logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. Юриспруденция
  4. Фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларига риоя этилиши устидан прокурор назорати

Фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларига риоя этилиши устидан прокурор назорати

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

93 KB
Скачать
Фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларига риоя этилиши устидан прокурор назорати Режа: 1. Фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларига риоя этилиши устидан прокурор назоратининг мазмуни, предмети ва вазифалари. 2. Прокурорнинг ваколатлари. Фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларига риоя этилиши устидан прокурор назоратининг мазмуни, предмети ва вазифалари. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг 2001 йил август ойида бўлиб ўтган иккинчи чақириқ олтинчи сессиясида Президентимиз И.А. Каримов ўз маърузасида «Демократик жамиятда алоҳида фуқаролар эмас, балки уларнинг қонуний ҳуқуқ ва манфаатлари қандай ҳимаоя қилинаётгани прокурорлик назоратининг объекти ҳисобланади 1 , деб, таъкидлаган эди. Прокуратура органларининг ҳуқуқий муҳофаза функцияси –махсус ҳуқуқий институт билан реализация қилинадиган давлатдаги ҳуқуқий муҳофаза механизмининг звеноларидан биридир. Кўп йиллик статистик кузатишлар шуни кўрсатадики, фуқароларнинг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилишда сўзсиз прокуратура органларининг роли фаол(актив)лигидан далолат беради. Ҳозирги вақтда фуқароларнинг ўз ҳуқуқларини муҳофаза қилиш учун прокуратура органларига мурожаатларининг сони судга мурожаат қилишдан 10 баробар кўпдир. Ўзбекистон Республикаси Конституциясида шахсларнинг шундай ҳуқуқий мақоми принциплари мустаҳкамлаб қўйилган, яъни тенг ҳуқуқлилик, ҳуқуқ, эркинлик, мажбуриятларнинг кафолатланганлиги, ҳуқуқ ва мажбуриятларни суиистеъмол қилиш таъқиқланганлиги, конституциявий ҳуқуқ ва эркинликларни қонунсиз чегаралашнинг таъқиқланишни қайд қилиш мумкин. «Оилада, мактабда, меҳнат жамоасида, маҳаллада олиб бориладиган ахлоқий тарбия, жамоатчилик фикрининг кучи, оммавий ахборот воситалари, руҳонийларнинг обрў-эътибори- ҳамма-ҳаммаси одамларимизда қ онун бузилиши билан боғлиқ ҳар қандай хатти-ҳаракатларга нисбатан барқарор қаршиликни шакллаштиришга қаратилмоғи лозим 2 ». Ўзбекистон Республикасининг «Прокуратура тўғрисида»ги Қонунинг 2- боби Фуқаронинг ҳуқуқлари ҳамда эркинликларига риоя этилиши устидан назорат деб номланиб, 24-моддада назорат предмети қайд қилинган. Унга 1 Каримов И. А. Адолат конун устуворлигида. / Халк сузи. 2001 й. 30 авг. 2 Каримов И.А. Ызбекистон ХХ I аср быса\асида: Хавфсизликка тащдид, бар=арорлик шартлари ва тара==иёт кафолатлари. Т.: Ызбекистон. 1997. 94 б. кўра, Вазирликлар, давлат қўмиталари, идоралар, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари, жамоат бирлашмалари, корхоналар, муассасалар, ташкилотлар ҳамда вазирликлар, давлат қўмиталари ва идораларининг ҳарбий қисмлари, ҳарбий тузилмалари, ҳокимлар ва бошқа мансабдор шахслар томонидан фуқаронинг ҳуқуқлари ҳамда эркинликларига риоя этилиши назорат предмети ҳисобланади. Прокурорнинг ваколатлари. Прокурор ўз зиммасига юкланган вазифаларни бажара бориб:  Фуқаронинг ҳуқуқ ва эркинликлари бузилганлиги тўғрисидаги аризалар, шикоятлар ҳамда бошқа маълумотларни кўриб чиқади ва текширади;  Аризачиларга уларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилиш тартибини тушунтиради;  Фуқаронинг ҳуқуқ ва эркинликлари бузилишининг олдини олиш ва бартараф этиш ;  қонунни бузган шахсларни жавобгарликка тортиш ҳамда етказилган зарарни қоплаш чора-тадбирларини кўради;  Фуқаронинг ҳуқуқ ва эркинликларининг бузилишини жиноий хусусиятга эга деб билиш учун