Vaziyati aniqlanadigan (pozision) masalalar - Геометрия - Рефераты

Vaziyati aniqlanadigan (pozision) masalalar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

95 KB

Vaziyati aniklanadigan (pozision) masalalar Reja: 1.Ikki nuktaning uzaro joylashuvi 2.Nukta vat ugri chizikning uzaro joylashuvi 3.Ikki tugri chizikning uzaro joylashuvi 4.Tugri chizik va tekislikning uzaro joylashuvi 5.Tekislikning bosh chiziklari 6.Nukta va tekislikning uzaro joylashuvi 7.Ikki tekislikning uzaro vaziyatlari

Oddiy geometrik elementlar: nukta, tugri chizik va tekislikdir. Shu elementlardan tuzilgan juftliklar orasidagi kanday munosabatlar bulishini kurib utamiz. 1. Ikki nuktaning uzoro joylashuvi Ikki nukta fazoda ustma - ust tushishi mumkin yoki tushmasligi mumkin. 33 chizma 33 chizmada A va V nuktalar ustma - ust tushadi. Shuning uchun A1=V1 va A 2 =V 2 ·A nukta boshka biror nukta Bilan ustma - ust tushmaydi. A va S nuktalar gorizontal proektsiyalovchi nurga A va D nuktalar esa frontal proektsiyalovchi nurga tegishli. Shu sababli ularning fakat bir proektsiyalarigina ustma - ust tushadi. Bunday nuktalar konkurent nuktalar deyiladi. Konkurent nuktalarning xossalari asosida epyurda kurinar - kurinmaslik aniklanadi. A va S nuktalaridagi A nukta kuzatuvchiga yakin, shu sababli S nuktaning gorizontal proektsiyasi S1 kurinmaydi. Xudi shunday A va D frontal proektsiyalovchi nurda yotibdi. Lekin D nukta kuzatuvchiga yakin. Shu sababli A nuktaning frontal proektsiyasi A2 kurinmaydi. 2. Nukta va tugri chizikning uzaro joylashuvi A nukta n tugri chizikka tegishli bulishi mumkin. (AN) va tegishli bulmasligi mumkin (AN 34 chizma).

chizma 34 a) chizmada n tugri chizikka tegishli bulgan A nukta tasvirlangan. 34 b) chizmada n tugri chizikka tegishli bulmagan nuktalar tasvirlangan Ikki tugri chizik uzaro parallel, kesishgan va uchrashmas bulishi mumkin. A) Parallel tugri chiziklar. Fazoda uzaro parallel bulgan chiziklarning bir nomli proektsiyalari xam uzaro parallel buladi, ya'ni (AB)II (SD) bulsa (A 1 B 1 ) II (S 1 D 1 ); (A 2 B 2 ) II (S 2 D 2 ) xamda (A 3 B 3 ) II (S 3 D 3 ) buladi. B) Kesishgan chiziklar. Fazoda bir umumiy nuktaga ega bulgan ikki tugri chizik kesishgan chiziklar deyiladi. Kesishgan chiziklarning bir nomli proektsiyalari xam uzaro kesishadi va ularning kesishuv nuktalari epyurda OX proektsiyalar ukiga nisbatan bir perpendikulyarda yotadi. (36 chizma K 1 , K 2 perpendikulyar OX). chizma chizma chizma V) Uchmashmas (aykash) chiziklar. Uzaro parallel bulmagan va kesishmagan tugri chiziklar uchrashmas (aykash) chiziklar deyiladi. Uchrashmas chiziklarning

bir nomli proektsiyalari kesishgani Bilan ularning kesishgan nuktalari epyurda proektsiyalar ukiga nisbatan bir perepndikulyarda yotmaydi. 37 chizmadagi 1 va 2 xamda 3 va 4 nuktalar konkurent nuktalardir. Yukoridan pastga karalsa 2 nukta kurinadi, 1 nukta kurinmaydi. Demak gorizontal proektsiyada 2 kurinakr 1 esa kurinmasdir. Frontal proektsiyada 3 kurinar 4 kurinmasdir. 4. Tugri chizik va tekislikning uzaro joylashuvi Tugri chizik va tekislik orasida kuyidagi pozitsion munosabatlar bulishi mumkin. A) α  α , α -tugri chizik, a- tekislikka tegishli B) α || α V) α  α = k Bu xolni tekislikning uzaro kesishuvini urgangandan keyin kurib utamiz. A) Tekislikda yotgan tugri chizik. Agar tugri chizikning ikki nuktasi tekislikda yotgan bulsa, uning xama nuktasi, ya'ni tugri chizik tekislikda yotadi. Tekislik epyurda hh1 va hh1 izlari Bilan berilgan va bu tekislikda birorta ixtiyoriy tugri chizik olish kerak, deb faraz kilaylik. Buning uchun tekislikning gorizontal Izida M=M 1 nuktani, frontal izida N=N 2 nuktani belgilab olamiz. Bu nuktaning ikkinchi proektsiyalari (M 2 va N 1 nuktalar) XO ukida buladi. Bir nomli proektsiyalarni uzaro tutashtirishdan xosil bulgan chiziklar (M 1 N 1 va M 2 N 2 ) berilgan tekislikda yotgan MN tugri chizikning proektsiyalaridir. (38 chizma) chizma chizma

