Агросаноат интеграциясининг асосий ишлаб чиқариш босқичлари ва уларни ривожлантириш масалалари - География - Рефераты

Агросаноат интеграциясининг асосий ишлаб чиқариш босқичлари ва уларни ривожлантириш масалалари

Загружено в:

15.09.2022

Скачано:

0

Размер:

68.9287109375 KB

A гросаноат интеграцияси нинг асосий ишлаб чиқариш босқичлари ва уларни ривожлантириш масалалари Агросаноат мажмуаси (АСМ)ни ривожлантириш ва такомиллаштириш масалаларини ҳал қилиш мустақил республикамизда олиб борилаётган иқтисодий ислоҳ а тларнинг иккинчи босқичига тў ғ ри келади. Бу босқичнинг асосий стратегик йўналишлари эса Президентимиз Ислом Каримов томонидан ишлаб чиқилган. «Тўртинчи стратегик вазифа – деб кўрсатади Ислом Каримов – Иқтисодиётимиз тузилишини тубдан ўзгартириш, хом ашё етказиб беришдан тайёр маҳсулот ишлаб чиқаришга ўтиш, унинг сифатини ва рақобатга бардошлилигини жаҳон бозори талаблари даражасига етказишдан иборат». Агросаноат интеграцияси (АСИ)нинг ҳамма формаларида кечириладиган босқичлар (унинг алоҳида олинган элементлари) мамлакат ижтимоий-иқтисодий тараққиётида муҳим роль ўйнайди. Шунингдек , қишлоқ хўжалик региони бўлиб ҳисобланган Сурхондарё вилояти иқтисодий- ижтимоий тараққиётида ҳам агросаноат мажмуаси муносиб ўрин тутади. АСМ - нинг ривожланиш даражаси эса кўп жиҳатдан вилоятда шаклланган ва ривожланишининг турли босқичларини бошидан кечираётган АСИ нинг иш фаолиятига бо ғ лиқ. Масалан, пахтачиликда уни бирламчи қайта ишлаш жараёни (яъни ялпи пахта ҳосилидан пахта толаси ишлаб чиқариш)сиз кўзланган нарсага эришиб бўлмайди, балки пахтани бирламчи қайта ишлаш пахта ялпи ҳосилидан пировард маҳсулот ишлаб чиқариш учун муҳим иқтисодий омил бўлиб ҳисобланади. Ҳудди шун да, АСИ нинг яхши шаклланмаган (ёки мутлоқо ташкил топмаган) босқичлари пахтачиликда толадан газлама , газламадан кийим-кечак ишлаб чиқариш ёки узумчиликда

иккиламчи қайта ишлаш орқали спиртли ичимликлар олиш ва бошқалар махсус ишлаб чиқариш жараёни бўлиб , уларнинг тўла ривожлантирилиши АСМ ни нг шакллантириш билан тенг аҳамиятлидир. Шунинг учун ҳам АСИ формалари да иштирок этадиган ҳар бир босқич (интеграция элементи) муҳим иқтисодий омил бўлиб ҳисобланади. Вилоят АСМ л арининг та ҳ лили шуни кўрсатадики, уларнинг ривожланиш ҳолати турли босқичларни бошидан кечирмоқда. Масалан, пахтачилик агросаноат мажмуи (ПАСМ)ни олайлик, унинг босқичлари: - пахта етиштириш ва етиштирилган пахтани йи ғ иб-териб олиш; - пахта ялпи ҳосилини пахта пунктларида сақлаш; - уни бирламчи қайта ишлаш (яъни пахта ялпи ҳосилидан пахта толасини ажратиб олиш); - иккиламчи қайта ишлаш (пахта толасидан ип ва ип-газлама ишлаб чиқариш); - учламчи қайта ишлаш (тайёр газламадан кийим-кечак ва бошқа трикотаж буюмлари ишлаб чиқариш). ПАСМ да қайд қилинган пахта етиштириш ва уни қайта ишлаш билан боглиқ бўлган жараён назарий жиҳатдан ун инг тўла шаклланган формасини ташкил қилади. Бироқ , Сурхондарё вилояти иқтисодий тараққиётида етакчи ўрин тутган АСИ - нинг бу шакли ҳозирги вақтда тўла мавжуд эмас. Балки, фақат »Пахта етиштириш-уни бирламчи қайта ишлаш» жараёни таркиб топган , холос. Вилоят дончилик агросаноат мажмуи (ДАСМ)ни олсак, у бир-бири билан ташкилий-иқтисодий (ва технологик) жаҳатдан бо ғ ланган қуйидаги босқичларни ўз ичига олади: ● дон етиштириш ва уни ўриб-йи ғ иб олиш; ● етиштирилган донни махсус база (тайёрлов пункт)ларда сақлаш ва саралаш; ● ун (гуруч) ишлаб чиқариш; ● ун маҳсулотлари ишлаб чиқариш.