асослар мавжуд бўлган тақдирда прокурор жиноят иши қўзғатади ҳамда уни содир этган шахслар қонунга биноан жиноий жавобгарликка тортилишига доир чораларни кўради;  Фуқаронинг ҳуқуқ ва эркинликларининг бузилиши маъмурий ҳуқуқбузарлик ҳусусиятига эга бўлган ҳолларда прокурор маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисида иш қўзғатади;  зудлик билан ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги маълумотни ва текширув материалларини маъмурий ҳуқуқбузарликлар тўғрисидаги ишларни кўриб чиқиш ваколатига эга бўлган органга ёки мансабдор шахсга беради. (25-модда). Прокуратура тўғрисидаги қонунда прокуратуранинг барча ҳуқуқий муҳофаза потенциали бош вазифани ечишга қаратилган : Қонун устуворлигини таъминлаш, бирлик, қонунийликни мустаҳкамлаш, фуқаро ва инсонларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини, шунингдек жамият ва давлатнинг қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш, фуқаро ва шахсларнинг ҳуқуқ ва эркинликларига риоя қилиниши устидан назорат функцияси қонуннинг махсус бобига киритилган. Бу назорат фаолияти умум аҳамиятли манфаатлар ҳимоясига қарши қўйилган эмас. Қонунчилик ижтимоий амалиёт фуқароларнинг ва уларнинг жамоасини ҳуқуқ ва мажбуриятлари бирлигидан келиб чиқди. Ўзбекистон Республикасида республика фуқароларидан ташқари, чет эл фуқаролари, фуқаролиги бўлмаган шахслар ҳам яшайди. Фуқаролик қонунчилиги билан ўрнатилган, ФК даги моддага асосан, қоидалар чет эл фуқаролари, фуқаролиги бўлмаган шахслар, чет эл юридик шахслари иштирокидаги муносабатларга қўлланади.Бу субъектлар хўжалик оборотининг иштирокчисидир; улар Ўзбекистон корхоналари билан тенг ҳуқуқ ва мажбуриятларга, айрим ҳолларда қонун билан ўрнатилган ( масалан « Чет эл инсвесторлари тўғрисидаги қонун») белгилаган мулкка ҳам эгадирлар. Конституцияга кўра, чет эл фуқаролари ва фуқаролиги бўлмаган шахслар Ўзбекистон Республикаси фуқаролари билан тенг асосда ҳуқуқларидан фойдаланадилар ва мажбуриятларга эга бўладилар. Ҳозирги вақтда бошқа мамлакатларнинг қонунчилиги бўйича, Ўзбекистон Республикаси қонунларига биноан ҳамда, Ўзбекистон ва ўша чет эл давлати ўртасида тузилган халқаро шартномаларга кўра, Ўзбекистон Республикасида чет эл фуқаролари Ўзбекистон Республикаси фуқароларининг баъзи ҳуқуқларидан фойдаланмайдилар, яъни Ўзбекистон Республикаси фуқароларининг анологик ҳуқуқ ва мажбуриятлари: масалан, сайлов ҳуқуқи, Ўзбекистон Республикаси давлат бошқарув аппаратларида хизмат қила олмаслиги ҳамда, уларга ҳарбий мажбурият таалуқли эмаслиги ва бошқалар. Чунки, чет эл фуқаролари бу ҳуқуқ ва мажбуриятларга ўзларининг давлатлари томонидан ўрнатилган қонунларга асосан эга бўладилар. Ўзбекистон Республикасининг шу ҳақидаги қонунлари бутун дунёнинг қаерида бўлишидан қатъий назар, Ўзбекистон Республикаси фуқароларига тегишли бўлгани каби, чет эл фуқароларига нисбатан ҳам уларнинг давлатлари томонидан қабул қилинган қонунлар бутун дунё буйлаб ўз фуқароларига нисбатан татбиқ этилади. ( масалан : бошқа давлатларда жойлаган элчихона, консулликларда ишловчи фуқаролар ўз давлатлари қонунларида кўрсатилган ҳуқуқ ва бурчлардан тўлиқ фойдаланадилар, шу билан бирга анологик ҳуқуқ ва бурчлардан ҳам фойдаланадилар). Фуқаро ва инсонларнинг ҳуқуқ ва эркинликларига риоя қилиниши устидан назорат предметини аниқлаш ( белгилаш ) жуда ҳам муҳим бўлиб, конституцияда белгиланганидек, фуқаро ва инсонларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари, фақат қонун билан қуйидаги ҳолларда чегараланиши мумкин, агар конституциявий тизим асосини ҳимоя қилиш мақсадида бошқа шахсларнинг ҳуқуқ ва қонуний манфаатлари, соғлигини ҳимоя қилиш мақсадида, давлат ва халқнинг муҳофазасини таъминлаш мақсадида. Фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларининг бошқа чеклашлари қонунга асосланмаган ва прокурор томонидан қолдириб бўлмайдиган эътиборни талаб қилади. Фуқаро ва инсонларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари ҳимояси истисносиз барча назорат чора тадбирларида инобатга олинади. Назорат фаолиятини белгиловчи асосий тамойил ҳуқуқ ва мажбуриятларда қонун ва суд олдида тенглик тамойилини ўзида ифода этувчи расмий юридик тенглик тамойили хизмат қилади. Юридик маънода ҳуқуқ ва мажбурият тенглиги жамиятдаги индивиднинг фактик ҳолатига мос келмайди. Бундай ёндашиш прокурорнинг назорат қилишдаги хатоларидан кафолат беради. Бировларнинг ҳуқуқи бузилиши ва бошқа фуқароларнинг имкониятларининг ноқонуний кенгайтириш назорат фаолиятида одатий ҳолдир. Фуқаро ва инсонларнинг ҳуқуқ ва эркинликларига риоя қилиниши устидан прокурор назорат предметига, конституциявий ҳуқуқ ва эркинликлари киради, яъни ҳар қайси фуқаро ва инсонларга тегишли бўлган ҳуқуқ. Бу ҳуқуқлар барча учун тенг ва бирдир, улар конституция билан белгиланади. Конституцияда баён қилинган фуқароларнинг конкрет ҳуқуқ ва эркинликлари аниқ мантикий асосга эга. Халқаро ҳуқуқнинг умум эътироф этилган тамойил ва меъёрларига асосан анъанавий конституциявий ҳуқуқлар 3 гуруҳга бўлинади: 1) шахсий ҳуқуқлар; 2) сиёсий ҳуқуқлар; 3) ижтимоий-иқтисодий ҳуқуқлар. Бу классификация фуқаролар ва инсонларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари тўғрисидаги декларацияда келтириб ўтилган – яшашга бўлган ҳуқуқ, шахс қадр-қимматининг давлат томонидан муҳофаза қилиниши, шахсий дахлсизлик прокурор назоратининг барча соҳалари (асосий фаолият йўналишлари) томонидан ҳимоя қилинадиган шахсий ҳуқуқни яратади. Қадр–қиммати, соғлигига зарар, тан жароҳати етказиш кўринишидаги фуқароларнинг шахсий ҳуқуқларига тажовуз жиноий жавобгарлик ҳаракатлари элементини ташкил қилади. Фуқаро ва инсонларнинг ҳуқуқ ва эркинликларига риоя қилиниши устидан прокурор назоратига оид Ўзбекистон Республикаси Бош прокурорининг соҳавий буйруғи ҳам мавжуд бўлиб, бу буйруқда прокурорнинг ваколатлари ва мажбуриятлари қайд этилган. ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ БОШ ПРОКУРОРИНИНГ “Фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари, жамият ва давлат манфаатларини ҳимоя қилиш юзасидан прокурорлик фаолиятини самарадорлигини ошириш тўғрисида” ги 2004 йил 22 июн 25-сон БУЙРУҒИда 1. Ўзбекистон Республикаси прокуратура органлари назорат фаолиятининг муҳим вазифаси - республика ҳудудида қонун устиворлигини таъминлаш, инсон ва фуқаронинг ижтимоий, иқтисодий, сиёсий, шахсий ҳуқуқлари ҳамда эркинликларини, барча миллат ва элатларнинг тенг ҳуқуқлилигини, жамиятда ижтимоий адолат ва қонунийликни мустаҳкамлаш, Ўзбекистон Республикаси конституциявий тузумини жамият ва давлатнинг қонун билан қўриқланадиган манфаатларини ҳимоя қилишдан иборат деб ҳисоблансин. 2. Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар, туман (шаҳар)лар ва уларга тенглаштирилган прокурорлар назорат фаолиятини амалга оширишда: 2.1. Мамлакат ҳудудида барча ҳуқуқ субъектлари, улар кимга бўйсунишидан, кимнинг тасарруфида бўлишидан ва мулкчилик шаклидан қатъий назар ҳамда барча мансабдор шахслар томонидан қонунларни аниқ ва бир хилда ижро этишга мажбур эканликлари, яъни қонун талабларини ҳеч қандай вазиятда ҳар хил талқин қилишга йўл қўймасликни, қонунлар қарама- қаршилиги ҳолатларида олий юридик кучга эга бўлган Конституция нормалари ҳамда умумэътироф этилган халқаро ҳуқуқ нормалари тўғридан- тўғри амал қилишлиги эътиборга олинсин; 2.2. Прокурор назорати давлат идоралари, жамоат бирлашмалари ва мансабдор шахслардан мустақил ва фақат қонунга асосланиб олиб борилсин ва қонунбузилишлар ким томонидан содир этилишидан қатъий