39 chizmada tekislik ikki tugri chizik proektsiyalari orkali berilgan (AB) va (AS) tugri chiziklarga mos ravishda tegishli bulgan 1 va 2 nuktalardan utgan tugri chizik xamda 2 - nuktasi (AS) Tugri chizikka tegishli va uzi (AB) ga parallel (2D) tugri chizik xam berilgan tekislikka tegishli buladi. 5. Tekislikning bosh chiziklari Tekislikda yotgan gorizontal, frontal va profil chiziklar xamda tekislikning eng kata ogish (kiyalik) chiziklari shu tekislikning bosh chiziklari deyiladi. Tekislikning gorizontallari. 40 chizma 41 chizma Tekislikda yotgan va h1 tekislikka parallel bulgan tugri chiziklar tekislikning gorizontallari deyiladi. 40 chizmada izlari Bilan berilgan tekislik gorizontallaridan birining proektsiyalari (h1 h2)tasvirlangan. Tekislikning frontallari Tekislikda yotgan h2 tekislikka parallel bulgan tugri chiziklar tekislikning frontallari deyiladi. 41 chizmada AVS uchburchak Bilan berilgan tekislikning S nuktasidan utgan frontali tasvirlanadi. Frontallarning gorizontal proektsiyasi S1 I1 proektsiyalar ukiga parallel kilib chiziladi, sungra frontallarning frontal proektsiyasi (S2 I2) yasaladi.

B) Tekislikka parallel tugri chiziklar. Nuktalarining xammasi tekislikdan baravar uzoklikda turgan yoki tekislikda yotgan biror tugri chizikka parallel bulgan tugri chizik usha tekislikka parallel buladi. 42 chizmada berilgan (A1 A2) nuktada berilgan (hh1 hh2) tekislikka parallel kilib tugri chizik (h1 h2) utkazish kursatilgan. Buning uchun berilgan tekislikda birorta ixtiyoriy tugri chizik (masalan M1 N1 , M2 N2) olinadi. Berilgan nuktadan shut ugri chizikka paralel kilib, tugri chizik utkazildi. 6. Nukta va tekislikning uzaro joylashuvi. Nukta tekislikka tugishli bulishi yoki tegishili bulmasligi mumkin. Agar nukta tekislikda yotsa shu nukta orkali tekislikda yotuvchi istalgancha tugri chizik utkazish mumkin. 43 chizmada ABS (A 1 B 1 S 1 , A 2 B 2 S 2 ) tekislikda yotuvchi D (D 1 D 2 ) nuktaning gorizontal proektsiyasi D 1 buyicha bu nuktaning frontal proektsiyasi D 2 ni topish kursatilgan. Bu masalani echishdan avval D1orkali ABS (A 1 B 1 S 1 , A 2 B 2 S 2 ) da yotuvchi ixtiyoriy tugri chizikning gorizontal proektsiyasi M 1 N 1 utkazgandan sungra yasash yuli Bilan M 2 N 2 da D 2 topilgan. Nukta va tekislik berilsa, bu nuktaning tekilikda yotishi yoki yotmasligi aniklash mumkin. Masalan α (α π1 , α π2 ) tekislik va A (A 1 , A 2 ) nukta berilgan (44 chizma) A (A 1 , A 2 ) nuktaning α (α π1 , α π2 ) tekislikda yotishi yotmasligi aniklansin.

chizma chizma A 1 orakli α (α π1 , α π2 ) tekislikda yotuvchi MN tugri chizikning gorizontal proektsiyasi M 1 N 1 chiziladi, skngra M 1 N 1 buyicha M 2 N 2 topiladi. Agar A nukta α tekislikda yotsa uning frontal A 2 proektsiyasi MN tugri chizikning frontal proektsiyasi M 2 N 2 da yotishi kerak. Demak A nukta h tekislikda yotmas ekan. 7. Ikki tekislikning uzaro vaziyatlari Ikkita tekislik uzaro parallel yoki kesishgan bulishi mumkin. A) Parallel tekislik Biror h tekislikdagi kesuvchi ikki (AB) va (BS) tugri chizik (45 chizma). Ikkinchi tekislikdagi ikki (A'B') va (B'S') tugri chizikka mos ravishda parallel bulsa, bu tekisliklar uzaro parallel buladi. chizma chizma

