Ўзбекистоннинг ер русурслари ва улардан фойдаланиш - Геодезия - Рефераты

Ўзбекистоннинг ер русурслари ва улардан фойдаланиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

55 KB

Ўзбекистоннинг ер русурслари ва улардан фойдаланиш Режа: 1. Ер фондининг тоифалари. 2. Қишлоқ хўжалик ер турлари. 3. Ер тузиш лойиҳалашини иқтисодий асослаш. 4. Ернинг экологик хусусиятлари.

Таянч тушунчалар: Ер ресурси, худуд, тоифа, захира ерлар, ер участкалар, иншоатлар, табиий муҳофаза қилиш, ихоталар, фонд салмоғи, аҳоли пунктлари. 1. Ерлардан фойдаланишни тартибга солиш мақсадида давлат ерлари майдонлари ва ер турлари бўйича алоҳида ишлаб чиқариш комплективлари ва фуқаролари ўртасида, халқ хўжалигининг турли тармоқлари ўртасида тарқатади. Ўзбекистон Республикасининг ҳудуди 44890,1 минг гектарга тенг бўлиб, давлат ернинг ягона эгаси сифатида ер фондини бошқаришини амалга оширади. Ер фонди ерлардан фойдаланишнинг асосий мақсадига қараб қуйидаги тоифаларга бўлинади: 1. Қишлоқ хўжалиги ерлари – қишлоқ хўжалиги эҳтиёжлари учун ёки ана шу мақсадларга мўлжалланган ерлар; 2. Аҳоли пунктларининг (шахарлар ва қишлоқлар аҳоли пунктларининг ерлари), шаҳар қишлоқ аҳоли пунктлари чегаралари доираларидаги ерлар; 3. Саноат, транспорт, алоқа, мудофа мақсадларида фойдаланиш учун мўлжалланган ерлар; 4. Табиатни мухофаза қилиш, рекреатция мақсадларида фойдаланиш учун мўлжалланган ерлар; 5. Тарихий маданий мақсадларда фойдаланиш учун мўлжалланган ерлар; 6. Ўрмон фонди ерлари; 7. Сув фонди ерлари; 8. Захира ерлар. Қишлоқ хўжалиги эҳтиёжлари учун бериб қўйилган ёки шу мақсадлар учун белгниланган ерлар қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ерлар деб ҳисобланади. Ер қонунларда ерга эгаликнинг доимий ва умрбод меросий тури ажратилган. Доимий ер эгалиги - бу қишлоқ хўжалиги ва доимий ўрмон хўжалиги юритиш учун жамоа (давлат) хўжаликларига, бошқа давлат,

кооператив, жамоа корхоналарига, муассасалар, ташкилотларга доимий эгалик қилиш мақсадида бериладиган ер эгалигидир. У пуллик ва муддатсиз. Ўзбекистон Республикаси фуқораларига юқорида кўрсатилган мақсадлар учун ер умрбод мерос қилиб қолдириладиган тарзда эгалик қилишга берилади. Шаҳар доирасидаги барча ерлар, шахар ерларига киради. Қишлоқ аҳоли пунктларининг ерларига ер тузиш таркибида анна шу пунктлар учун белгила қўйилган чегаралари доирасидаги ҳамма ерлар киради. Саноат ерлари жумласига саноат корхоналарига, энергетика корхоналарига, ишлаб чиқариш ва ёрдамчи бинолар ҳамда иншоатлар қурилишига доимий фойдаланиш учун бериб қўйилган ерлар киради. Транспорт ерлари жумласига темирйўл, ички сув транспорти учун доимий фойдаланишга бериб қўйилган ерлар киради. Алоқа ерлари жумласига алоқа ҳамда тегишлииншоатларни жойлашти- риш учун алоқа, радиоэшиттириш ва ахборот корхоналари, муассасалари ва ташкилотларига доимий фойдаланиш учун бериб қўйилган ерлар киради. Қуролли кучлар, чегара, ички ва темирйўл қўшинларининг табиий қисмлари, харбий ўқув юртлари, корхоналари, муассасалари ва ташкилотларининг жойлашиши ҳамда доимий фаолияти учун бериб қўйилган ерлар мудофаа эҳтиёжи учун мўлжалланган ерлар деб эътироф этилади. Сув хўжалиги эҳтиёжлари учун ташкилотларга белгиланган тартибда бериб қўйилган сув хавзалари (дарёлар, кўллар сув омборлари ва ҳ.к) гидротехника ва сув хўжалиги иншоатлар эгаллаб турган ерлар сув фонди ерлари жумласига киради. Табиатни муҳофаза қилишга мўлжалланган ерлар жумласига давлат қўриқхоналари, миллий ва дендрология боғлари, ботаника боғлари, табиат ёдгорлиги ерлари киради.

