдор шахслар ва фуқароларни қонуннинг бузилишига йўл қўймаслик ҳақида ёзма равишда огоҳлантиради ҳамда ҳуқуқбузарлик содир этганлик учун жавобгарликни тушунтиради. Огоҳлантирув тўғрисида прокурор юқори турувчи органга (мансабдор шахсга), шунингдек огоҳлантирувчи эълон қилинган шахснинг иши, ўқиш жойи бўйича иш берувчига (маъмуриятга) ёки яшаш жойидаги фуқароларнинг ўзини-ўзи бошқариш органига маълум қилишга ҳақли.

(Ўзбекистон Республикасининг “Прокуратура тўғрисида”ги Қонуннинг 42 -моддаси). Огоҳлантирув йўлланган шахс ҳужжатдан норози бўлса, юқори туручи прокурорга шикоят қилиши мумкин. Огоҳлантирувда кўрсатилган ҳаракатлар бажарилмаганда, айбдор шахс интизомий, фуқаролик, маъмурий ёки жиноий жавобгарликка тортилиши мумкин. Огоҳлантирилган шахс огоҳлантирув билан таништирилиши ва буни ҳужжатда ўз имзоси билан тасдиқлаши лозим. Огоҳлантирув прокурор назорати ҳужжати сифатида жиддий аҳамиятга эга бўлган ҳужжат бўлгани сабабли , арзимаган оғзаки огоҳлантирилиши мумкин бўлган ҳолатлар бўйича киритилмайди. Огоҳлантирилган шахс бу ҳужжат орқали ўзига фуқароларнинг қонун билан қўриқланадиган манфаатларига, ҳуқуқ ва эркинликларига, жамият ҳамда давлат манфаатларига зарар етказ маслик, ҳуқуқбузарликнинг олдини олиш, қонуннинг бузилишига йўл қўймаслик масъулиятини олади.

Адабиётлар рўйхати: 1.Басков В.И. Прокурор назорати (дарслик, рус тилида) М.,”Бек” нашриёти, 1998. 2.Давлетов А. Дж. Прокурор назорати (дарслик, рус тилида). Нукус. Билим.1999. 3.Россия Федерациясида прокурор назорати. (дарслик, рус тилида/ А.А. Чувилёвнинг умумий таҳрири остида/ М., 2000. 4. Иноғомжонова З.Ф. умумий таҳрири остида Жиноят про цесси (умумий қисм, дарслик, ўзбек тилида) Т.: 2002 й., «Янги аср авлоди». 5. Иноғомжонова З.Ф. умумий таҳрири остида Жиноят про цесси (махсус қисм, дарслик, ўзбек тилида) –Т.: ТДЮИ.2003 й. 6. Уголовный процесс. Учебник. Под редакцией Никифоро вой Е.Н. (Учебник, на русском языке.) Т.: 2002 й.

Похожие

Прокурор назорати

Ички ишлар органлари фаолияти устидан прокурор назорати

Фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларига риоя этилиши устидан прокурор назорати

Прокурор назорати фанининг умумий қисми тушунчаси моҳияти ва вазифалари

Дастлабки терговда суд назорати ва прокурор назоратининг қиёсий тавсифи