назар, ўз вақтида олдини олиш, аниқлаш ва бартараф этиш, қонунни бузган шахсларга нисбатан қонунда белгиланган тартибда тегишли чоралар қўлланишига, бузилган ҳуқуқларининг амалда тикланишига эришилсин; 2.3. Иқтисодий, ижтимоий ва маънавий ислоҳотларни чуқурлаштиришга қаратилган қонунлар, Ўзбекистон Республикаси Президенти Фармонлари ва ҳукумат қарорларининг ижроси устидан таъсирчан ва доимий назорат олиб бориш устувор йўналишлардан бири деб ҳисоблансин; 2.4. Шаклидан қагьий назар мулкдорларнинг қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш, улар ва давлатга етказилган зарарларни ўз вақтида ва тўлиқ ундириш, тадбиркорлик субъектлариницг иқтисодий ҳуқуқ ва эркинликларини қўриқлаш билан биргаликда иқтисодий муносабатлардаги *ҳар қандай ҳуқуқбузарликларга қарши курашда мансабдор шахслар, маҳаллий ҳокимият, бошқарув органлари, текширув назорат (контрол) идораларининг масъулиятини оширишга қаратилган ҳуқуқий-норматив ҳужжатларнинг аниқ бажарилиши прокурор назоратининг диққат марказида бўлиши таъминлансин; 2.5. Республика агросаноат комплексини ижтимоий-иқтисодий ривожлантиришга қаратилган қонунлар ижроси устидан назоратни олиб боришда: ер, сув ва ўрмон бойликлари, қишлоқ хўжалиги ва чорвачилик маҳсулотларини, мавжуд техника воситаларини, минерал-ўғитларни сақлаш ва улардан оқилона ва мақсадли фойдаланиш, деҳқон, фермер ва шахсий ёрдамчи ва жамоа хўжаликлари, деҳқончилик саноати уюшмалари ва машина-трактор парклари фаолиятини, қишлоқ хўжалик маҳсулотларини контрактация қилишни тартибга солувчи, қишлоқ инфраструктурасини яратилишига йўналтирилган қонунларнинг оғишмай бажарилишига, жамоа хўжаликлари фаолиятини жамоатчилик асосида бошқариш тартибига риоя этилишига алоҳида эътибор берилсин; 2.6. Иқтисодий ва молиявий соҳаларда қонунийлик аҳволини янада мустаҳкамлаш, тўлов интизомига риоя қилиш, ёнилги-энергетика маҳсулотларидан тежамли фойдаланиш, шартнома мажбуриятларига оид ҳуқуқий муносабатларни тартибга солишга қаратилган қонунлар ижроси устидан қатъий назорат ўрнатилсин; 2.7. Табиат мухофазаси қонунчилиги устидан назорат олиб боришда ер фонди турларини ҳуқуқий мақомини ноқонуний ўзгартирилишига, қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ерларни издан чиқаришга, ўрмон бойликлари, ҳайвонот дунёсининг йўқотилишига, атроф-муҳитнинг, ифлосланишига, сувдан хўжасизларча фойдаланишга қардаи курашга, қаратилган қонун талабларига риоя этилишига эътибор кучайтирилсин. Бу борадаги назорат ва прокурорлик таъсир чоралари самарадорлигини кескин ошириш мақсадида мазкур соҳаларда мутасадди бўлган тармоқ назорат-текширув (контрол) идоралари билан ҳамкорлик янада мустаҳкамлансин ва уларнинг фаолияти устидан назорат кучайтирилсин; 2.8. Ўзбекистон халқининг маданий мерослари ва архитектура ёдгорликларини қўриқлаш, тарихий, бадиий, миллий, илмий ва маънавий обидаларни сақлашга оид қонунлар ижроси устидан прокурор назорати шакли ва усуллари тубдан ўзгартирилсин. Бу йўналишда текширишлар ўтказишда биринчи навбатда маданий тарихий обидаларнинг сақланиши, уларнинг қонунсиз сотилиши ва Ўзбекистон Республикасига олиб кирилиши ҳамда четга олиб чиқиб кетилишини олдини олишга масъул бўлган давлат идоравий бошқарув ва текширув органлари томонидан олиб борилаётган ишлар самарасига алоҳида эътибор қаратилсин; 2.9. Мулк шаклидан қатъий назар хўжалик юритувчи субъектлар томонидан статистик, ишлаб чиқариш ва молия интизомини мустаҳкамлашга қаратилган қонунлар ижроси устидан назорат кучайтирилсин. Хизмат ваколатларини суиистеъмол қилиш, хўжасизлик, кўзбўямачилик, сифатсиз маҳсулотлар ишлаб чиқариш, ёнилғи-энергия манбаларидан мақсадсиз ва ноқонуний фойдаланиш, нарх-навони асоссиз кўтариш, шунингдек, савдо ва бозорлар фаолиятини