Neft va tabiiy gazning element tarkibi - Геология - Рефераты

Neft va tabiiy gazning element tarkibi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

66.5 KB

Neft va tabiiy gazning element tarkibi Reja: 1.Neft,tabiiy gaz va ularning mahsulotlarini yelement tarkibi. 2. Ne f t va gazo k onde n sat bilan birga chiqadigan gazlar 3. Neftning izoprenoid uglevodorodlari 4.Neft tarkibida uchraydigan alkanlar hamda arenlarning xossalari.

Neftlar kimyoviy nuqtai nazardan uglevodorodlarning murakkab aralashmasidan tashkil topgan bo ‘ lib , ular tarkibida kislorod , oltingurgurt va azot birikmalari ham uchraydi . Neftning asosiy elementlaridan uglerod - 83-87%, vodorod - 12-14%, kislorod , oltingurgurt va azot - 1-2% ni va ayrim hollarda undan ortiqroq ham uchraydi . Uglerodni vodorodga nisbati neft uchun 5,8 dan 8 gacha o ‘ zgarib tursa , ko ‘ mirli qatordagi kaustobiolitlar uchun bu ko ‘ rsatkich 38 gacha . Shuning uchun S / N nisbati yonuvchi qazilmalarni neftli yoki ko ‘ mirli qatorga o ‘ tkazishda nihoyatda o ‘ ziga xos ko ‘ rsatkichdir . Neftlarni tarkibida 10% dan 70% gacha alkanlar uchraydi. Alohida neftni olganimizda u’rtacha molekula og’irligi ortishi bilan alkanlarning miqdori kamayib boradi. Neftni yuqori fraktsiyalaridagi alkanlar (parafin va tserezinlar) qattiq holda bu’ladi. Alkanlarning molekulasini tuzilishi tu’g’ri va tarmoqlangan zanjirli bu’ladi. Bu neftni qayerdan qazib olinayotganiga bog’liq. Tarmoqlar asosan metil gruppasidan iborat bu’lib, ular zanjirning 2 — va 3 — uglerodida uchraydi. Gazlarni tarkibidagi alkanlar Olinish usullariga ku’ra gazlar: neft gazi, tabiiy gaz va gazokondensat gazlariga bu’linadi. Tabiiy gaz asosan metandan iborat bu’lib qisman etan, propan, butanlar, pentanlar va shular bilan birga azot, vodorod sulfid gazi, SO 2 , azot oksidi (NO 2 ) gazlari qu’shilib chiqadi. Tabiiy gazni biz quruq gaz deymiz, unda metanning miqdori 93 —99%ni tashkil etadi. Neft va gazokondensat bilan birga chiqadigan gazlar Yer qobig’ida gazlar bosim ostida neftni tarkibida erigan holatda bu’ladi va neft bilan birga chiqadi. Neft qazib olganda bosim kamayganligi sababli, neftning tarkibidan gaz ajralib chiqadi. Bu gazlar asosan yog’li (og’ir) gaz bu’lib, tarkibi propan, butandan iborat. Gazokondensat konlaridan chiqayotgan gazlar u’zlari bilan gazkondensatni birga olib chiqdilar. Yer yuziga chiqqanda bosim kamayganligi sababli gaz qismi osonlik bilan suyuq qismidan ajratiladi.

