Sanoat geografiyasi - География - Рефераты

Sanoat geografiyasi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

78 KB

Sanoat geografiyasi Har qanday mamlakat iqtisodiyotining salohiyati, avvalo, uning tarkibidagi sanoat ishlab chiqarishining rivojlanganligi bilan belgilanadi. Shu sababdan ham iqtisodiy geografik tadqiqotlarda sanoatni o’rganish alohida o’rin tutadi. O’z navbatida, sanoat shaharlarning vujudga kelishi va rivojlanishi, urbanizatsiya jarayoni, transport hamda hududiy ishlab chiqarish majmualarining shakllanishida asosiy omil bo’lib xizmat qilish ushbu tadqiqot yo’nalishining ahamiyatidan darak beradi. Sanoat ham bamisoli san‘atdir. Ma‘lumki, san‘at – badiiy tasviriy san‘atda tabiiy borliq, hodisa va voqelik sun‘iy ravishda o’z shaklini, ko’rinishini o’zgartiradi. Masalan, aktyor o’zi bajarayotgan obrazga moslashsa, tasviriy va amaliy san‘atda voqelik umumlashtirilgan holda suratga, rasmga tushiriladi. Xuddi ana shu oddiy misolga o’xshab sanoatda ham tabiatdan olingan turli xil xom а sh yo qayta ishlash jarayonida o’z shaklini o’zgartiradi va iste‘molga tayyorlanadi. Jamiyat taraqqiyoti bilan iste‘mol buyumlari va mahsulotlariga bo’lgan talab – ehtiyoj asta – sekin ortib boradi. Natijada, qishloq xo’jaligi – chorvachilik yoki dehqonchilik mahsulotlari yetishmay qoladi. Bu avvallari hunarmandchilik va kosibchilikni, keyinchalik esa sanoat ishlab chiqarishi va undagi kooperatsiya shaklining dastlabki ko’rinishi – manufakturaga zamin yasaydi. Manufakturaning rivojlanishi hozirgi zamon industriyasiga ko’chadi – ki, bu jamiyat taraqqiyotida yangi davrga muvofiq keladi. Sanoatning bunday tarixiy, an‘anaviy rivojlanib borishi asosan to’qimachilik tarmog’i negizida amalga oshadi. Qolgan tarmoqlar, jumladan, mashinasozlik va metallurgiya sanoatining dastlabki shakllanishi ko’proq ana shu to’qimachilik sanoatining talablari bilan bog’liq bo’lgan. Shu o’rinda aytish lozimki, milliy iqtisodiyotning shakllanishi va uning bozor munosabatlariga o’tish davrida to’qimachilik sanoatining ustuvor darajada rivojlantirilishi muhim ahamiyatga ega. Buning qator sabablari bor: mazkur sanoat ishlab chiqarish jarayoni uncha murakkab emas, uning shakllanishiga katta kapital mablag’ sarflanmaydi (ishlab chiqarish fondarining qiymati nisbatan past), bunday korxonalar tez quriladi, rivojlanishi uchun xom ash yo va ishchi kuchi barcha joylarda mavjud. Bulardan tashqari, to’qimachilik sanoatining yana bir ajoyib xususiyati bor: uning mahsuloti hamma uchun va hamma vaqt kerak., ularning narxi ham ancha arzon. Shu bois ushbu sanoat tarmog’ining aylanishi, daromad hosil qilish imkoniyati keng bo’ladi. Mamlaktni industriyalashtirishdagi bunday jarayonni evolyutsion yo’l deb atash mumkin. Jahonning qator rivojlangan mamlakatlarida sinab ko’rilgan tajribalari aynan ana shu yo’nalishning maqbulligidan dalolat beradi. Shu ob‘ektiv haqiqatdan kelib chiqqan holda respublikamizning turli viloyatlarida to’qimachilik sanoatini rivojlantirishga katta e‘tibor berilmoqda. Jumladan, qisqa vaqt davomida

