Миллий хавфсизлик хизмати органлари фаолиятининг асосий принциплари - Юриспруденция - Рефераты

Миллий хавфсизлик хизмати органлари фаолиятининг асосий принциплари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

79 KB

Миллий хавфсизлик хизмати органлари фаолиятининг асосий принциплари Режа: 1. Қонунийлик принципи 2. Ҳ удудийлик ва предметлилик принциплари хусусида. 3. Миллий хавфсизлик хизмати органларининг ҳуқуқлари ва уларнинг ҳуқуқий ҳолати.. 4. Миллий хавфсизлик органлари ходимларининг ижтимоий ҳимоя қилиш.

Миллий хавфсизлик хизмати органлари фаолиятининг асосий принциплари . Принцип – лотинча сўздан олинган бўлиб, “principium” яъни,- «қоида», «асос», «асосий, раҳбарий қоидалар, йўл-йўриқ лар» деган маънони билдиради. Принциплар маълум бир наза риянинг, фаннинг, дунёқарашнинг, сиёсий ташкилотнинг даст лабки ибтидосини ўзида акс эттиради. Миллий хавфсизлик хизмати органлари фаолиятининг асосий принциплари - Миллий Хавфсизлик Хизмати органларини ташкил этиш ва фаолиятини ти зимлаштириш элементи бўлиб, уларнинг мақоми ҳисобланади. Бу мақомнинг асоси- принциплар. Принциплар сифатида МХХ органларининг фаолият моҳияти ва мақсадини белгиловчи бошланғич асос назарда тутилади. Миллий хавфсизлик хизмати органлари фаолияти: - қонунийлик; - барчанинг қонун олдида тенглиги; - шахсни, унинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳурмат қилиш; - инсонпарварлик; - ва интернационализм принципларига асосланади. Фикримизча, мустақиллик, ҳудудийлик ва предметлилик принципларига ҳам таяниб фаолият кўрсатади. Ушбу принциплар моҳиятини кўриб чиқсак: Қонунийлик принципи - бу ҳуқуқ субъектлари фаолияти учун умумҳуқуқий бошланғич асос ҳисобланади. Бу принципга амал қилиш ҳуқуқий давлат қурилишининг асосий шарти ҳисоб ланади. МХХ органларининг ходимлари ўз фаолиятлари да Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ҳамда бошқа қонун ларнинг талабларига аниқ риоя этишлари ва уларни бажаришлари шарт. МХХ органида бу асосий тамойиллардан бири ҳисобланади, чун ки унинг фаолияти қонунийликни таъминлашга қаратилгандир. Бу унинг асосий мақсади, яъни қонунийликнинг устуворлиги, бир хил ва аниқ ижро қилинишини англатади.

Қонунийлик ўзининг ичига қуйидаги қатор имкониятларни олади:  мамлакатда ривожланган қонунчилик тизимининг бошқари ладиган ҳуқуқий муносабатларга мос бўлишини;  тегишли қонунларга риоя этишликни таъминловчи давлат-ҳуқуқий инфратузилмалар;  фуқаролар ва мансабдор шахсларнинг амалдаги қонунлардан хабардор бўлиши;  ҳуқуқбузарлик, уларнинг вужудга келиш сабаб ва шароитла рини ўз вақтида бартараф этиш. МХХ органлари фаолиятида қонунийлик тамойили деганда барча давлат органлари, вазирликлар, давлат қўмиталари, ўз-ўзини бошқариш органлари , жамоат бирлашмалари ва мансабдор шахслар ва фуқароларнинг ким бўлишидан қатъи назар қонунларга риоя этиш и ва МХХ органларининг ҳам фақатгина қонунга асосан, қонунга ва қонун ости ҳужжатларига таяниб фаолият кўрсатиши тушунилади. Бундан ташқари қонунийлик қонунларнинг устуворлиги ва ҳуқуқ иерархиясига амал қилиниши назоратини ҳам ўз ичига ола ди. Қонунийлик принципи бу унинг талабларига МХХ органларининг ўзида барча ҳодимлар томонидан қонунга қатъи амал қилишликни англатади. Мустақиллик принципи – бу МХХ ходимлари томонидан ўзларининг барча функционал қарор ва ҳаракатларини қонунга асосан олиб боришларидир (функционал фаолиятни амалга ошириш, тергов олиб бориш ва б.). Бунда улар текширув ва тергов материаллари ҳамда уларни олиб боришнинг тўлиқлиги, объективлиги ва ҳар тамон ламалигини таъминловчи сифатида намоён бўлади. МХХ ходимларининг у ёки бу масала юзасидан қарор қабул қилишга ёки фаолиятига давлат ҳокимият ва бошқарув ор ганларининг, ўзини-ўзи бошқариш органлари, сиёсий партиялар, жамоат бирлашмалари ва бошқа ташкилотнинг аралашуви қо нунда белгиланган жавобгарликни вужудга