Ma'lumki, bir - biriga parallel tekisliklar, uchinchi tekislik Bilan uzaro parallel bulgan ikki tugri chizik buyicha kesishadi. Bundan shunday xulosa kelib chikadiki, fazoda uzaro parallel bulgan tekisliklarning bir nomli izlari xam uzaro parallel buladi, ya'ni α || β bulsa α π1 || β π1 va α π2 || β π2 buladi. (46 chizma). Parallel tekisliklarning gorizontal va frontallarining bir nomli proektsiyalari xam uzaro parallel buladi. B) agar kesishuvchi tekisliklardan birortasi proektsiya tekisliklaridan biriga perepndikulyar bulsa kesishuv chizigining bir proektsiya xech kanday yasashlarsiz aniklaymiz. 1. Faraz kilaylik kesishuvchi tekisliklardan biri α frontal proektsiyalovchi. Kesishuv chizigining frontal proektsiyasi α π1 bilan ustma - ust tushadi. Fakat ikkinchi tekislikdagi chizikning yotishmagan gorizontal proektsiyasini yasash koladi. 2. 48 chizmada kesishuvchi tekisliklar xar xil proektsiya tekisliklariga proektsiyalovchi shuning uchun kesishuv chizigining gorizontal proektsiyasi M 1 N 1 β π1 va frontal proektsiyasi M 2 N 2  α π2

chizma chizma chizma 3. Agar kesishuvchi tekisliklar birta proektsiya tekisligiga proektsiyalovchi bulsa ularning kesishuv chizigi xam shu tekislikka perpendikulyar buladi (49 chizmada) M 1 N 1 va (M 2 N 2 ) OX 4. Umumiy vaziyatdagi ikki tekislik kesishganda ikala tekislikka tegishili bulgan ikki nuka topilib, ular uzaro tutashtiriladi. Agar tekisliklar izlari orkali berilgan bulsa bir nomli izlarning kesishuv nuktasi umumiy nuktalar buladi. Agar ikala tekislik xam umumiy xolda berilgan bulsa umumiy nuktalar kuyidagicha yasaladi. (51 chizma) A) Yordamchi proektsiyalovchi p (p π1 ) tekislik utkazamiz. B) Yordamchi p (p π1 ) tekislikning berilgan α va β ikki tekislik Bilan kesishuv chizigini 12 (1 1 2 1 , 1 2 2 2 ) va 34 (3 1 4 1 , 3 2 4 2 ) yasaymiz.

chizma chizma V) Yasalgan 12 va 34 (1 1 2 1 , 3 1 4 1 ) kesishuv chiziklarining uzaro kesishuv nuktasi M (M 1 ) izlangan nuktalardan fakat birtasi buladi. Agar shu jarayon Yana bir marta takrorlansa, Yana bir N (N 1 N 2 ) umumiy nukta yasaladi. G) Yasalgan ikki (M va N) nuktadan utgan tugri chizik (M 1 N 1 ) va (M 2 N 2 ) izlangan kesishuv chizini MN ning proektsiyalari buladi. Tugri chizikning tekislik Bilan kesishuvi. Endi umumiy vaziyatdagi 1 tugri chizik 1 ning umumiy vaziyatdagi a (a || b) tekislik Bilan kesishuv nuktasini yasash mumkin. Buning uchun 52 chizma A) 1 tugri chizik orkali frontal proektsiyalovchi tekislik utkazamiz (chizmada β π2 =1 2 ) B) utkazilgan yordamchi tekislikning berilgan tekislik Bilan kesishuv chizigi 12 (1 1 2 1 , 1 2 2 2 ) yasaladi. V) Yasalgan yordamchi 12 (1 1 2 1 , 1 2 2 2 ) chizikning (1 1 2 1 1 1 =k 1 ) berilgan chizik Bilan uchrashuv nuktasi izlangan nukta buladi.

. chizma

Adabiyotlar 1. Koroev Yu.I. "Nachertatelnaya geometriya" Moskva "stroyizdat" 1987 god. 2. Mixaylenko V.K, Ponomarev L.M. "Injenernaya grafika" Kiev 1985god. 3. Murodov Sh.K. va boshkalar "Chizma geometriya kursi" Toshkent "Ukituvchi" 1988 yil. 4. Murodov Sh.K. "Gidrotexniklar uchun chizma geometriya" Toshkesht "Ukituvchi" 1991 yil. 5. Raxmonov I. "Perspektiva" Toshkent "Ukituvchi" 1973 yil. 6. Sobirov E. "Chizma geometriya kiska kursi" Toshkent Ukituvchi 1993 yil. 7. Frolov S.A. "Nachertatelnaya geometriya" Moskva "Mashinostroenie" 1978 god 8. Xorunov R. "Chizma geometriya kursi" Toshkent "Ukituvchn" 1974 yil. 9.Xorunov R. Akbarov L. "Chizma geometriyadan masa^lalar echish metodlari Toshkent "Ukituvchi" 1995 yil. 10. Chetveruxin N.F. "Nachertatelnaya geomstriya" Moskva "Vsshaya shkola" 1963 god. 11.Kirgizboev Yu. "Chizma geometriya" Toshkent "Ukituvchi" 1976 yil. 12. Kirgizboev Yu. "Chizma geometriyadan masalalar tuplami" Toshkent "Ukituvchi" 1976 yil 13. Tuxtaev A, Abramyan Ya.P, "Injenerlik grafikasidan spravochnik" Toshkent "Ukituvchi" 1994 yil

Похожие

Ulchami aniqlanadigan (metrik) masalalar

Umumlashgan pozitsion masalalar

Metrik va pozitsion masalalar yechish

Proyeksiyalar tekisliklarini almashtirish usuli

To‘g‘ri chiziq bilan sirtning kesishuv nuqtasini yasash