xorijiy investirlar hamkorligida Qoraqalpog’iston Respublikasi, Samarqand, Qashqadaryo, Andijon, Namangan, Xorazm, Toshkent viloyatlarida zamonaviy texnologiya bilan jihozlangan korxonalar qurilib, ishga tushiriladi. Eng muhimi – buning uchun mamlakatimizda xom ash yo (paxta va pilla tolasi) bisyor, mehnat resurslari mo’l va halqimizning bu xususdagi ko’nikma va ishlab chiqarish malakalari ham boy. Geografiyada sanoatni o’rganish asosan ikki, bir – birini to’ldiruvchi yo’nalishlarda olib boriladi. Birinchisi – bu tarmoqlar yo’nalishi bo’lib, unda ko’proq sof iqtisodiy masalalarga e‘tibor qaratiladi va tarmoqlarning tahlili ularning hududiy tashkil etilishini yoritilishi bilan uyg’unlashtiriladi. Demak, bu yerda tadqiqot «tarmoq – hudud» tartibida amalga oshiriladi. Ikkinchi yo’nalish iqtisodiy geografiya va ayniqsa rayon yo’nalishiga mos tushadigan hududlar doirasida amalga oshirilishidir. Bu yerda giotizm oldingi o’rinda turadi va ilmiy ish «hudud – tarmoq» yo’sinda olib boriladi. Quyida ana shu yo’nalishga doir ba‘zi bir metodik ko’rsatmalar beriladi. Biror hudud sanoatini o’rganish, avvalo, ushbu viloyat yoki rayonning iqtisodiy geografik o’rni, mamlakat sanoat ishlab chiqarishi va milliy iqtisodiyotida tutgan mavqeini ko’rsatishdan boshlanadi. Tadqiqot ob‘ekti mamlakat mehnat taqsimotida sanoatning qaysi tarmoqlarga ixtisoslashganligini aytib o’tiladi. So’ngra, ishning asosiy qismida hududdagi mavjud tabiiy sharoit va resurslarga sanoat ishlab chiqarishi nuqtai nazardan baho beriladi, nimaga qulay, noqulayligi ko’rsatiladi. Bu borada faqat u yoki bu tabiiy boylikning geografiyasini yoritish yetarli emas. Binobarin, konlarning zaxiralar, qazib olishning texnik – iqtisodiy asoslari va ayniqsa ularning hududiy birikmalari batafsil o’rganilishi lozim. Masalan, aytaylik, kokslanuvchi ko’mirning temir ruda konlari bilan o’zaro yaqin joylashuvi yoki rangli metallar zahiralarining tog’ daryolari bilan bir hududda mujassamlashuvi ushbu sanoat tarmoqlarini tashkil etishda nihoyatda muhimdir. Albatta, sanoat ishlab chiqarish uchun mineral xom ashyo sifatida turli xil konlar va ularning hududiy birikmalari yetakchi ahamiyatga ega. Biroq, shu bilan birga, hududning boshqa tabiiy sharoitlariga ham biroz bo’lsada e‘tiborni qaratmoq zarar qilmaydi. Shunday qilib tadqiqotda yer usti tuzilishi – relefiga ham baho berilishi kerak. Relef faqat sanoatni hududiy tashkil etishga ta‘sir qilmaydi: u bilan foydali qazilmalar turi va tarkibi bog’liq. Chunki, turli xil ma‘danlar yer yuzasining istagan joyida vujudga kelavermaydi va bu geoximik qonuniyatlaridan ma‘lum – u ravshandir. Tadqiqot ishining navbatdagi bandida sotsial – iqtisodiy omillar tahlil qilinadi. Bu yerda, eng avvalo, aholi va mehnat resurslari ko’rib chiqiladi. Aholi iste‘molchi sifatida, mehnat resurslari esa ishchi kuchi nuqtai nazaridan o’rganiladi, aholi sonining o’sishi va joylanishi, uning yosh va hududiy tarkibi