тартибга солувчи ҳуқуқий-норматив ҳужжатларни бузиш каби гайриқонуний ҳаракатларга нисбатан кескин чоралар кўриб борилсин. Солиқ, пул-кредит ва қимматбаҳо қоғозлар, банклар ва банк фаолияти ҳамда банкротлик тўғрисидаги қонунчилик ижроси устидан доимо назорат олиб борилсин ва кескин кучайтирилсин; 2.10. Ташқи иқтисодий фаолиятга доир қонунлар ижроси устидан прокурор назорати самарадорлигини ошириш йўли билан хўжалик юритувчи субъектлар ва давлат манфаатларига зарар етказмаган ҳолда чет эл инвесторлари ҳуқуқларини ҳимоялаш таъминлансин. Шунда: Ўзбекистон Республикасининг манфаатларига хилоф равишда ташқи савдо битимини тузиш, экспорт-импорт маҳсулотлари учун ҳисоб- китобларни амалга оширишда тўлов муддатлари бузилиш ҳолларини олдини олиш ва валюталарни мажбурий равишда сотиш тартибига қатъий риоя этилиши; Импорт маҳсулотлари сифатининт назоратини амалга ошириш билан бир қаторда, йстеъмол бозорларига паст навли ва сохта буюмлар, табиатни ифлослантирувчи технология ва ускуналар, шунингдек инсон ҳаёти учун хавфли бўлган озиқ-овқат ва бошқа маҳсулотларнинг киришини олдини олишга қаратилган қонунлар ижроси устидан қатъий назорат ўрнатилсин; қўшма корхоналар, шунингдек чет эл фирма ва компаниялари вакилликларининг қонуний фаолиятига тўсқинлик қилиш, инвестиция дастурларини ижроси билан боғлиқ ҳар қандай қонунбузарликларнинг бартараф этилишига эришилсин; Чет эл инвестициялари мавжуд бўлган корхоналарнинг фаолиятини етарли асослар бўлмай туриб текширилишини олдини олиш мақсадида, ушбу корхоналарда қонунларнинг бузилаёттанлиги тўғрисида қатъий сабаблар бўлган ҳолларда Республика Бош прокуратураси билан келишилган ҳолда ҳудуд прокурорлари томонидан текширишлар ўтказиш белгилансин. 2.11. Республика темир йўл, автомобил, ҳаво ва сув йўлларида ҳаракат хавфсизлигини таъминлаш, транспорт воситаларидан самарали фойдаланиш, шунингдек, ташиладиган халқ хўжалик юкларини асрашга қаратилган қонунлар ижроси устидан қатьиятлик билан назорат олиб борилсин. Транспорт прокуратуралари бу муҳим вазифани амалга оширишда қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар, Тошкент шаҳар, шаҳар ва туманлар ҳамда бошқа тегишли прокуратуралар билан ўзаро ҳамкорлик олиб борсинлар; 2.12. Давлат тасарруфидан чиқариш, давлат ва жамоат мулкини хусусийлаштиришга, кичик, қўшма, хусусий корхоналар, ҳиссадорлик жамиятлари фаолиятига тартибга солишга қаратилган қонунлар ижроси устидан мунтазам назорат олиб борилсин; 2.13. Инсон ва фуқароларнинг Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва қонунларида белгилаб берилган ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилиш прокуратура органларининг жамият олдидаги энг муҳим вазифасидир. прокурор ваколатлари: Фуқароларнинг шахсий ҳуқуқ ва эркинликларини, уларнинг дахлсизлик, фикрлаш, сўз ва эътиқод ҳамда виждон эркинлиги ҳуқуқларини кафолатларини таъминлаш; Ўзбекистон Республикаси фуқароларининг сиёсий ҳуқуқларини, яъни жамият ва давлат вшларини бошқаришда бевосита ҳамда ўз вакиллари орқали иштирок этиш, Ўзбекистон Республикаси қонунларга мувофиқ жамоат бирлашмаларига, сиёсий партияларга бирлашиш ва оммавий ҳаракатларда қатнашиш ҳуқуқларини амалга оширишда уларнинг эркинликларини ҳимоялаш; шахснинг ваколатли давлат органларига, муассасаларига ёки халқ вакилларига ариза, таклиф ва шикоятлар билан мурожаат қилиш ҳуқуқини ушбу идоралар томонидан таъминланишини назорат қилиш; фуқароларнинг мулкга эга бўлиш ҳуқуқини, уларнинг мулкини дахлсизлигини муҳофаза қилиш; шахснинг меҳнат қилиш, эркин касб танлаш, адолатли ҳамда хавфсиз меҳнат шароитларида ишлашга, ўз фаолиятлари учун ўз вақтида ҳақ олиш, меҳнат таътилига чиқиш ҳамда қонунда кўрсатилган тартибда ишсизликдан ҳимояланишга доир ҳуқуқларини