келтиради (интизо мий, маъмурий, жиноий ҳамда суд тартиби асосида қўлланила диган бошқа чоралар). Ҳ удудийлик ва предметлилик принциплари хусусида. МХХ органларида мужбуриятларнинг тақсимланиши ҳудудийлик ва предметлилик принципига асосан амалга оши рилади. Ҳудудийлик принципи – бу шундай ташкилий тартибни билдирадики, бунда барча ишлар ҳ ажми, ҳудудий бирликлар ўртасида тезкор ходимларга бўлиб берилади. Ишнинг ҳажми бўйича бир ёки бир нечта шаҳар ва туманлар прокуратурасига тақсимланади. Ҳудудийлик принципига оид юқоридан тортиб қуйигача Ўзбекистон Республикаси МХХ, Тошкент шаҳар, Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар, туман ва шаҳарлар ҳудудий бўлим ва бўлинмаларига ўз ваколатлари доирасида, белгиланган ҳуқуқий ҳужжатлар талаблари асосида фаолият кўрсатади. Бу мақсадда у ҳудуд қонунчилигини, ҳудуд статистикаси, иш режалари, ҳисоботлар, умумлашмалар ва бошқалар билан танишиб чиқади. Таҳлил асосида у тегишли шаҳар ва туман МХХ органларининг фаолиятидаги ишларни яхшилаш юзасидан топшириқлар юборади. Юқори турувчи МХХ органи қуйи турувчи МХХ органи фаолиятида иштирок этади, амалий ёрдам кўрсатади, унинг топшириқларини бажаришни назорат қилади, МХХ ходимларининг малакасини ошириш ишларида қатнашади, уларга индивидуал топшириқлар беради. Улар билан доимий алоқа қилиб боради. Ҳудудийлик принципи асосида ишларни ташкиллаштириш борасида МХХ фуқароларнинг мурожаатлари, ари за ва шикоятларини кўриб чиқишга, ўз ваколатларини амалга оширишда раҳбар ликни амалга оширади. Предметлилик принципи - бу МХХ органлари фаолияти пред мети тушунчасидан келиб чиқиб, бунда МХХ органлари ходимлари ўртасидаги мажбуриятларни бўлишда - ҳуқуқий тартибга солиш доираси, яъни МХХ

худудий бошқармаси бошлиғи томонидан маълум бир тоифадаги қоидалар ва норматив актларни назорат қилишига қараб ихтисослар бўйича тақсимланиши тушунилади. Белгиланган мажбуриятлар тақсимотига мувофиқ тегишли МХХ ходими унинг предметига тегишли статистик ва бошқа маълу мотларни умумлаштиради; тегишли материалларни таҳлил қила ди (докладлар, тақдимнома, ҳуқуқий таъсир ҳужжатлари, умумлашмалар, услубий ҳолатлар, ҳайъат қарорлари ва бошқалар); норматив актларнинг камчилиги бўйича топшириқлар тайёрлашда иштирок этади; ҳайъатда ва координацион кенгашга таклифлар киритади. Миллий хавфсизлик хизмати органларининг ҳуқуқлари ва уларнинг ҳуқуқий ҳолати.. МХХнинг асосий вазифаси бўлиб Ўзбекистон Республикаси манфаатлари асосида разведка ва контрразведка фаолиятини амалга ошириш ва уюшган жиноятчиликка қарши курашиш ҳисобланади. МХХ органлари:  уюшган жиноятчиликка ва терроризмга қарши кураш олиб боради;  Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва суверенитетини ҳар қандай тажовузлардан ҳимоясини таъминлайди;  Ўзбекистон Республикасининг чет элдаги дипломатик, савдо ва бошқа расмий ваколатхоналари хавфсизлигини таъминлайди;  зарур ҳолларда Ўзбекистон Республикаси фуқароларини чет элга чиқиш ва у ерда бўлиш ҳолларида хавфсизлигини таъминлаш чораларини кўради;  Ўзбекистон Республикаси ҳудудида дислоцирлашган Чегара қўшинлари билан ҳамкорликда давлат чегараси дахлсизлигини таъминлаш юзасидан чора-тадбирлар ўтказади.  Бундан ташқари давлат сирларини ишлаб чиқиш ва амалга оширишда иштирок этади;