Вилоят дончилигида мазкур тизимнинг барча босқичлари мавжуд, эндиликда уни ривожлантириш ва замонавий технологиялар асосида такомиллаштириш даркор. Узумчилик агросаноат мажмуаси (УАСМ) эса қуйидаги интеграция босқичларидан иборат, яъни: √ узум кўчатлари етиштириш; √ узум етиштириш - майиз ишлаб чиқариш; √ узум етиштириш – уни бирламчи қайта ишлаш (яъни узумдан виноматериаллари ишлаб чиқариш); √ иккиламчи қайта ишлаш (вино материалларидан турли хил ичимликлар ишлаб чиқариш). Ушбу жараён (босқич)лар регионда мавжуд. Бироқ ушбу ҳудудий тизимни ривожлантириш зарур. ПАСМ, ДАСМ ва УАСМ лари Сурхондарё вилоят АСМнинг ўзак тармоқлари бўлиб, уларни ривожлантириш ва такомиллаштириш масаласи АСИ нинг барча босқичлари ва унда мавжуд бўлган бўш ҳалқаларни ривожлантиришни тақозо қилади . Б унинг учун қуйидагиларни амалга ошириш лозим деб ҳисоблаймиз: ПАСМда, вилоят хўжалигининг етакчи (ўзак) соҳаси ҳисобланган пахтачиликда АСИ бирмунча яхши шаклланган бўлишига қарамасдан, унинг айрим босқичлари яхши ривожланмаган ва такомиллашган эмас. Айниқса мазкур АСИ нинг «Иккиламчи қайта ишлаш», «Учламчи қайта ишлаш» цикли (жараёни) вилоятнинг аксариат туманларида ривожлантирилмо ғ и даркор. Бу билан ВАСМдаги мазкур АСИ такомиллашиб ўзининг якунловчи босқичига қадам қўяди. Бу эса етиштирилган пахтадан олинган даромад, даромаднинг салмо ғ и салобатли бўлишига ва вилоят ижтимоий-иқтисодий тараққиётининг яна ҳам тезлашишига имкон яратади. ДАСМ да, вилоят АСМда АСИ формасининг барча элементлари бир хил ривожлантирилмо ғ и даркор. Су ғ ориладиган зонада бугдой, шоли, арпа етиштиришга ихтисослаштирилган фермер хўжаликлари сонини

кўпайтириш, элеватор хўжалигини вилоятнинг барча дончиликка ихтисослашган ҳудудларида аҳоли сони ва эхтиёжини инобатга олиб, ҳар жаҳатдан ривожлантириш, ун маҳсулотлари тайёрлашни ва гуруч ишлаб чиқаришни аҳоли эхтиёжидан келиб чиқиб ташкил қилиш лозим. УАСМ да аҳолининг ҳўл узумга бўлган кундалик (ва йил бўйи) эхтиёжини қондириш керак . Бунинг учун вилоят ҳудудидаги барча токзорларда узум навларига кўра ток кўчатларини янгилаб туриш, аҳолини йил давомида ҳўл узум билан таъминлаш учун узумчиликка ихтисослашган ҳудудларда салқинхона (холодильник)лар қуриш лозим. Шунингдек , узум етиштириш ва уни саноатда қайта ишлаш орқали вино метериали ва спиртли ичимликлар ишлаб чиқариш технологиясини жаҳон андозларига мос келадиган даражада яхшилаш ва бу борада хорижий мамлакатлар билан узвий ва узлуксиз ҳамкорлик ўрнатиш мақсадга мувофиқдир .

Адабиётлар : 1. Каримов И. «Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида» -Тошкент, 1995. 2. Ларин И. Развитие интеграционных процессов в АПК Узбекистана. – Ташкент , 1998. 3. Рўзиев А., Мирзаев Ш., Бароталиев У. Сурхондарё сув омборлари ва агросаноат мажмуини ривожлантириш масалалари. -Тошкент, 1997. www.ziyonet.uz

Похожие

Гидрологик прогнозлар ва уларни таснифлаш масалалари

Узбекистонда аёлларнинг ижтимоий ишлаб чикаришда бандлигининг баъзи масалалари

Урта ва олий мактабларда иктисодий география

Ташқи иқтисодий алоқаларнинг географик жиҳатлари

Узбекистонда иктисодий ва социал географи фанининг ривожланиши