Аҳолининг оммавий дам олиши ва туризм учун ташкил этиш учун тегишли муассасалар ва ташкилотларга берилган ерлар рекреация учун мўлжалланган ерлар. Тарихий маданий қўриқхоналар, минерал боғлар, мақбаралар, археология тарих ва маданий ёдгорликлар жойлашган ерлар маданий аҳамиятга молик ерлар қаторига киради. Ўрмон хўжалиги эҳтиёжлари учун бериб қўйилган ерлар ўрмон фонди ерлари деб эътироф этилади. Захира ерлар туман, шахарларининг давлат ҳокмият органлари тасарруфида бўлади ва қишлоқ хўжалик мақсадлари учун эгалик қилиш, фойдаланишга ва ижара беришга мўлжалланади. Ерни худудий, миқдор ва сифат жиҳатдан тавсифлаш учун ер турларининг классификацияси киритилган. Турлича табиий хусусиятларига эга бўлган, аниқ бир ишлаб чиқариш мақсадларида тизимли тарзда фойдаланадиган ер бўлакларига ер турлари деб эътироф этилади. 2. Қишлоқ хўжалик мухсулотларини етиштиришда тўғридан-тўғри фойдаланилган ер турларига қишлоқ-хўжалик ер турлари деб аталади. Қишлоқ хўжалик ер турларига қуйидагилар киради: 1. Ҳайдалма ерлар; 2. Кўп йиллик дарахтлар; 3. Бўз ерлар; 4. Пичанзорлар; 5. Яйловлар. Қишлоқ хўжалиги экинларини экиш мақсадида мустахкам равишда фойдаланиладиган ер тури ҳайдалма ерлардир. Бунга экилган кўп йиллик ўтлар ва дам бериш учун қолдирилган шудгор ерлар ҳам киради. Кўп йиллик дарахтзорларга боғлар, узумзорлар, тутзорлар ва мевали кўчатзорлар киради. Мунтазам экин экиб келинган, аммо бир йил ва ундан ортиқ даврда (куздан-кузгача) ҳайдалмаган ва фойдаланилмай қолган ерлар бўз ерлардир.

Узлуксиз пичан ўриб туриладиган қишлоқ хўжалик ерлари пичанзорлардир. Қишлоқ хўжалигида чорва молларини узлуксиз боқиш учун фойдаланиладиган ерлар яйловлар эътироф етилади. Энг яхши лойиҳавий ечимни танлаш ва уни асослаш ердан фойдаланувчилар худудини ташкил қилишда баъзи бир элементларни жойлаштиришнинг лойиҳавий ечимларини баҳолаш натижалари асосида ўтказилади. Лойиҳада ер мелиоратцияси гидротехник иншоатларнинг жойлашиши йўл тармоқларини лойиҳалаш билан боғлиқ бўлан қатор оралиқ масалалар ечилади. 3. Лойиҳани иқтисодий асослашда иқтисодий ҳисоб-китобнинг қуйидаги умумий тамойилларидан фойдаланилади:  Худудни ташкил қилиш элементларини лойиҳалашнинг зарурлигини асослаш;  Қимматбаҳо қишлоқ хўжалик ерларининг юқотилиши-ни аниқалаш;  Лойиҳалаш ишларнинг нархини аниқлаш;  Худудни ташкил қилиш элементлари лойиҳаланган иншоатларнинг самарадорлигини аниқлаш;  Лойиҳанинг иқтисодий кўрсаткичларида қуйидагилар акс эттирилади;  Ер тузиш лойиҳасини тузишга сарфланган харажатлар;  Ер тузиш объектларининг миқдори ва сифат ўзгаришига (ер турларининг трансформацияси, уларнинг яхши-ланиши ва бошқалар) кетган сарф-харажатлар;  Аҳоли яшайдиган пунктлар хўжалик марказлари дала шийпонларининг қурилиши ва яхшиланиши, кўп йил-лик дарахтларни экиш, гидротехник иншоатларининг қурилиши ва бошқалар учун кетадиган капитал хара- жатлар;  Ўсимликчилик, чорвачилик ва бошқалар бўйича ялпи махсулот қиймати;  Хўжалик бўйича соф даромад;

