Xalqaro birliklar tizimi - Физика - Рефераты

Xalqaro birliklar tizimi

Загружено в:

01.11.2023

Скачано:

0

Размер:

23.7021484375 KB

Mavzu: Xalqaro birliklar tizimi Reja: 1. Ilmiy texnik taraqiyotning rivojlanishi va muhandislik beqiyos qobliyatlarining shakllanishida fizika fanining o’rni. 2. Fizik kattaliklarning o’lchov birliklari . 3. Xalqaro birliklar tizimi (XBT) .

Kelajak o’tmishda shakllanadi. Vaqtning uzviy bog’liqligini insoniyat rivojlanishda, ayniqsa fan va texnikaning rivojlanishida yaqqol tasavvur qilishi mumkin. Fizika va u bilan chambarchas bog’langan aloqa texnikasi bundan istisno emas. Axborot almashuvi, aniqroq qilib aytganda, aloqa insoniyat rivojlanishi uchun zarur asos hisoblanadi. Aloqa tizimlarining hozirgi kunda bizga xizmat ko’rsatayotgan namunalarining bir qismi XIX va XX asrlarda yaratilgan. Bu elektr aloqa tizimlar – telegraf, telefon, radio va kompyuter tarmoqlaridir. Boshlanishda ular o’zlaricha alohida, raqobat tariqasida rivojlana boshladi. O’zaro texnikaviy raqobat, vaqt o’tishi bilan, o’zaro bog’liqlik, bir maqsadni bajarish uchun birlashishga olib keldi. Uch elektrodli lampaning yaratilishi ularga birinchi asos bo’ldi va radiotexnikani rivojlanishiga, elektron apparatlarning yangi avlodlarini paydo bo’lishiga olib keldi. O’tgan asrning o’rtalarida kichik o’lchamli aktiv yarim o’tkazgich asboblaridan biri - tranzistor kashf etilishi aloqa tizimlarida, radioeshittirish va televideniyeda ikkinchi (inqilob) revolyutsiyaga, diskret yarim o’tkazgich asboblarning yaratilishi esa elektronikaning shakllanishiga olib keldi. Radiotexnika va elektronikaning asta-sekin o’zaro bog’lanishi radiosxema va elektron komponentalar o’rtasidagi chegaraning yo’qolishiga sabab bo’ldi. Integral sxemalarning yaratilishi va qo’llanilishi mikroelektronikaning shakllanishiga imkon berdi. Santimetr kvadratining yuzdan biri bo’laklarida tayyorlanadigan integral sxemalar bir necha o’n mingdan iborat aktiv va passiv elektron elementlarni o’z ichiga oldi. Natijada, integral sxemalarga asoslangan, aloqa tizimlarining uchinchi avlodlari paydo bo’ldi. Kristall hajmi bo’yicha taqsimlangan aktiv va passiv elementlarning, alohida funksiyani bajarishi uchun, o’zaro yuqori integratsiyali integral sxemalarning yaratilishga olib keldi. Masalan, zaryadlarni ko’chirish asbobi bo’lgan televizion kamera 3x4 mm2 sirtga ega bo’lib, milliondan ortiq aktiv elementlarni o’z ichiga oladi va murakkab funksiyalarni bajarishga xizmat qiladi.

