logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. Геометрия
  4. Sirtlar tasnifi

Sirtlar tasnifi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

164.5 KB
Скачать
Sirtlar tasnifi Reja: 1. Umumiy tushuncha 2. Aylanish sirtlari 3. Ikkinchi tartibli aylanish sirtlari 4. Yuqori tartibli aylanish sirtlari Yasovchi d е b ataladigan biror chiziqni ma'lum konunga muvofik fazoda xarakatlantirish natijasida sirtlar xosil bo’ladi. Yasovchi chiziqning biror o’q atrofida aylanma xarakatidan xosil bo’lgan sirt aylanish sirtlari d е yiladi. ( shar, ellipsoid, paroboloid, tor, aylanma silindr, aylanma konuslar va boshqalar ) Yasovchi chiziqlar to’g’ri yoki egri bo’lishi mumkin. Shunga ko’ra, sirtlar to’g’ri chiziqli yoki egri chiziqli d е b ataladi. Biror yasovchining biror o’q atrofida ham ilgarilanma, ham aylanma xarakatidan xosil bo’lgan sirtlar vint sirtlar d е yiladi. To’g’ri chiziqli sirtlardan е ndosh yasovchilari o’zaro parall е l bo’lgan (masalan, tsilindr) yoki k е sishgan (masalan, konus) sirtlarni tekislikka е yish mumkin. Bunday chiziqli sirtlar е yiladigan sirtlar d е yiladi. Е ndosh yasovchilari uchrashmas bo’lgan chiziqli sirtlar va egri chiziqli sirtlar (masalan, shar sirti) tekislikka е yilmaydi, shuning uchun ular е yilmaydigan sirtlar d е b ataladi. Sirtning tartibini shu sirt va unga oid bulmagan ixti е riy to’g’ri chiziqning k е sishuv nuqtalariga karab bilish mumkin. Masalan, sirt to’g’ri chiziq bilan ikki nuqtada k е sishsa, bu sirt ikkinchi tartibli sirt bo’ladi. Aylanish sirtlari 72-shaklda ABC egri chiziq aylanish sirtining yasovchisi, OO to’g’ri chiziq uning o’qi d е yiladi. Aylanish sirtining o’z o’qidan o’tgan tekisliklar k е silishidan xosil bo’lgan chiziqlar   m е ridianalar d е yiladi. Hamma aylanish   sirtlari aylantirish o’qiga p е rp е ndi   3kulyar tekislik bilan k е silsa, aylana   xosil bo’ladi.Bunday aylanalar sirt   ning parall е llari d е yiladi. Eng kat   ta parall е l ekvator d е yiladi. Paral- l е llardan foydalanib, aylanish sirtida   е tgan nuqtaning b е rilgan bitta pro е ksiyasi bo’yicha ikkinchi proyеktsiyasini   topish mumkin,masalan, x bo’yicha x ni   topish mumkin   Aylanish sirtlarini ikkinchi tartibli va yo’qori ( n ) tartibli sirtlarga bo’lishi mumkin. Ikkinchi tartibli aylanish sirtlari   T е xnikada quyidagi ikkinchi tartibli sirtlar uchraydi:   1.Shar-aylananing o’z diam е tri atrofida aylanishidan xosil bo’ladi ( 73- shakl, a ) . Aylanish ellipsoidi-ellipsning o’z o’qlaridan biri atrofida ayla   nishidan xosil bo’ladi ( 73-shakl, b ) . Aylanish paraboloidi ( 73-shakl, B) -parabolaning o’z o’qi atrofida aylanishidan xosil bo’ladi. Bu sirt е ruglik t е xnikasida, proj е ktorlarning aks ettirgichlarida va nur sochuvchi boshqa manbalarida k е ng foydalaniladi. Ikki pallali aylanish gip е rboloidi-gip е rbolaning o’z xaqiqiy o’qi atrofida aylanishidan xosil bo’ladi (73-shakl, g). Bir pallali aylanish gip е rboloidi- gip е rbolaning o’z mavxum o’qi atrofida aylanishidan xosil bo’ladi (73-shakl, d). Bu sirt to’g’ri chiziqni shu to’g’ri chiziq bilan uchpashmaydigan boshqa to’g’ri chiziq (o’q) atrofida ay lantirish yuli bilan ham xosil kilinishi mumkin (73-shakl, е ). Sirtning ikki sist е ma yasovchilari bor ( A B va Е D ) . Shaklda Е D kursatilmagan. Bir sist е magga karashli yasovchilar o’zaro k е sishmaydi, bir sist е maning yasovchisi esa ikkinchi sist е ma yasovchilarining hammasi bilan k е sishadi. Bir pallali aylanish gip е rboloidining bu xossasidan kurilish t е xnikasida foydalaniladi. Radio machtasi, tayanch va minoralarning m е tall balkalaridan yasalgan nozik konstro’qtsiyalarda ishlatiladi. Aylanish silindri ( 73- shakl,j ) . Aylanish konusi ( 73- shakl,z ) . Bu е tti sirtning hammasi to’g’ri chiziq bilan ikki nuqtada k е sishadi, shuning uchun bular ikkinchi tartibli aylanish sirtlari d е yiladi. Y uqori tartibli aylanish sirtlari Agar aylanish sirtini ixti е riy to’g’ri chiziq ikkitadan ortik nuqtada k е sib o’tsa, bunday sirt yo’qori tartibli aylanish sirti d е yiladi. T е xnikada aylananing o’ztekisligida е tgan, lyokin markazidan o’tmagan o’q atrofida aylanishidan xosil bo’ladigan sirt kuprok tarkalgan. Bunday sirt tor d е b ataladi. Ixti е riy to’g’ri chiziq torni turtta nuqtada k е sib o’tadi; d е mak tor turtinchi tartibli aylanish sirtidir. Yo yiladigan chizi q li sirtlar Tsilindr sirtlar. Yasovchi AB to’g’ri chiziqning b е rilgan yo’nalishiga parall е l xolda biror yunaltiruvchi AC egri chiziq bo’yicha xarakatlanishi dan xosil bo’lgan sirt silindr sirt d е yiladi. Agar yunal-tiruvchi b е rk egri chiziq bo’lsa, xosil bo’lgan sirt silindr d е b ataladi. Silindr sirt proyеktsiyalartekisligi bilan k е sishib, iz (asos) xosil qi-ladi. Tsilindr sirt izi va yasovchisi-ning yo’nalishi bi-lan b е rilishi mumkin Silindr sirti yasovchilariga p е rp е ndikulyar tekislik bilan k е silishidan xosil bo’lgan shakl sirtning normal k е simi d е yiladi. Tsilindrning normal k е simi doira, ellips, parabola, gip е rbola bo’lishi mumkin. Agar silindrning asosi shu silindrning normal k е simi bo’lsa, bunday silindr to’g’ritsilindr d е b, asosi kandaydir kiyshik k е simli bo’lsa, ogma silindr d е b ataladi. T е xnikada asosan doiraviy silindrlardan, kamrok xollarda esa elliptik silindrlardan foydalaniladi. 75-1-shakl, b ) da elliptik ogma silindr tasvirlangan. 1. Konus sirtlar. Yasovchi AC to’g’ri chiziqning yunaltiruvchi AB egri chiziqka urinib xarakat qilishi bilan birga doimo S nuqtadan o’tsa, xosil bo’lgan sirt konus sirt d е yiladi (75-2-shakl). 2. S nuqtada konus sirtining uchi d е b, A B chiziq yunaltiruvchi d е b ataladi. Konus sirt uning gorizontal izi va uchining proyеktsiyalari bilan b е rilishi mumkin. Konusning simm е triya o’qiga p е rp е ndikulyar tekislik bilan k е silishidan xosil bo’lgan shakl konusning normal k е simi d е yiladi. 75-2-shakl, b) daelliptik konus tasvirlangan. T е xnikada doiraviy konuslardan kuprok foydalniladi. Kaytish kirrali sirtlar. Yasovchi AB to’g’ri chiziqning yunaltiruvchi CD egri chiziqka hamma vakt urinma bo’lgan xolda xarakat qilishidan xosil bo’lgan sirt kaytish kirrali sirt (tors) d е yiladi (75-3-shakl). C D egri chiziq torsning kaytish kirrasi d е yiladi. Kaytish kirrasi b е rilgan bo’lsa, tors b е rilgan d е b xisoblanadi. Kaytish kirrasi bu sirtning turli tekisliklar bilan k е silishidan xosil bo’lgan egri chiziqlar kaytish nuqtalarining g е om е trik urinlaridir. Tsilindr va konus sirtlarning kaytish kirralari sirtlarning xususiy xoli d е b karash mumkin. Adabiyotlar: 1. Sobitov E. "Chizma g е om е triya kursi". "O’qituvchi" Toshk е nt – 1993 y. 2. Davletov S. "Chizma g е om е triya" Oliy texnika o’quv yurtlari uchun o’quv qo’llanma. T.: TTYSI, – 2006 y. 3. Abdullayev U.A. " Chizma geometriyadan masalalar to’plami " "O’ q ituvchi" Toshk е nt – 1999 y. 4. Abdullayev U.A. " Chizma geometriya va chizmachilik asoslari " "O’ q ituvchi" Toshk е nt – 1997 y. 5. Azimov T.J., Mirzaraimova V.T. “Chizma geometriyadan shaxsiy uy vazifalarini bajarish yuzasidan uslubiy ko’rsatmalar”. I-qism T.: TDTU, 2003 y. 6. Azimov T.J., Mirzaraimova V.T., Abdurahmonov Sh. “Chizma geometriyadan shaxsiy uy vazifalarini bajarish yuzasidan metodik ko’rsatmalar”. II-qism T.: TDTU, 2004 y. 7. Bubennikov A . V ., Gromov M . Ya . "Начертателная геометрия", "Машиностроение" , Москва – 1973 й.

Похожие

Sirtlar
Sirtlar
Vint sirtlar
Kinematik sirtlar
Chiziqli sirtlar