qisqacha tavsiflanadi. Shu bilan birga aholi bilan bog’liq boshqa demografik jarayonlar, uning tabiiy harakatini bu mavzu doirasida tadqiq qilishi aslo shart emas. Aholi geografiyasi masalalari sanoat ishlab chiqarishi va uni hududiy tashkil etish maqsadlari bilan uyg’unlashtiriladi. Bu xususda, ayniqsa, shaharlar to’ri va tizimi, ularning katta – kichikligi, bajaradigan funktsiyalari va iqtisodiy geografik o’rniga ahamiyat beriladi. Sababi – shahar manzilgohlari aksariyat hollarda sanoat asosida vujudga kelishgan va ular o’z navbatida yangi sanoat korxonalarini joylashtirish imkoniyatlariga ega. Sanoatni hududiy tashkil eti shva rivojlashtirish omillari orasida transport va boshqa infrastruktura elementlarining ta‘siri katta, shundan kelib chiqib, tadqiqot ob‘ekti – hududning transport to’ri va tizimim, uning zichligi va boshqa iqtisodiy geografik xususiyatlari tahlil etiladi. Bu borada faqatgina temir va avtomobil yo’llarigina emas, balki transportning boshqa turlari – quvur va elektron transporti ham hisobga olinishi kerak. Rayonning geografik o’rni, uning tabiiy resurslari hamda sotsial – iqtisodiy sharoitlari va rivojlanish tarixiy jarayoni qisqacha ko’rib chiqiladi. Ammo tahlil asaosan hozirgi borliq nuqtai nazaridan olib boriladi va shuning uchun bu yerda tarixni haddan tashqari «chuqur» olish zaruriyati yo’q (bu tarixiy geografiya bo’lib qoladi). Tarixiy tahlilda rayonning asosiy sanoat tarmoqlari va uning yetakchi korxonalari qachon va nima uchun aynan shu joyda o’rnatilgani izohlab beriladi. Shu bilan birga maxsus statistik hisob – kitoblar va jadvallar yordamida sanoat ishlab chiqarishning rivojlanish jarayoni, o’sish va ko’payish sur‘atlari ko’rib chiqiladi. Sanoatning hozirgi holati, uning tarmoqlar tarkibi alohida tahlil etiladi. Ixtisoslashgan yetakchi tarmoqlar statistik dalillar asosida ko’rsatib beriladi, sanoat tarmoq tizimidagi o’zgarishlar va ularning sabab – oqibatlari aniqlanadi. Bu yerda sanoat tarmog’ining faol yoki faol emaslik darajasini ko’rsatish maqsdga muvofiq. Masalan, agar mamlakat yoki qaysi bir rayon sanoati asosan xomashyo – mineral zahiralarni qazib olish, tog’ – kon sanoatiga ixtisoslashsa, yengil sanoat faqat paxta tozalash zavodlaridan, mashinasozlik – qishloq xo’jalik, yo’l mashinalarini ta‘mir qilishdan iborat bo’lsa, tabiiyki bunday holda sanoat ishlab chiqarishi mukammal, takomillashgan majmua shaklida bo’lmaydi. Shu bois sanoat ishlab chiqarishdagi turli tarmoqlar, ularning texnologik zanjiri bamisoli ko’p qavatli binodek qad ko’tarsa, xomashyo qazib olinib, u tayyor mahsulot darajasiga qayta ishlansa, shubhasiz, bunday hududning sanoat majmui yuksak va rivojlangan hisoblanadi. Chunonchi, yengil sanoatda sifatli gazlamalar va kiyimlar ishlab chiqarish, mashinasozlikda pribor, radio, televizor, hisoblash mashinalari, kompyuter, vitdeotexnika va boshqa zamonaviy mahsulotlarni yaratish sanoat rivojlanganligining asosiy ko’rsatkichlaridandir.

