Yangi pedagogik texnologiya va uni didaktik imkoniyatlari - Физика - Рефераты

Yangi pedagogik texnologiya va uni didaktik imkoniyatlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

79.5 KB

Yangi pedagogik texnologiya va uni didaktik imkoniyatlari Reja: 1. Texnologiya so’zining ma’nosi nima? 2. Yapon olimi T.Sakamotoning “Pedagogik texnologiya” haqidagi ta’rifini keltiring. 3. Akademik, V.P. Bespol’ko ta’rifi. 4. Quyidagi noan’anaviy dasr usullarini tushuntiring.

Texnologiya – tehnikaviy taraqqiyot bilan bog’liq holda fanga 1872 yilda kirib keldi va yunoncha ikki so’zdan – «texnos» (techne) - san’at, mahorat, hunar va «logos» (logoc) – fan so’zlaridan tashkil topib «hunar fani» ma’nosini anglatadi. Ushbu suz ko’proq ishlab chiqarishda qo’llaniladi. Pedagogik texnologiya esa ma’lumot texnologiyasini joriy etish taktikasini ifodalaydi va o’qituvchi pedagogik jarayon o’quvchi (talaba) funksional tizim qonunlariga tegishli bilimlar asosida ko’riladi. Yapon olimi T.Sakamoto tomonidan «o’qitish texnalogiyasi–bu o’qitishning maqbulligini ta’minlovchi yo’l-yo’riqlar tizimi bilan bog’liq bilimlar sohasi» ekanligi e’tirof etiladi. Ob’ektiv borliqni o’rganishga sistemali yondashuv metodi fanda keng ko’lamda qo’llanilgach uning ta’siri ostida asta-sekinlik bilan pedagogik texnalogiya mohiyatiga ham aniqlik kiritila bordi: taniqli pedagogik olim N.F.Talizina texnalogiyani «belgilangan o’quv maqsadiga erishishning oqilona usullarini aniqlashdan iborat» deb tushuntirdi . I.Ya.Lernerning fikricha, pedagogik texnalogiya «o’quvchilar harakatlarida aks etgan o’qitish natijalari orqali ishonchli, anglab olinadigan va aniqlanadigan maqsadni ifodalashni taqoza etadi. Yuqorida keltirilgan ta’riflardan ko’rinib turibdiki, pedagogika texnalogiya belgilab olingan boshlang’ich maqsad va mazmun asosida o’quv jarayonini loyihalash sifatida talqin etilayapti. Bu bir jihatdan to’g’ri, lekin teranroq fikr yuritilsa, uning bir yoqlamaligi yaqqol ko’zga tashlanadi, chunki bunday yondashuvlarda o’quvchi shahsi inkor etilayapti. Bu kamchilikning birinchi bo’lib, akademik V.P.Bespalko payqadi va o’zining asarida «Pedagogik texnologiya – bu o’qituvchi mahoratiga bog’liq bo’lmagan holda pedagog muvaffaqiyati kafolatlay oladigan o’quvchi shahsini shakllantirish jarayonining loyihasidir» deb ta’rifladi. Demak, yangi pedagogik texnologiya darsida darsning harakatlantiruvchi kuchi o’quvchi bo’lgandagi dars jarayonidir. Mazkur dars jarayonlari noan’anaviy usulda amalga oshiriladi. Quyida bir necha noan’anaviy dars ishlanmalarini keltiramiz:

1. «O’ta siqilish»ni o’rganish usuli. Bu usulni prujinaga osilgan jismning tebranishi mavzusida qo’llash misolida tushuntiramiz. Tebranma harakatda energiyaning bir turdan boshqa turga utish sistemasining to’liq energiyasi haqidagi tushunchalarni umumlashtirish va to’ldirishda ma’lum darajada darsnig samarasini oshiradi va o’qituvchining didaktik imkoniyatlarini kengaytiradi.

-A A 2 X 0 W p 0 0 W k = = W Tk m V A m /  | -A 1 | = | A 2 | 2 2 m mV 2 2 2 KA 2 1 2 KA