 Ишлаб чиқаришнинг самарадорлик даражаси. 4. Инсоннинг атроф муҳитга бўлган таьсирининг кучайиши муносабати билан экологияни ўрганиш катта аҳамиятга эга бўлиб бормоқда. Табиий ресурслардан фойдаланиш ва уларнинг инсон фаолияти натижасида сифатли ўзгариши билан боғлиқ. Об-ҳаво, жой релефи, тупроқ ва ўсимлик қопламаси, геология, гидрография ва бошқа физик-географик фактор-лар мамлакатнинг турли табиий-иқтисодий ҳудудларирини тавсифлайди. Об-ҳаво қишлоқ хўжалик экинларнинг ўстириш имкониятлари ва шарт- шароитларини аниқлаб беради. Жой релефи ҳосил бўлиш жараёнининг ривожланишга таъсир қилади. Тупроқ ернинг устки унумдор қатлами. Тупроқни ўрганиш ва уларни ҳудудий жойлаштиришни ўрганиш учун тупроқни текшириш ўтказилади, унинг натижалари ер тузишни ўрганиш учун керак бўлади. Ер ҳақидаги геологик маълумотлар грунт сувларининг сатҳи, гумус горизонтининг миқдори ва бошқаларни ўз ичига олади.

Хулоса: Мамлакатимиз ташқи чегаралари ичидаги ер давлатимиз мустақиллигининг ҳудудий асосини ташкил этади. Ўзбекистон Конститутциясига асосан ва мазкур ҳудудда яшаётган халқлар хаёти ва фаолияти асоси ҳисобланади. Бунда ер хусусий, давлат ва бошқа мулкчилик шаклларида бўлиши мумкин.

Asosiy adabiyotlar 1. U . Norqulov , X . Sheraliyev . Qishloq xo ’ jalik meliorasiyasi T . 2003 y . 2. Artukmetov Z , Sheraliyev X « Ekinlarini sug ’ orish asoslari » T . O ’ zbekiston milliy ensilopediyasi Davlat ilmiy nashriyoti 2005. 3. V . T . Lev va boshqalar « Sug ’ oriladigan dehonchilik va qishloq xo ’ jalik meliorasiyasidan amaliy mashg ’ ulotlar » T .1992. 4. Avezboyev S, Volkov S. «Yer tuzishning ilmiy asoslari»,T.2002 y. 5. Avezboyev S, Karaboyeva T «Yer tuzish» T. 2005y. 6. Avezboyev S, Troiskiy V.P. «Yer tuzishning ilmiy asoslari»,T.1996 y. 7.Tolipov G.A. va boshqalar «O’zbekiston Respublikasi yer kadastri».-T.1994 y.

Похожие

Ер тузиш харакатлари ер тузиш турлари ва тамойиллари

Ер кадастри ер кадастрининг таркибий қисмлари

Ер тузиш фанининг пайдо бўлиши ва ривожланиши ер тузиш тушунчаси мазмуни ва вазифалари

Суғориш тизимларидан фойдаланиш ва сув ўлчаш

Ер майдонлари ҳисоблаш усуллари