Bozor munosabatlariga o’tish davrida sanoat korxonalarining katta – kichikligi, mujassamlashuv darajasiga ko’ra tahlil qilinishi hamda ularni mulkchilikning turli shakllari, davlat va nodavlat sektorlari bo’yicha taqsimlanishini o’rganish katta mazmun kasb etadi. Ayniqsa, kichik va qo’shma korxonalar, xususiylashtirish jarayonlarini yoritish va baholash muhimdir. Tadqiqot davomida sanoat korxonalari uch asosiy ko’rsatkich bo’yicha guruhlashtiriladi, ularning yalpi mahsulot, ishlab chiqarish fondlari va sanoatda band bo’lgan xodimlar soniga ko’ra bo’linishi ko’rib chiqiladi. SHu bilan birga, sanoat rivojlanishini o’rganishda muhim bir masalaga e‘tibor qaratmoq lozim. Ma‘lumki, sobiq Ittifoqning parchalanishi va shu tufayli gorizontal (respublikalararo) iqtisodiy kooperatsiya aloqalarining buzilganligi sababli ko’pgina sanoat tarmoqlari, ayniqsa, og’ir sanoat korxonalarining faoliyati sezilarli darajada susayib va xatto u to’xtab qoladi. Ikkinchidan, o’tish davrida iqtisodiy barqarorsizlikning bo’lishi tabiiy holdir. Shu bois taqqoslash usulini mahsulot qiymatiga ko’ra qo’llash nodurustdir. Chunki, narxu navo hozircha turg’un emas, o’zgaruvchan. Binobarin, ba‘zan sanoat ishlab chiqarishining rivojlanishi mahsulotning natural shakli asosida solishtirib ko’rish ma‘qulroqdir. SHuningdek, «yalpi sanoat mahsuloti» ko’rsatkichi ham hozirgi kunda o’z ahamiyatini yo’qotmoqda. Sababi – agar ilgari umumiy miqdoriy ko’rsatkichlarga e‘tibor berilgan bo’lsa, hozir esa ularning sifati, iste‘molchilarga tarqatilishi, raqobatbardosh va xaridorgirligi muhimdir. Shu nuqtai nazardan sanoat korxonalarining eksport uchun hamda keng halq iste‘mol mollarini ishlab chiqarishini alohida hisobga olish kerak. Sanoat tarmoqlarining ta‘rifini tadqiqot ob‘ekti uchun ustuvor ahamiyatga ega bo’lgan yo’nalishlardan boshlamoq zarur. Bunda har bir sanoat tarmog’ining asosiy iqtisodiy ko’rsatkichlari, ularning yirik korxonalari va geografiyasi batafsil ko’rsatib beriladi. Industriya tarmoqlari geografiyasida ularni joylashtirish omillari tahliliga alohida urg’u beriladi. Bu xususda tadqiqotchining mamlakatlar tajribasiga ularda ishlab chiqilgan va amaliyotda sinab ko’rilgan ilmiy g’oyalardan xabardor bo’lmog’i kerak. Bular jumlasiga A.Veber, A.Lyosh va boshqa nemis iqtisodchilari tomonidan yaratilgan shtandort va iqtisodiy landshaft nazariyasidan, frantsuz iqtisodchilari va ayniqsa F.Perruning qutbiy rivojlanish g’oyasi, Amerikalik olimlarning hududiy iqtisod va tarmoqlararo balans (V.Leontev) ilmiy ishlanmalari kiradi. Gap shundaki, endiki sharoitda an‘anaviy sotsialistik dunyoqarash, barcha sohalar va hududlarda tenglikka erishish, ishlab chiqarishni rejali va proportsional joylashtirish, hududlar rivojlanish darajasini barobarlashtirish, sotsialistik musobaqa va qo’shimcha majburiyat, erishilgan natijadan kelib chiqib planlashtirish kabi tushunchalar o’z ahamiyatini yo’qotdi. Ularning o’rniga ko’p tabaqali iqtisodiyot, mulkchilikning turli shakllari va uni davlat tasarrufidan