ҳимоялаш; ҳар бир шахснинг қариганда, меҳнат лаёқатини йўқотганда, шунингдек боқувчисидан маҳрум бўлганда ва қонунда назарда тутилган бошқа ҳолларда ижтимоий ҳимояланиш, пенсия таъминоти ҳуқуқларини аҳолининг ижтимоий ҳимояга муҳтож ёлғизлар, ногиронлар, қариялар ва аҳолининг кам таъминланган қисмига алоҳида эътибор берган ҳолда муҳофазасини таъминлаш; бозор муносабатлари ривожланаётган бир пайтда соғлиқни сақлаш, оналик ва болаликни ҳимоялаш, бепул малакали тиббий хизмат кўрсатишга оид ҳуқуқларни муҳофаза қилиш; фуқароларнинг билим олиш ҳуқуқи, илмий ва техникавий ижод эркинлиги, маданият ютуқларидан фойдаланиш ҳуқуқларини амалга оширилишига кўмак беришга йўналтирилсин; Аҳолини иш билан таъминлаш ва меҳнат тўғрисидаги қонунлар ижроси устидан назорат асосий вазифа деб белгилансин. Шунда алоҳида эътибор ижтимоий ҳимояга муҳтож бўлган фуқаролар қатламларига белгиланган имтиёзларни таъминлашга доир қонунлар ижросига қаратилсин. Ташкилот ва корхоналар ишлаб чиқариш фаолиятини қайта ташкил қилиш, такомиллаштириш, хусусийлаштириш ва иқтисодий ислоҳотлар муносабати билан иш жойларининг қисқартирилиши оқибатида ишдан бўшаб қолган ходимларни иш билан таъминлаш ҳақидаги қонунлар ижроси устидан назоратнинг таъсирчанлиги оширилсин; Фуқароларнинг хат, ариза ва шикоятлари, корхона, ташкилот ва муассасаларнинг мурожаатларига масъулиятсизлик ва сансалорлик билан муносабатда бўлиш, ижтимоий адолат талабларига риоя этмаслик, инсон ва фуқаронинг ижтимоий-иқтисодий, сиёсий ҳамда шахсий ҳуқуқлари ва эркинликларига тўсқинлик қилиш ҳолларига барҳам бериш ҳақидаги қонунлар ижроси устидан назорат кескин кучайтирилсин; Давлат бошқарув идоралари, ўзини-ўзи бошқариш органлари, ҳокимлар ва мансабдор шахслар томонидан фуқаролар ва юридик шахслар манфаатларига зид равишда қабул қилинган ноқонуний ҳужжатларни аниқлаш ва уларни бекор қилиш ёки қонунга мувофиқлаштириш юзасидан мунтазамдекширишлар ўтказилсин. Бунда-Республика вазирликлари, концернлари, корпорациялар, ассоциациялар, вилоят, шаҳар ва туман ҳокимлари, бошқарув ҳамда фуқароларнинг ўзини-ўзи бошқариш органлари томонидан қабул қилинаётган меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларнинг ҳамда давлат органлари ва назорат идоралари раҳбар ва мансабдор шахслари томонидан фуқаролар ва мансабдор шахсларни маъмурий жавобгарликка тортиш ҳақидаги қарорлари қонунийлигига алоҳида эътибор қаратилсин. Протест келтириш йўли билан қонунга зид бўлган ҳуқуқий ҳужжат ҳамда ноқонуний қарорлар бекор қилиниши ёки уларнинг қонун талабларига мослаштирилишига эришилсин. Протестни қаноатлантириш рад этилганда, шунингдек протест қонунда белгиланган муддат ичида кўриб чиқилмаган тақдирда, бир ойлик муддат ичида ана шу ҳужжатни ғайриқонуний деб эътироф этиш тўғрисида ариза билан судга мурожаат этилиши таъминлансин. Ҳудуд прокурорлари томонидан республика бошқарув органларининг қонунга зид бўлган ҳужжатлари аниқланган тақдирда бу ҳужжатни қонунда белгиланган тартибда бекор қилинишини сўраб тегишли тақдимнома билан Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратурасига мурожаат қилиш амалиёти йўлга қўйилсин. Назорат текширувлари ҳуқуқбузарликнинг олдини олишга йўналтирилиб, ишнинг тўғри ва аниқ режалаштирилишига жиддий эътибор қаратилсин. Текширишнинг йўналишидан қатъий назар, бу объектда қабул қилинаётган ҳуқуқий ҳужжатларнинг Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва қонунларига мувофиқлигини, шунингдек фуқаролардан келиб тушган мурожаатларнинг ҳал этилишида қонунларга риоя қилинишини ҳамда ҳуқуқий хизмат ишининг самарадорлигини ўрганишга комплекс ёндошилган ҳолда ҳар бир текшириш режаларига мажбурий тартибда киритилиши қатъий белгилансин. қонун бузилишларни ва уларни келтириб