Мехнат ресурслари ва уларнинг таркиби - География - Рефераты

Мехнат ресурслари ва уларнинг таркиби

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

34.5 KB

М еҳнат ресурслари ва уларнинг таркиби Р ежа : 1. Меҳнат ресурслари ва улардан фойдаланиш. 2. Турли типдаги меҳнат ресурсларидан фойдаланиш.

Мехнат ресурслари ишлаб чиқариш звеносида асосий вазифани бажарганлиги туфайли бу соҳани ўрганиш иқтисодий география зиммасидадир. Хозирги иқтисодий тушунчалар бўйича 16 ёшдан 59 ёшгача эркаклар, 16 ёшдан 54 ёшгача бўлган хотин-қилар меҳнат ёшидаги аҳоли саналади ва мамлакатни асосий мехнат ресурслари хисобланади.Бу ёшдаги аҳолининг хаммаси хам ишлайди деб бўлмайди, албатта. Масалан, ишлаб чиқаришдан ажралган холда ўқиётганлар ва саломатлиги ёмонлиги туфайли ишлай олмайдиган инвалидлар ва ҳ.к. лар шулар жмласидандир. Аксинча пенсия ёшидан ошиб кетган кексалар ва шунингдек, ҳали 16 ёшга тўлмаган баoзи ўсмирлар ҳам ижтимоий ишлаб чиқаришга иштирок этади. Бу меҳнатга қобилиятли аҳоли тушунчасини киритишни тақозо қилади. Меҳнатга қобилиятли аҳоли деганда ҳар қандай мамлакатнинг ёшидан қатoий назар реал меҳнат ресурслари тушунилади. Бу меҳнат ресурслари сонига бевосита таoсир қилади. Ишчи кучидан фойдаланиш муаммоларини янада рационал ҳал қилиш мақсадида меҳнатга қобилиятли аҳолини ижтимоий меҳнат билан бандлик даражаси ва ҳарактрини ҳисобга олиш халқ хўжалиги учун ҳам муҳим аҳамиятга эгадир. Ҳозирги кунда умуман мамлакатимиз бўйича ва алоҳида иқтисодий районлар, шаҳарлар бўйича ишчи кучидан оқилона фойдаланиш масаласи алоҳида аҳамият касб этмоқда. Мамлакат алоҳида иқтисодий район шаҳар аҳолиси таркибидаги ишга қобилиятли аҳоли сонини аҳолининг табиий ўсиш даражасига жинс -ёш структурасига меҳнат ҳаракати кўрсаткичига ва бошқаларга боьлиқ бўлади. Меҳнатга қобилиятли аҳоли сони Фарьона водийси шаҳар аҳолисининг ярмидан кўпроьини ташкил этади. Бу ерда бу кўрсаткич Ўзбекистондаги ишга қобилиятли шаҳар аҳолисининг салмоьидан собиқ Иттифоқдаги барча меҳнатга қобилиятли аҳолининг

умумий аҳоли таркибидаги салмоьини белгилайдиган умумиттифоқ кўрсаткичидан анча камдир. Водийдаги меҳнатга қобилиятли шаҳар аҳоолиси салмоьининг камлиги бу ерда аҳоли сонининг табиий ўсиш кўрсаткичлари анча юқорилиги билан изоҳланади. Бу эса аҳолининг умумий сонида болалар ва ўсмирлар салмоьининг кўплигига олиб келади ва меҳнатга қобилиятли аҳолининг салмоьига бевосита таoсир қўлланилади. Шундай қилиб водийдаги биз сўз юритган ёш структураси 16 ёшгача болалардан иборат анчагина меҳнат ресурслари резерви ва аҳолининг янги-янги контингентини ижтимоий ишлаб чиқаришга доимо жалб қилиб туриш имконияти мавжудлиги нуқтаи назардан умуман қулайлик туьдиради. Бутун Ўрта Осиёда бўлгани каби Фарьона водийсида ҳам меҳнат ресурсларининг ўсиш сурoатлари нисбатан юксаклигига ва техника тараққиётининг катта муваффақиятларига қарамай, саноат ва маданиятнинг тезлик билан ўсиши негизида меҳнатга қобилиятли аҳолини ижтимоий ишлаб чиқариш жараёнларида банд бутун аҳолининг 40 % бевосита ижтимоий меҳнат билан шуьулланади. Фарьона водийси шаҳарларидаги меҳнат ресурсларининг иш билан бандлик даражаси умумиттифоқ даражасига деярли тенгдир. Меҳнат ресурсларини унумдорлигига кўра 5 гуруҳга бўлиб ўрганилади. 1. 16 ёшдан -19 ёшгача кўпроқ мажбурий ҳолдаги меҳнат ресурслари сифатидаги ишлар намоён қилинади. 2. 20 ёшдан - 29 ёшгача. Бу давр меҳнат ресурсларининг ёшлик даври бўлиб, асосий вақт ва куч меҳнатга тайёрланишга сарфланади. 3. 30 ёшдан - 39 ёшгача бўлган аҳоли актив меҳнат ресурслари ҳисобланади.

4. 40 ёшдан - 49 ёшгача бўлган аҳоли меҳнат ресурсларини ўрта даридир. Бу даврда тўпланган билим, кўникма ва малакалар ишга солинади. 5. 50 ёшдан - 59 ёшгача бўлган давр меҳнат ресурсларининг катта давридир. Унумдорликда пасайиш бошланади. Меҳнатга яроқли аҳоли ўз навбатида 2 гуруҳга бўлинади: иқтисодий актив аҳоли ва иқтисодий актив бўлмаган аҳоли. Меҳнат ресурсларини географик жиҳатдан ўрганиш мамлакатлар ва районлар аҳолисининг ҳудудий жойланиш унинг ёш таркибини ўрганиш билан бирга меҳнатга яроқли аҳолининг ишлаб чиқаришда қатнашуви ва бу қатнашувдаги фикрлар ҳамда ижтимоий ишлаб чиқаришда иштирок этаётганларнинг халқ хўжалиги айрим тармоқлари бўйича тақсимланиши халқ хўжалиги айрим тармоқларида ишчи кучидан мавсумий фойдаланиш хусусиятларини ўрганиш ҳам меҳнат ресурсларидан фойдаланишни географик тадқиқот қилишнинг муҳим томонларидан биридир.

Адабиётлар 1. Асанов Г. Аҳоли географияси. Т., 1978. 2. Асанов Г. Социал иқтисодий география: термин ва изоҳли луьати. Т., 1990. 3. Брук С.И. Населения мира. Этнографический справочник. 2-Е.изд. перераб. и доп. М., 1986. 4. www.ziyonet.uz

Похожие

Ўзбекистон ахолиси ўсиши, жойланиши ва мехнат ресурслари

Ўзбекистон иқлими ва иқлим ресурслари ( Узбекистон иклим ва иклим ресурслари

Ўзбекистоннинг табиий шароити ва табиий ресурслари

аҳолининг этник ва социал таркиби.( Дунё ахолисининг иркий таркиби)

Ҳиндистоннинг табиий иқлим шароити ва туристик ресурслари