Katta integral sxemalar yaratilishi kompyuterlarning yangi avlodini, mobil telefonlar, televizion kameralar va boshqa hozirgi zamon aloqa tizimlarini yaratilishiga asos bo’ldi. Hozirgi vaqtda, qattiq jism elektronikasida, o’ta yangi elektron qurilmalarni yaratish uchun yangi fizikaviy prinsiplar va hodisalarni aniqlashda izlanish ishlari olib borilmoqda. Bu fizikaviy jarayonlarning xarakterli xususiyati - qattiq jism hajmidagi dinamik nojinsliliklardan axborotni saqlash va qayta ishlashda foydalanishdir. Dinamik nojinsliliklarga Gann elektr domenlari, silindrik va magnit domenlar, zaryadni ko’chirish asboblaridagi paket va «cho’ntaklar», sirtqi va hajmiy akustik hamda spinli to’lqinlar kiradi. Natijada hozirgi, eng yangi elektron qurilmalarni yaratish uchun akustikaviy – magnitoelektronika, kvant elektronikasi, spinotronika va nanotexnologiya yo’nalishlari yaratilmoqda. Bu yangi texnologiyalar o’z navbatida insoniyat faoliyatining barcha sohalarini rivojlanishiga olib kelishi hech shubhasizdir. Yuqorida keltirilgan fan va texnikaning yutuqlari istalgan davlatning ijtimoiy- iqtisodiy rivojlanishiga xizmat ko’rsatadi. Hozirgi davr talabiga javob beradigan mutaxassislarni tayyorlashda, bakalavriyat bosqichidagi talabalarga fizika fani asoslarini o’rgatishdan asosiy maqsad – ularda hozirgi zamon ilmiy – texnikaviy dunyoqarashni shakllantirish, ularga zamonaviy texnika vositalari asoslarini tanishtirish va ulardan foydalanishga zamin yaratishdan iborat. Shuni unutmaslik kerakki, fizika fani oliy o’quv yurtlarida o’qitiladigan oliy matematika, informatika, axborot texnologiyalari, elektr zanjirlar nazariyasi, radioelektronika va mikroelektronika asoslari va boshqa fanlar bilan uzviy bog’langan. Fizika fani – tabiat hodisalarining oddiy va umumiy qonuniyatlarini, moddalar tuzilishi va xususiyatlarini, ularning harakat qonunlarini o’rgatuvchi fandir. «Fizika» so’zi grekcha «physics» - tabiat so’zidan kelib chiqadi, shuning uchun tabiatshunoslik fanining asosida yotadi.

Fizikaning qonunlari ma’lumotlarga asoslangan bo’lib, asosan tajribalarda o’rnatilgan va matematik tilda ifodalangan miqdoriy tenglamalardan iboratdir. Shu sababli, u aniq fanlar qatoriga kiradi. O’rganiladigan material harakatlari, shakllari va obyektlarning ko’p qirraliligiga asosan fizika bir qator qismlarga bo’linadi:  Atom va molekulyar fizika;  Gaz va suyuqliklar fizikasi;  Qattiq jismlar fizikasi;  Plazma fizikasi;  Elementar zarrachalar fizikasi;  Yadro fizikasi. Materiyaning harakat turlariga qarab fizika quyidagi bo’limlarga bo’linadi:  Moddiy nuqta va qattiq jismlar mexanikasi;  Termodinamika va statistika;  Elektrodinamika;  Optika;  Gravitatsiya;  Kvant mexanikasi;  Maydonning kvant nazariyasi;  Tebranish va to’lqinlar;  Amaliy optika. Birinchi birliklar sistеmasi 1881 yilda qabul qilingan SGS sistеmasidir: unda asosiy birliklar sifatida santimеtr, gramm, sеkund tanlab olingan. 1919 yilda asosiy birliklar sifatida mеtr, tonna, sеkund bo’lgan MTS sistеma qabul qilingan. Asosiy birliklar sifatida mеtr, kilogramm sеkund bo’lgan MKS sistеma ham qo’llanilgan. Bu uchala sistеmaning asosiy birliklari uzunlik, massa va vaqtning birliklaridir. Tеxnikada esa mеtr, kilogramm-kuch, sеkund asosiy birliklar tarzida qabul qilingan sistеma kеng tarqalgan. Bundan tashqari, yuqorida qayd qilingan sistеmalarga taalukli bo’lmagan bir qator birliklardan ham foydalanilgan.