Gazokondensat gazlarining asosiy qismini metan tashkil etadi. Suyuq qismi esa 2—5%, ba’zan undan ham ortiqroq, bu’lib, ular u’zlarining tarkibi buyicha benzin, kerosin, dizel va undan yuqoriroq fraktsiyalarni tashkil etadilar. Suyuq alkanlar Benzin fraktsiyalaridagi alkanlar C 5 dan C 9 gacha bu’lib, suyuq holatda bu’ladilar. Asosan tu’g’ri zanjirli tarmoqlarida metil gruppasi 2 nchi yoki 3 — nchi uglerodda bu’ladi. Benzin fraktsiyasini uglevodorod tarkibi tu’laroq u’rganilgan. Oxirgi vaqtlarda dizel fraktsiyasi (200 — 350° S)ni ham turli usullar bilan uglevodorod tarkibini u’rganiladi. Neftning izoprenoid uglevodorodlari 60 —yillarda neftlarning tarkibida izoprenoid uglevodorodlar uchratiladi. Bu gruppaga kiruvchi utlevodorodlarda har uch dona metilen gruppasidan keyin metil tarmog’i bu’lgani uchun izoproprenni polimerlagani deb qabul qilingan va izoprnoid uglevodorodlari deb nom berilgan. Aslida esa ular alkanlardir. C 14 C 15 Bu turdagi alkanlar molekulasi asosan S 20 gacha bu’ladi. Qattiq alkanlar Alkanlar molekulasida S 16 dan boshlab qattiq moddalardir — parafinlar, tserezinlar. Parafin — tu’g’ri zanjirli metan qatorining uglevodorodlarini aralashmasi bu’lib, qisman tarmoq zanjirli utlevodorodlar (tserezinlar) va- yonboshida tu’g’ri zanjirga ega bu’lgan aromatik uglevodorodlar (arenlar) juda oz miqdorda tsikloalkanlar uchraydi. Molekula massasi bir xil bu’lgan tserezinlarning suyulish harorati tu’g’ri zanjirli parafinlarnikidan pastroqdir. Suyulish harorati 45°S gacha bu’lgan parafinlarni — yumshoq, 45 —65°S gacha bu’lganini — u’rtacha va 65°S dan yuqorisini — qattiq parafin deymiz.

Qattiq parafinlar neftlard 7— 12%gacha uchraydi. Harorat 40°S dan yuqori bu’lganida parafinlar neftda juda yaxshi eriydi. Parafinlar neftdan mayda kristall holatda ajratib olinadi, u’zi bilan birga smolasimon moddalar va suyuq qismini olib chiqadi. Yumshoq iarafinlarda arenlar va tsikloalkanlar juda oz miqdorda; qattiq parafinlarda esa nisbatan ku’proq bu’ladi. Tserezinlar— qattiq alkanlar, asosan tarmoq zanjirlidir. Tabiatda tserezinlar naftenli neftlarni tarkibida qattiq holda uchraydi. Tserezinlar asosan tog’ vosk — ozekeritdan olinadi. Ular U’rta Osiyoda ham bor. Tserezinlarning kristallari parafinlarnikiga u’xshash, lekin zichligi va nurni sindirish ku’rsatkichlari birmuncha yuqoriroq. Ozekerit — tog’ mumi tu’g’ri va tarmoqlangan zanjirli parafinlar aralashmasi (ikkinchisini miqdori ku’proq). Neft uzoq vaqt tindirilganida uning tarkibidagi ozekerit qora chu’kma holida ajraladi. Alkanlarning xossalari Karbamid bilan kompleks hosil etishi 1940 yili nemis olimi Bengen molekulasida b dan ortiq uglerodi bu’lgan tu’g’ri zanjirli alkanlar karbamid bilan kompleks hosil qilishini aniqladi. Arenlar va tsikloalkanlar kompleks hosil etmaydi. Keyinchalik tu’g’ri zanjirida 9 va undan ortiq uglerodi bu’lgan tarmoq tuzilishli alkanlar ham kompleks hosil etishi aniqlandi. NH 2 –C–NH2 O Alkanlarning zanjiri qancha uzun bu’lsa hosil bu’lgan kompleks ham shunchalik turg’un bu’ladi, lekin 350°S dan yuqorida qaynovchi parafinlar yaxshi kompleks bermaydilar. Shu sababli bu fraktsiyalarni tashlab ta’sir etuvchi erituvchilar yordamida deparafinlanadi. Karbamid bilan deparafinlash natijasida qish faslida ishlatiladigan dizel yoqilg’isi, transformator moyi va tu’g’ri zanjirli suyuq parafinlar (sun’iy oqsillar,