 корхона, муассаса ва ташкилотларга тижорат сирини сақлашда ёрдам кўрсатади.  МХХ тўғрисидаги Низомда МХХ органлари тергов олиб бориши хавфсизлик органларига тегишли бўлган жиноятлар бўйича суриштирув ва дастлабки терговни амалга ошириши;  ушбу жиноятларни содир этишда гумон қилинаётган шахсларни қидириш,  бу жиноятларни содир этган шахслар рўйхатини юритиши белгилаб қўйилган. Шунингдек, МХХ органлари: Ўзбекистон Республикаси Президенти, давлат ҳокимияти ва бошқарувининг олий органлари қарорига асосан ички ишлар органлари билан бирга:  фуқароларни ҳимоя қилиш;  алоқа ва транспорт воситалари объектларини қўриқлаш;  аҳолининг турмушини таъминлаш;  муҳим халқ хўжалиги ва ҳарбий объектларни;  қонунийлик ва ҳуқуқий тартиботни сақлаш;  оммавий тартибсизликларни;  халқаро келишмовчиликларни олдини олиш;  махсус шахсларнинг хавфсизлигини таъминлаш мақсадида биргаликда чоралар кўриш юзасидан давлат органлари билан ҳамкорлик қилади;  ҳарбий ҳолат вақтида миллий хавфсизлик хизмати органларининг сафарбарлик тадбирларини таъминлайди;  давлат сирларини қўриқлаш;  божхона қоидалари;  ўқ-дори ва қуролларни олиш ва сақлаш қоидалари масалаларига бағишланган давлат миқиёсидаги чора-тадбирларни ишлаб чиқишда иштирок этади.

 Миллий хавфсизлик органлари ўз фаолиятини фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларига қатьий риоя қилган ҳолда амалга оширади. Ўзбекистон Республикаси миллий хавфсизлик органлари зиммасига юклатилган вазифаларни бажариш учун:  Белгиланган тартибда ошкора ёки ошкор қилмаган ҳолда тезкор- қидирув тадбирларини ўтказади;  Ўзбекистон қонунчилигига асосан миллий хавфсизлик органлари томонидан тергов қилиниши лозим бўлган жиноятларни огоҳлантириш, аниқлаш, уларни очиш мақсадида техник воситалардан фойдаланади;  Қ онунда кўрсатилган ҳолларда ва тартибда олинган далиллардан фойдаланади;  Фуқароларнинг розилиги асосида ошкора ёки ошкор қилмаган ҳолда уларнинг ёрдамларидан фойдаланади, шу билан бирга, фуқароларни ихтиёрий равишда хавфсизлик органларига штатсиз ишга қабул қилади;  Прокурор рухсати билан алоҳида шахсларнинг почта жўнатмаларини назорат қилади;  ва телефон ва бошқа сўзлашув воситаларидан фойдаланган ҳолда телефон сўзлашувларини эшитади;  шунингдек, ушбу шахслар фойдаланадиган алоқанинг техник каналларидан жиноят содир этиш ва тайёргарлик кўриш ҳақида етарли маълумотлар бўлганда Ўзбекистон қонунчилигига асосан хавфсизлик органлари юритувига тегишли бўлган ишларни бу чораларни қўлланиши натижасида жиноят иши бўйича далил бўла оладиган хабарлар олиш мумкин бўлган ҳолларда маълумотлар олади  Ички ишлар органлари билан ҳамкорликда жиноятларни олдини олиш, аниқлаш ва очиш юзасидан тезкор-қидирув ишларини олиб боради. Тезкор қидирув фаолияти бу - қонун йўли билан тезкор-қидирув фаолиятини амалга ошириш учун махсус ҳуқуқ-ваколатлар берилган давлат органларининг тезкор бўлинмалари томонидан ўз ваколатлари доирасида ошкора ва хуфёна амалга ошириладиган фуқароларнинг соғлигини, ҳаётини,