chiqarish, yakka monopoliyalikka qarshi kurash, sog’lom raqobat muhitini yaratish, erkin iqtisodiyot mintaqalarini shakllantirishga o’xshash biz uchun yangi bo’lgan masalalar dolzarb bo’lib qolmoqda. Agar avvallari sanoat korxonalarining joylashtirilishi va rivojlantirilishini bevosita davlat rejalashtirgan bo’lsa, endi esa bu muammolar davlat tomonidan maxsus mexanizmlar asosida bilvosita boshqarilib, tartibga solib boriladi. Sanoat tarmoqlarining rivojlanish va joylanish xususiyatlarini o’rganishda uning ijtimoiy tashkil etish shakllari, mujassamlashuv, ixtisoslashuv, kooperatsiya va kombinatlashni, ularning turli sanoat tarmoqlaridagi o’ziga xos xususiyatlarini chuqur olmoq zarur. shu maqsadda mujassamlashuvining korxona, shahar va hudud darajasidagi ko’rsatkichlari, uning bir shaklini qolganlari bilan munosabati va muvofiqlashuvini, ushbu ob‘ektiv jarayonning ijobiy va salbiy tomonlarini bilish talab etiladi. Ixtisoslashuviningt uch ko’rinishi, uning kooperatsiya va kombinatlash bilan a lo qadorligi hamda sanoat ishlab chiqarishining texnik – iqtisodiy asoslarini ham o’rganish lozim. Bu xususda tor ixtisoslashuv, «yakka hokimlikning» kamchiliklari, turli hududiy ko’lamda kompleks (har tomonlama) rivojlanish qonuniyatlari va afzalliklarini farq qila olish zarur. Sanoat tarmog’ini iqtisodiy geografik o’rganishning asosiy maqadi turli tarmoqlarning o’ziga xos xususiyat hamda ularni hududiy tashkil etishdagi iqtisodiy, tabiiy, ekologik va texnik omillar, qonuniyatlarni aniqlashdan iboratdir. Masalan, elektroenergetikaning eng muhim xususiyati uning mahsulotini jamg’arib, to’plab bo’lmasligi, ushbu tarmoqning majmua hosil qilish (boshqa sanoat korxonalarini «o’ziga tortish») qobilyatida o’z ifodasini topadi. Shuningdek, qora metallurgiya sanoatini xomashyo temir rudasining miqdoriga qarab turlicha joylashtirilishini, rangli metallurgiyaning elektr energiyasini ko’p talab qilishini, mashinasozlik sanoatini qora metallurgiya bazasi, malakali ishchilar va rayon ishlab chiqarish ixtisoslashuviga ko’ra turlanishini, ximiya sanoat korxonalarini boshqa tarmoqlardan farqli o’laroq erkin joylashtirish xususiyatiga ega ekanligini va ayni paytda uning ekologik omil bilan «hisoblashuvini» unutmaslik kerak. Hozirgi paytda sanoat ishlab chiqarishini hududiy tashkil etishdagi an‘anaviy omillarning ta‘siri sezilarli darajada susayadi va buning evaziga infrastruktura, ekologiya va ayniqsa, iste‘mol omilining ahamiyatini oshiradi. Binobarin, u yoki bu joyda ma‘lum sanoat korxonasini joylashtirish faqatgina mavjud sharoitlar bilangina emas, balki ularning mahsulotiga erkin bozordagi talab bilan belgilanadi. Tarmoqlar tarkibini o’rganish tarmoqlararo majmualarni aniqlash va tavsiflash bilan nihoyasiga yetadi. Masalan, agrosanoat, mashinasozlik, yoqilg’i – energetika kabi majmualar tahlil etiladi. Maxsus chizma (sxema) l ar yordamida ularning texnologik jarayoni va aloqadorligi ko’rsatiladi. Shu maqsadda ilgari ta‘kidlab o’tgan N.N.Kolosovskiyning energiya ishlab chiqarish tsikllari va I.V.Komarning resurs tsikllar g’oyasini amalda qo’llash yaxshi natijalarga olib