чиқараётган шарт- шароитларни бартараф қилиш мақсадида назорат тартибида такрорий текширишларни ўтказиш амалиётидан кенг фойдаланилсин. Назорат тартибида қонунлар ижроси устидан текширув услуби такомиллаштирилиб борилсин, текширувларга тегишли мутахассисларни жалб этиш, прокурор назорат ҳужжатлари: протест, тақдимнома, ариза, қарор ва огоҳлантирувларнинг сифатли бўлиши таъминлансин, ҳуқуқбузарликни келтириб чиқараётган сабаб ва шарт-шароитлар чуқур таҳлил этилиб, уларнинг олдини олиш, қонунни бузган шахсларга нисбатан чора кўриш тўғрисида мутасадди раҳбарларга аниқ таклифлар киритилсин. Прокурор назорати ҳужжатини меҳнат жамоасида, ўз иштирокида, ошкора кўрилишига ва натижаси оммавий ахборот воситаларида кенг ёритилишига эришилсин. Республика Бош прокуратураси фуқароларнишг ҳуқуқ ва эркинликлари, жамият ва давлат манфаатларини ҳимоя қилиш бошқармаси ҳамда қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар, Тошкент шаҳар, Ўзбекистон транспорт ва Ҳарбий прокурорлари к.уйи прокурорлар томонидан қўлланилган прокурор назорати ҳужжатларининг сифати мунтазам равишда ўрганилиб борилсин. қуйи прокурорлар томонидан қўлланган прокурор назорати хужжатлари ҳар ойда юқори турувчи прокурорга ўрганиш учун юборилиши таъминлансин. Прокурор назорати ҳужжатларишшг сонига қараб баҳо бериш амалиётидан тўлиқ воз кечилсин. Шу муносабат билан қуйи турувчи барча прокурорларга бир турдаги прокурор назорати ҳужжатини иккинчиси билан алмаштириш қатъиян тақиқлансин. Прокуратура идораларининг назорат фаолиятини ташкил этишда қонунбузарликларни аниқлаш ва олдини олишда ҳуқуқни муҳофаза қилувчи бошқа идоралар билан ҳамкорликни янада яхшилаш чоралари кўрилсин. Текширув-назорати идоралари (контрол) билан ўзаро амалий алоқалар ўрнатилиб, қонунлар ижроси устидан биргаликда текширишлар ўтказилиб борилсин. Давлат ва тармоқ назорат идоралари томонидан кўрилган чораларнинг қонунийлиги устидан назорат кучайтирилсин. Бунда назорат- текширув идоралари фаолиятининг қонунийлиги устидан мунтазам ва мақсадли назорат ўрнатилишини таъминлаш мақсадида ҳар чоракда камида бир маротаба текширишлар ўтказиб борилсин. Ушбу органлар ходимларишшг қонунсиз ҳаракатлари ва улар томонидан содир этилган суиистеъмолликлар тўғрисида прокуратура органларига келиб тушган мурожаатлар бўйича чуқур ва ҳар томонлама текширишлар ўтказилиши таъминлансин. Мурожаатлардаги тасдиқланган ҳолатлар бўйича қонуннинг бузилишига йўл қўйган шахсларни жиноий жавобгарликка тортишгача бўлган қатъий чоралар кўрилсин. Ҳуқуқни муҳофаза қилувчи идоралар муҳокамасига юборилган материалларнинг қонуний ҳал этилишини текшириб бориш мақсадида йилига икки маротаба таққослама .дададалгомалар тузилсин. Идоравий бошқарув ва текширув органлари фаолиятларида қонунларга риоя этилиши бўйича прокурор назорати аҳволи ҳар 6 ойда бир маротаба умумлаштирилиб борилсин. Фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари бузилган тақдирда процессуал қонун нормаларида белгиланган тартибда судга даъво (ариза) бериш ҳуқуқидан кенг фойдаланилсин. Бу ваколат, айниқса, фуқароларнинг меҳнат қилиш, ижтимоий таъминот, соғлиқни сақлаш, оналик ва болаликка оид ҳамда бошқа шахсий ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилишга йўналтирилсин. Шунда соғлиғи, ёши (вояга етмаганлар, қариялар) ёки бошқа сабабларга кўра суд орқали ўз ҳуқуқларини шахсан ҳимоя қила олмайдиган фуқароларнинг манфаатида судга даъво (ариза) тақдим этиш прокурорнинг вазифаси эканлигига жиддий эътибор қаратилсин. Хўжалик ҳуқуқий муносабатларда қонунийликни мустаҳкамлаш мақсадида хўжалик юритувчи субъектлар, давлат ва жамият ташкилотларига етказилган зарарни, шартнома мажбуриятларини бажарилиши, банкрот деб топиш ва хўжалик муносабатларидан келиб