мулкини, ҳуқуқ ва эркинликларини, давлат ва жамиятни жиноий хуружлардан муҳофаза қилишга қаратилган тезкор қидирув тадбирларидир. Тезкор-қидирув фаолиятининг вазифаси қуйидагилардан иборат :  жиноятларни аниқлаш;  жиноятларни олдини олиш;  жиноятларни очиш ва айбдор шахсларни жиноий жавобгарликка тортиш;  шу билан бирга уни содир этишга тайёргарлик кўраётган ёки содир этаётган шахсларни аниқлаш;  суриштирув, тергов ва суд органларидан қочиб юрганлар, жиноий жавобгарликдан бош тортган шахсларни, бедарак йўқолган деб эълон қилинган шахсларни қидирувини амалга ошириш;  Ўзбекистон Республикасининг ҳарбий, иқтисодий ёки экологик хавфсизлигига тажовузни вужудга келтирувчи фаолиятлар ёки ҳолатлар ҳақида маълумотлар йиғиш.  Бундан ташқари, тезкор-қидирув фаолиятини амалга оширувчи органлар ўз ваколатлари доирасида қуйидаги қарорларни қабул қилиш учун маълумотлар йиғиш ҳуқуқига эгадирлар:  давлат сирини ташкил этувчи маълумотларга рухсатномаси борлиги тўғрисида;  шахсларнинг соғлиги ва ҳаётига, шу билан бирга атроф мухитга юқори даражада хавф туғдирувчи объектлардан фойдаланиш билан боғлиқ бўлган ишларга рухсатнома олиш ҳақида;  тезкор-қидирув фаолиятида иштирок этишга рухсатнома олиш ҳақида ёки уни амалга ошириш натижасида олинган материаллардан фойдаланишга рухсатнома олиш ҳақида;  тезкор-қидирув тадбирларини ўтказишда ва тайёрлашда иштирок этган шахслар билан ҳамкорлик муносабатини ўрнатиш тўғрисида;  тезкор-қидирув фаолиятини амалга оширувчи органлар хавфсизлигини таъминлаш масалалари тўғрисида;

 хусусий детективлик ва қўриқчилик фаолияти билан шуғулланишга рухсатнома бериш тўғрисида. Хавфсизликни таъминлаш тадбирларини ўтказишда ички ишлар органлари билан келишган ҳолда бу органларнинг куч ва воситаларини жалб қилади. Назорат қилиш амалдаги қонунчилик бўйича ички ишлар органлари зиммасига юклатилган жиноятни содир этишда гумон қилиш учун етарли асослар бўлган ёки жиноят содир этган шахсларнинг уларнинг шахсини тасдиқловчи ҳужжатлари, шунингдек, текшириш учун зарур бўлган бошқа ҳужжатларни текширади. Хизмат мақсадларида корхона, муасаса, ташкилот, жамоат бирлашмалари, кечиктириб бўладиган ҳолларда фуқароларга тегишли бўлган алоқа воситаларидан фойдаланади. Кечиктириб бўлмайдиган ҳолларда : - жиноятларни олдини олиш; - жиноят содир этишган ёки содир этишда гумон қилинаётган шахсларни кузатиш ва ушлаш;  -тезкор тиббий ёрдамга муҳтож шахсларга ёрдам кўрсатишда, шунингдек, воқеа ёки офат содир бўлган жойга етиб боришда корхона, муассаса, ташкилотлар, жамоат бирлашмалари ва фуқароларга (чет давлатга тегишли дипломатик ваколатхона, консуллик ва бошқа муассасаларнинг транспорт воситаларидан ташқари) тегишли транспорт воситаларидан фойдаланади.  Қонунга асосан давлат хавфсизлик органлари юритувига тегишли бўлган жиноятларни бевосита олдини олишда, бундай жиноятларни содир этишда гумон қилинаётган шахсларни қидиришда, кечиктириб бўлмайдиган ҳолатларда хавфсизликка таҳдид солаётганда прокурордан бир сутка давомида рухсат олиш шарти билан куннинг исталган вақтида фуқароларга тегишли уйларга, корхона, муассаса ва ташкилотларга тегишли бино ва