keladi va sanoat tarmoqlarini xududiy tashkil etish qonuniyatini aniqlashga imkon beradi. Geografik tadqiqot ob‘ekti sanoat tarmoqlaridan tashqari, alohida sanoat korxonalarini ham o’rganish mumkin. Bunda asosiy e‘tibor mazkur korxonaning nima uchun aynan shu joyda qurilishi, uning xomashyo va tayyor mahsulotni tarqatish geografiyasiga qaratiladi. Shuningdek, korxonaning kadarlar bo’limidagi ma‘lumotlariga asoslanib, uning ishchi xodimlarini shakllanishi, ularning sotsial – demografik tarkibi tahlil etiladi. Albatta, bunday tadqiqotlar uchun rayon va mamlakat ahamiyatiga molik yirik korxonalarni tanlash ma‘qulroq. Chunonchi, xorijiy davlatlar bilan hamkorlikda barpo etilayotgan qo’shma korxonalar ham o’rganilsa ayni muddao bo’ladi. Sanoat ishlab chiqarishi geografiyasi tom ma‘noda uning hududiy tarkibi va tuzilmasidir. Shuning uchun sanoat ishlab chiqarishning hududiy tashkil etilishini, rayon va shaharlar bo’yicha taqsimlanishini o’rganish izlanuvchi faoliyatining markaziy o’rinlaridan joy oladi. Agar ob‘ekt mamlakat bo’lsa, sanoatning hududiy tarkibi viloyatlar kesimida, agar u viloyat bo’lsa – tuman va shaharlar darajasida tahlil olib boriladi. Sanoatning hududiy tizimin uning joylashtirilishi natijasidir. U tarmoqlar tarkibigi nisbatan biroz inert, beqaror va kam o’zgaruvchan, ammo tarmoqlar tizimidagi yangiliklar ertami kech hududiy, geografik sijishlarga olib keladi va aksincha. Tadqiqotning ushbu bandida ham statistik ma‘lumotlar o’rganilib chiqiladi, maxsus jadval va xaritalar tuziladi, mintaqaviy iqtisodga oid har xil raqamlar, boshqa hudud va mamlakat (viloyat, rayon) ko’rsatkichlari bilan taqqoslanadi va shu asosda ichki iqtisodiy tafovutlar, sanoat tugunlari va markazlari aniqlanadi, sanoat geografiyasidagi qonuniyatlar ilmiy izohlab beriladi. Hududiy tahlilda sanoatning urbanistik tarkibiga alohida e‘tibor beriladi. Sababi – sanoatning hududiy tarkibi bu, eng avvalo, uning turli yiriklardagi shaharlarda mujassamlashuvi demakdir. Shuning uchun shaharlarning sanoati, ulardagi sanoat tarmog’ining turlanishi (diversifikatsiyasi), ixtisoslashuvi, iqtisodiy samaradorligi va boshqa masalalar o’rganiladi. Har qanday geografik tadqiqotda bo’lganidek, sanoat geografiyasini o’rganish ham uni rayonlashtirish, sanoatda shakllangan ishlab chiqarish majmualari – sanoat tugun iva sanoat aglomeratsiyalarining tahlili bilan yakunlanadi. Bu yerda sanoat rayonlashtirilishi ikki yo’nalishda olib boriladi. Birinchisi – uning oddiy hududiy (ma‘muriy) tarkibi bo’lsa, ikkinchisi sanoat tarmoqlari va ularning birikmalarini mavjud hududiy tashkil etilish shakllari bo’yicha rayonlashtirishdir. Albatta, ana shu ikkinchi yo’nalish haqiqiy, real rayonlashtirish hisoblanadi.