чиқувчи бошқа масалалар юзасидан даъво киритиш муҳим вазифа деб ҳисоблансин. Корхона, ташкилот ва муассасалар манфаатларига етказилган моддий зарарни регресс тартибида даъво қўзғатиш йўли билан мутасадди мансабдор шахслардан ундирилишига эришилсин. Ўзбекистон Республикаси прокуратураси фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари, жамият ва давлат манфаатларини ҳимоя қилиш бошқармаси ва тегишли бўлимлар, қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар, Тошкент шаҳар, Ўзбекистон Транспорт ва қуролли кучлар ҳарбий прокурорларига: Текширишларни ўтказишда йўл қўйилаётган хато ва камчиликларни олдини олишга, сифати ва самарадорлигини таъминлашга, ҳар ҳисобот даврининг бошида назорат-текширув (контрол), иқтисодиёт ва статистика ҳамда бошқа идораларни қонунчилик ҳақидаги маълумотларини олиш ва ёзма равишда таҳлил қилиб, улардан назорат фаолиятини режалаштиришда фойдаланишга эришиш; Маҳкамалар фаолиятини биринчи навбатда туман ва шаҳар прокуратураларининг назорат фаолиятини яхшилашга қаратиш, уларга услубий ва амалий ёрдам кўрсатиб бориш, қуйи поғонадаги барча прокуратура идораларининг қонунлар ижросини текширишда ва ҳуқуқбузарликларга қарши курашда ўзаро ҳамкорлигини таъминлаш. Прокуратура органларининг фаолиятига ҳар қандай қонунсиз аралашишлар ҳақида зудлик билан юқори турувчи прокурорга ахборот берилсин. Вилоятлар, Тошкент шаҳар, туман ва шаҳар ҳамда уларга тенглаштирилган прокурорлар ҳар йили тегишли ҳудуд халқ депутатлари Кенгашларига, зарур ҳолларда эса фуқароларнинг ўзини-ўзи бошқариш органларига қонунийлик аҳволи ҳақида ахборот тақдим этсинлар; қонунчшгакни мустаҳкамлаш муаммолари ва прокурор-тергов ходимлари малакасини ошириш маркази билан ходимлар малакасини оширишда, умумий назорат сифатини яхшилашга қаратилган тавсия ва қўлланмалар ишлаб чиқишда ижодий ҳамкорликни ривожлантириш топширилсин. Кўрсатилган вазифаларни тегишли бўлим ва бошқармалар узвий ва доимий ҳамкорликда амалга ошириш таъминлансин. Республика Бош прокуратураси кадрлар бошқармасига, қорақалпоғистон Республикаси, Тошкент шаҳар, вилоятлар Ўзбекистон қуролли кучлар ҳарбий, Транспорт, ихтисослашган, шаҳар-туман прокуратураларида умумий назорат соҳасида хизмат қилиш учун тажрибали ва малакали кадрларни танлаш, касб маҳоратига эга бўлган ходимлар кунимсизлигига йўл қўймаслик топширилсин. Вилоят ва унга тенглаштирилган прокурорлар фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари, жамият ва давлат манфаатларини ҳимоя қилиш борасида назорат ишини ташкил этиш учун шахсан масъул ва жавобгардирлар деб қайд қилинган. Адабиётлар рўйхати: 1.Басков В.И. Прокурор назорати (дарслик, рус тилида) М.,”Бек” нашриёти, 1998. 2.Давлетов А. Дж. Прокурор назорати (дарслик, рус тилида). Нукус. Билим.1999. 3.Россия Федерациясида прокурор назорати. (дарслик, рус тилида/ А.А. Чувилёвнинг умумий таҳрири остида/ М., 2000. 4. Иноғомжонова З.Ф. умумий таҳрири остида Жиноят про цесси (умумий қисм, дарслик, ўзбек тилида) Т.: 2002 й., «Янги аср авлоди». 5. Иноғомжонова З.Ф. умумий таҳрири остида Жиноят про цесси (махсус қисм, дарслик, ўзбек тилида) –Т.: ТДЮИ.2003 й. 6. Уголовный процесс. Учебник. Под редакцией Никифоро вой Е.Н. (Учебник, на русском языке.) Т.: 2002 й. 7.Ковалёв М.А. Жиноятларни тергов қилишда шахснинг ҳуқуқларига риоя қилиниши устидан прокурор назорати. (моно графия) М., 1981.

Похожие

Фуқароларнинг сиёсий ҳуқуқ ва эркинликларига риоя этилиши устидан прокурор назоратининг ўзига хос хусусиятлари
Жиноий жазоларни қонунларга риоя қилиниши устидан прокурор назорати
Фуқаронинг ҳуқуқлари ҳамда эркинликларига риоя этилиши устидан назорат бўйича ишларини ташкил этиш
Ички ишлар органлари фаолияти устидан прокурор назорати
Прокурор назорати