уларнинг ҳудудларига ҳеч қандай тўсиқларсиз киришга ва кўздан кечиришга ҳақли.  Ўзбекистон Республикаси юқори органлари қарорига асосан иқтисодиёт соҳасидаги жиноятларни аниқлаш тадбирларини ўтказади;  бундай ҳолларда милиция ходимларига берилган ҳуқуқлардан фойдаланади.  Қонунга асосан миллий хавфсизлик органлари юритувига тегишли бўлган жиноятлар профилактикасини амалга оширади.  Қамоқда сақлаш эҳтиёт чораси қўлланилган шахсларни ва хавфсизлик органлари томонидан жиноят содир этишда гумон қилиб ушланган шахсларни, алоҳида ҳолларда эса прокурор санкцияси асосида ички ишлар органлари, прокурор ва судлар томонидан ушланган ва қамоққа олинган шахсларни, шунингдек, қонунда кўрсатилган ҳолларда маҳкумларни сақлаш учун тергов изоляторлари ва бошқа ушлаб туриш жойларига эга бўлади.  Ўз ваколатлари доирасида давлат сирларини, шунингдек, вазирликлар, давлат қўмиталари, муасасалари, корхона ва ташкилотлар, жамоат бирлашмалари, Ички ишлар вазирлигининг ички қўшинлари ва қонунда назарда тутилган ҳолларда Ўзбекистон Республикасининг бошқа ҳарбий муасасаларига тегишли бошқа масалаларнинг хавфсизлигини таъминланишини ташкил қилиш ва назорат қилишни амалга оширади;  -аниқланган камчиликларни бартараф этиш юзасидан тақдимномалар чиқаради, тегишли чоралар кўрилиши ва унинг ижроси ҳақида ички ишлар органларини хабардор қилишни талаб қилади.  Давлат қўмиталари, муасасалари, корхона ва ташкилотларидан ва жамоат бирлашмалари органларидан хавфсизликни таъминлаш борасидаги вазифасини бажариш учун белгиланган тартибда тасдиқлайди ва маълумотларни олади.  Хавфсизлик органларига тегишли тезкор, тергов ва бошқа маълумотларнинг давлат сақловни амалга оширади ва уларни ҳисобини

юритиш, сақлаш ва фойдаланиш тартибини белгилайлади ва маълумотлар системасини яратади. Миллий хавфсизлик органлари ходимларининг ижтимоий ҳимоя қилиш. Миллий хавфсизлик органлари сон миқдори тузилиши Вазирлар Маҳкамаси томонидан белгиланади. МХХ Раиси бўлимларнинг функцияларини белгилайди ва Ўзбекистон Республикаси Миллий хавфсизлик органлари штатини ва унинг вилоят органларидаги штатлар сони ва структурасини тасдиқлайди. МХХ органлари мансабдор шахслари ҳуқуқлари Хизмат Раиси томонидан белгиланади. Ўзбекистон Республикаси миллий хавфсизлик органларида офицерлар таркиби аттестациядан ўтказилади. Навбатдаги ва навбатдан ташқари ҳарбий унвонларни бериш масаласини ҳал қилиш учун аттестация комиссияси ташкил этилади. Генераллар, офицерлар, прапоршиклар МХХда шартнома асосида ҳарбий хизматчилар кадрларда амалдаги заҳирада ёки МХХнинг заҳирада Мудофаа вазирлигидан рўйхатдан чиққан ҳолда бўладилар. Давлат миллий хавфсизлик органлари ходимларининг ижтимоий ҳимоясини кафолатлайди. Миллий хавфсизлик хизматида ҳарбий хизматни ўтаётганлар давлат бюджети ҳисобидан мажбурий шахсий ижтимоий су ғ урта қилинади. Тўланадиган су ғ урта миқдори Вазирлар Маҳкамаси томонидан белгиланади. Миллий хавфсизлик хизмати органларида ҳарбий хизматни ўтаётганларнинг мулкига етказилган зарар уларнинг хизмат вазифаси ёки бурчини бажариши билан боғлиқ ҳолда етказилган бўлса тўлиқ миқдорда қопланади.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Абдумаджидов Г.А., Саркисянц Г.П. Правосудие и уголовный процесс Франции., -Т., 1992. 2. Апарова Т.В. Суды и судебный процесс Великобритании. Англия, Уэлься, Шотландия. М.: 1996. 3. Апарова Т.В. Статус судей в Великобритании. /Журнал Российского права. 1999. №7-8. 4. Басков В.И. Прокурор назорати (дарслик, рус тилида) М., ”Бек” нашриёти, 1998. 5. Безнасюк А.С., Рустамов Х.У. Судебная власть: Учебник для вузов. -М.: ЮНИТИ-ДАНА, Закон и право, 2002. 6.Давлетов А. Дж. Прокурор назорати (дарслик, рус тилида). Нукус. Билим.1999.

Похожие

Давлат ва хужалик бошкарув органлари юридик хизмати фаолиятининг асосий йўналишлари

Прокуратура органлари фаолиятининг асосий йўналишлари

Миллий хавфсизлик хизмати ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар тизимида

Ўзини ўзи бошқаришнинг асосий принциплари

Узбекистон республикаси конституциясининг асосий принциплари