sun’iy yog’ kislotalari va spirtlar, yuvish poroshoklari olish uchun xom –ashyo) olinadi. Deparafinlash 20-35°S da olib boriladi.Asosiy rektsiyalar Alkanlar oddiy haroratda turli reaktsiyalarga kirishmaydilar. 1. Oksidlanish. 100—140°S da KMnO 4 ishtirokida alkanlar oksidlanib, sun’iy yog’ kislotalari hosil bu’ladi. Bor birikmalarini ishtirokida yuqori molekulali spirtlar olinadi. Yuqoriroq haroratda aldegidlar, ketonlar, kislotalar hosil bu’ladi. 2. Yuqori haroratda metan suv bug’i bilan reaktsiyaga kirishadi: CH 4 +H 2 O CO+3H 2 Hosil bu’lgan gazlar aralashmasini metil spirti va formalin olish uchun ishlatiladi. 3. Yuqori haroratda alkanlar uglerod va vodorodga parchalanadi. Yuqori haroratda, ba’zan katalizatorlar ishtirokida alkanlardan alkenlar va tarmoq zanjirli uglevodorodlar olinadi 4. Taxminan 500°S da azot kislotasi yoki NO 2 ni ta’sirida CH 4 +HONO 2 CH 3 NO 2 +H 2 O Konovalovni ta’kidlashicha, suyultirilgan nitrat kislotasi bilan uchlamchi utlerod atomidagi vodorod osonroq almashadi. 5. Galogenlash. Alkanlarni galogenlash radikal zanjirli reaktsiyalar turiga mansubdir. Issiqlik, fotokimyo yoki tashqaridan ta’sir etish natijasida galogenlar alkanlarga birikadilar: Cl 2 Cl 0 +Cl 0 Cl 2 ---2Cl 0 Keyingi bosqichda:HCl R RH Cl    0 0 250-300 0 C

0 2 0 Cl RCl Cl R   Shu tariqa reaktsiya davom etaverishi mumkin, toki: CH 2 CH 2 CH 2 CH 2 R RCH 2 CH 2 RCH=CH 2 +RCH 2 CH 3 Alkanlarning xlorli birikmalari xalq xu’jaligida keng qu’llaniladi. 6. Sulfat kislota alkan bilan qizdirilganida SO 3 H CH 3 –CH–CH 2 CH 3 +H 2 SO 4  CH 3 –C–CH 2 CH 3 CH 3 CH 3 7. Sulfoxlorlash HCl Cl SO R Cl SO H R       2 2 2 Olingan sulfoxloridni ishqor yordamida: HCl ONa RSO NaOH Cl SO R    2 2 : hosil bu’lgan tuzni sun’iy yuvish poroshogi olish uchun ishlatiladi. 8. Sulfooksidlanish: OH RSO O SO RH 2 2 2 5,0    Halqali alkanlar neftdagi 25 — 75% mass. bu’ladi. Neftni hamma fraktsiyalarida uchraydi. Faqat eng yuqori fraktsiyalarda aromatik utlevodorodlar ku’p bu’lganligi uchun, nisbatan ularni miqdori kamayadi. Baku va Emba rayonlaridagi neftlar halqali alkanlarga boydir. halqali alkanlarning besh va olti burchakliklari nisbatan chidamlidirlar. Yuqori haroratda qaynovchi fraktsiyalarda ikki halqali alkanlar, yoki bu’lmasa biri alkan ikkinchisi aromatik halqali uglevodorodlar uchraydi.

Neftlarni tarkibida aromatik uglevodorodlar (arenlar) ham bor. Ularning miqdori parafinlarga va halqali alkanlarga nisbatan kamroqdir. Ularning miqdori neftni qayerdan olinayotganligiga bog’liq bu’lib 10 — 35% gacha bu’ladi. Ular bir halqali va ku’p halqali bu’lishi mumkin. Yonida zanjiri, aromatik halqa naften halqasi bilan birikkan bu’lishi mumkin. Benzin fraktsiyasidagi aromatik uglevodorodlar yaxshi u’rganilgan, ular benzol va uning gomologlaridan iborat. Kerosin fraktsiyasida benzollar bilan birga naftalinni gomologlari va bifenil topilgan. Bifenil naftalinga nisbatan kamroq. Yana bifeniletan uchraydi. Og’ir fraktsiyalarda ku’p halqali aromatik uglevodorodlar topilgan. Ularning vakillari: fenantren antrotsen xrizen piren Yuqori og’ir fraktsiyalarda 7 halqali aromatik uglevodorodlar uchraydi. Neft mahsulotlarida aromatik uglevodorodlar bir necha metil gruppalariga ega, yoki bu’lmasa uzun zanjir ham uchraydi. Arenlarni halqali alkanli birikmalari: Indan Tetralin Fluoren Bu xildagi uglevodorodlarning benzol halqasida metil gruppalari halqali alkanlarda esa uzun zanjirlar bu’ladi.

Похожие

Neft va tabiiy gazning guruh tarkibi

Neft va tabiiy gazning analiz qilish usullari

Neft tarkibi to‘g‘risida umumiy malumot

Neft va tabiiy gaz mahsulotlarining optik xossalari

Neft turlari