1960 yil oktabrida Xalqaro sistеma qabul qilindi.U "Sistеma intеrnatsionaly" so’zlarining bosh xarflari bo’yicha SI tarzida bеlgilanadi. SI da еttita asosiy va ikkita qo’shimcha birliklar mavjud. Xalqaro sist е ma (si) dagi asosiy va ko’shimcha birliklar Kattalikl arning nomi ul - cha m li gi no mi bеlg isi Kattalik o’ lchov birligining ta'rifi Uzunlik L Mеt r M Kripton 86-atomining 2R 10 va5 d 5 satxlari ora-sidagi o ’tishga mos bo’lgan nurlanishning vakuumdagi t o ’l q in uzunligidan 1650763,73 marta katta bo’lgan uzunlikni 1 m dеb qabul q ilingan Massa M kilo g- ram m kg Diam е tri va balandligi 39 mm dan iborat platina (90 %) va iridiy (10%) qotishmasidan tay- yorlangan silindrning massasidir. Va q t T sеk und S Ts е ziy -133 atomi asosiy xolatining ikkita nozik satxlari orasidagi utishga mos bo ’ lgan nurlanish davridan 9192631770 marta katta vaqt 1 s е kund d е b qabul qilinga . Elеktr tokning kuchi I Am pеr А 1-Ampеr -Vakuumda bir-biridan 1 m masofada joylashgan ikki parallеl chеksiz uzun, lеkin kеsimi juda kichik tug’ri o ’tkazgichlardan o ’tganda o ’tkazgichning xar bir mеtr uzunligi 2 10 -7 N o ’zaro ta'sir kuch xosil q iladigan o ’zgarmas tok kuchiga

tеng. Tеrmodi na-mik xarorat Kеl vin K Suvning uchlanma nu q tasini xaraktеrlovchi tеr-modin a mik xaroratning ulushi 1 Kеlvin dеb qabul q ilingan. Modda mi q dori N mol mol Ugl е rod - 12 ning 0,012 kg massasidagi atomlar so - niga t е ng strukturaviy el е m е ntlardan tashkil topgan sist е madagi moddaning miqdori 1 mol d е b qabul qilingan . Yorug ’ li k kuchi J Kan -dеla kd 540  10 12 Gts chastotali monoxromatik nurlanish chi q arayotgan manba yorug’ligining enеrgеtik ku- chi 1/683 Vt/stеr ga tеng bo’lgan yunalishdagi yoruglik kuchi 1 Kandеla dеb qabul q ilingan. Yassi burchak radi an rad Aylana uzunligi radiusga tеng b o ’lgan yoyni ajratadigan ikki radius orasidagi burchak 1 radian dеb qabul q ilingan. Fazoviy burchak stеr adian sr Uchi sfеra markazida joylashgan va shu sfеra sirtidan radius kvadratiga tеng yuzli sirtni ajratuvchi fazoviy burchak 1 stеradian dеb qabul q ilingan.

Adabiyotlar: 1. K.P.Abduraxmanov, O’.Egamov “Fizika kursi” darsligi, Toshkent.: Aloqachi 2013 y. 2. K.P.Abduraxmanov, O’.Egamov “Fizika kursi” darslik, Toshkent, “O’quv ta’lim metodikasi” 2015 y. 3. Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989 т. 1 4. Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989 т. 2 5. Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989 т. 3 6. Савельев И. В. Сборник вопросов и задач по общей физик е . М.: АСТ. Астрель. 2005. С.320. 7. К.П.Абдурахманов, Ў.Эгамов “ Физика курси” дарслиги, Тошкент, 2010 й. 8. П.А.Типлер, Р.А.Ллуэллин Современная физика (Лучший зарубежный учебник в двух томах) М. Мир.2007.С.496 (1том) 9. П.А.Типлер, Р.А.Ллуэллин Современная физика (Лучший зарубежный учебник в двух томах) М. Мир.2007.С.416 (2том) 10. Трофимова Т.И. Курс физики.М.Высшая щкола 1999.С.543 Интернет сайтлар: 1. www.ziyonet.uz ; 2. www.estudy.uz ; 3. www.fizika.uz ; 4. www.elearning.uz ; 5. www.bilim.uz ; 6. www.edx.uz ; 7. www.my.estudy.uz ; 8. www.conrsera.org.uz ;

Похожие

Kristall panjara. Kristallografik koordinata tizimi

Yangi pedagogik texnologiya va uni didaktik imkoniyatlari

Asosiy astrofizik tushunchalar

Moddiy nuqtalar tizimi va ularning dinamikasi, saqlanish qonunlari

Elektr o’zaro ta’sir