Industrial rayonlar ichida sanoat tugun va majmualari ajratiladi. Ular ko’proq shahar aglomeratsiyalariga hududiy jihatdan muvofiq keladi. Ammo, shu bilan birga, alohida shaharlar tarkibidagi sanoat tugunlarini ajratish ham muhimdir. Aytish joizki, xorijiy mamlakatlardagi tadqiqotlarning yutug’i, ahamiyati va amaliyligi ham ana shunday mikroiqtisodiy tahlillarni olib borishidadir. Sanoat geografiyasida uning yirik markazlariga alohida ta‘rif berish talab etiladi. Sir emaski, barcha shaharlar, eng avvalo, sanoat markazlaridir. Binobarin, ularni umuman sanoat nuqtai nazaridan emas, balki muayyan sanoat tarmoqlari bo’yicha tavsiflash lozim. Masalan, Angren, Olmaliq, Marg’ilon, Namangan, Asaka va boshqa shaharlar sanoat markazi hisoblanadi. Biroq bunday baholash ilmiy tadqiqotni to’la qanoatlantirmaydi. Shuning uchun ularni muayyan sanoat tarmog’i bo’yicha ta‘riflash ma‘qul: Angrenni yoqilg’i (ko’mir), Asakani mashinasozlik (avtomobilsozlik) sanoatining markazi sifatida ko’rsatish to’g’riroqdir. Ana shunday geografik vaziyat maxsus iqtisodiy xaritada tasvirlansa, yanada yaxshiroq bo’ladi. Sanoat rivojlanishi va joylanishini geografik o’rganish Ushbu sohadagi mavjud muammolarni aniqlash va ularni ilmiy asoslash bilan to’ldiriladi. Bu sohadagi muammolar turlicha bo’lishi mumkin. Chunonchi, ular tabiiy hamda mehnat resurslaridan foydalanish, xorijiy sarmoyadorlar bilan qo’shma korxonalar barpo etish, erkin iqtisodiy mintaqalarni shakllantirish masalalaridan kelib chiqadi. Xususan, sanoat rivojlanishi va hududiy tashkil etilishidagi ekologik muammolar, o’sish qutbi va markazlarini aniqlash, ustuvor yo’nalish va tarmoqlarini belgilash, o’tish davrida sanoat joylashtirilishini davlat tomonidan tartibga solib borish, sanoat tarmoq tarkibini faollashtirish muammolari nihoyatda dolzarb hisoblanadi.

Adabiyotlar ro’yxati . 1. Алесеев Л.И., Алаев Э.Б. «Социально – экономическая география». Понятийно – терминологический словарь. М:. 1980. 2. Тойн.П., Ньюби.П. «Методы географических наследований». М:. 1977. 3. Манак.Б.А. «Методика экономико – географических наследований». Минск. «Университетское». 1985. 4. Маергойз.И.М. «Методика мелкомасштабных экономико – географических исследований». М:. 1981. 5. Меркушева.Л.А. «География сферы обслуживания населения (теория и метология)». Красноярск. 1989. 6. Алесеев.А.И., Ковалев.С.А., Ткаченко.А.А. «География сферы обслуживания». Калинин. 1988. 7. Soliev. A.S. «Iqtisodiy geografiyaning nazariy va amaliy masalalari». Toshkent. 1999. 8. Iqtisodiy geografiyaning tadqiqot usullari MA’RUZALAR MATN. Tuzuvchi: o’qit. X.Jumayev 9. www.ziyonet.uz

Похожие

Sanoat geografiyasi.1

Yengil sanoat tarmoqlari geografiyasi

Xo’jalik geografiyasi

Transport geografiyasi

Agroturizm geografiyasi