2. «Daraxt usuli». Bu usul yordamida o’quvchilar bilimini umumlashtirish va sistemalashda foydalanish mumkin. Sinf taxtasida daraxt-archa tasvirlanadi. Uning tanasiga o’qituvchi biror mavzuni yozadi (m: «Elektr maydoni») Chaqirilgan ketma-ket o’quvchilar navbati bilan daraxt shoxlariga shu mavzuga tegishli tushuncha va formulalarini archa o’yinchoqlari shaklida karton qog’ozlariga yozib ilib qo’yadilar. 3.«Iloncha usuli». O’quvchilarni kollektiv bo’lib ijodiy faoliyatga o’rgatishga yordam beradigan noan’anaviy usul. Bunda o’quvchilar oldin yozilgan formuladagi oxirgi fizikaviy kattalikdan boshlanadigan formulalar zanjirini tuzadilar. Bunday topshiriqlar biror bulim o’rganilgandan so’ng bilimlarni umumlashtirish maqsadida o’tkaziladi. 4.«Gul usuli». O’quvchiga gul tasvirlangan kartochka beriladi (shunga o’xshash rasmni sinf taxtasiga chizish yoki kodopozitivda ham ko’rsatish mumkin). O’quvchi darsni gulning markazidagi fizikaviy kattalik nimani bildirishini aniqlashdan boshlaydi. Chaqirilgan o’quvchi yoki guruh ushbu fizikaviy kattalikka taalluqli bo’lgan formulani yoki uni mohiyatini yozadi. Topshiriqni murakkablashtirish uchun 1) Gul yaproqchalari sonini ko’rsatmaslik mumkin ya’ni avval faqat gul markazinini berish. 2) Har bir yaproqchada yozilgan ifodaning mohiyatini tushintirishni talab qilish. 5 .«Formulalar o’yini». Bu o’yin usuli VI-VII sinflarda formulalar keltirib chiqarishda va masalalar yechishda, o’quvchilarga masalalar yechishda yakka konsultatsiyalar berishda sistematik ravishda qo’llash tavsiya etiladi. Fizikaviy kattaliklar orasida bog’lanishni tafsiflovchi formulalarni yodda saqlash va ularni o’zgartirish ko’nikmalarini ta’minlaydi. Bunda maxsus kartochkalardan foydalaniladi. Kartochkalarni o’quvchilar o’zlari uchun 3-4 to’plamda bo’lishi maqsadga muvofiqdir.

Kartochkaga birorta fizikaviy kattalikni yirik harf bilan yoziladi. Harf tagiga chiziq tortiladi (bu chiziq kerak bo’lganda kasr chizig’i vazifasini bajarishi mumkin). Chiziq tagiga fizikaviy kattalikning nomi yoziladi. Harfning o’ng tomoniga fizikaviy kattalikning xalqaro birliklar sistemasi (C И )dagi o’lchov birligi ko’rsatiladi. Kartochkaning teskari tomoniga shu o’lchov birligining boshqa birliklar bilan qiyosiy munosabati yoziladi. Kartochka namunasi 20-rasmda ko’rsatilgan. Alohida kartochkaga tenglik belgisi yozilgan bo’ladi. 20-rasm Formulani o’rgangandan so’ng o’quvchilar o’z qo’llari bilan kartochkalardan shu formulani tuzadilar. 21-rasm massa mkg Bosim Rpa kuch Fn kuch Fn = = yuz Sm2 yuz Sm2 bosim Rpa =

Kartochkalardan o’quvchilarni fizikadan masalalar yechishni o’rgatishda foydalanish mumkin. 6. Fizikadan diktant o’tkazish usuli. O’quvchilarni bilimlarini yalpi nazorat qilish uchun fizikadan diktantlar o’tkazish yaxshi natija beradi. Buning ikki xil usulini keltiramiz. 1. Magnitafondan foydalanish usuli. 2.O’quvchining ishtirokida bevosita o’tkazilgan fizikadan diktant. Birinchi xil usulda fizikadan diktantning mazmuni magnitafon lentasiga yoziladi va dars paytida qayta eshitiladi. Magnitafonga yozilgan o’qituvchining so’zlari 2 martadan aniq, sekin o’qiladi. Uni tenglayotgan o’quvchilar bir vaqtning o’zida savolga javob yozob ulgurishlari lozim. Fizikadan diktant paytida savol yozilmaydi. Fizikadan diktant o’tkazish metodikasi uncha murakkab bo’lmasada, lekin o’quvchilardan aniq bilimlarni talab etadi. VI-VII sinflarda fizikadan diktant 5-10 minut, yuqori sinflarda esa undan ko’proq vaqtni talab etadi. Fizikadan diktant o’tkazishning ikkinchi xil usulida esa o’qituvchi sinf o’quvchilari oldida savollarni sekinlik bilan o’qiydi. Buning uchun 7-12 minut vaqt kifoya. Diktant matni savollariga javob asosida bo’lib, o’quvchilar unga qisqa va aniq javob tayyorlashlari kerak. Bunda fizik kattaliklar, o’lchov birliklar, fizik formulalar va ta’riflar haqida qisqacha ma’lumot beriladi. Matnni shunday miyorda o’qish kerakki, bunda o’quvchilarda bir-birlaridan ko’chirish, o’zaro gaplashish imkoniyati bo’lmasin. Agar biror o’quvchi javob yozishda orqada qolsa, u bu savolga javob yozish uchun ochiq joy qoldirib, boshqa savollarga o’quvchilar bilan barobar javob tayyorlay boshlaydi. Qoldirilgan savolni o’quvchi dars oxirida o’qituvchidan so’raydi. “ Ish va quvvat”, “Energiya haqida tushuncha”, mavzularga doir fizikadan diktant matni tuzilishi quyidagicha: I. Quyidagi fizik kattaliklar qanday harflar bilan belgilanadi? a) Ish I) Hajm b) Kuch k) Quvvat

v) Ko’chish l) Vaqt g) Og’irlik kuchi m) Tezlik d) Balandlik j) Kuch yelkasi e) Zichlik z) Energiya 2. Ish qanday formulalarda hisoblanadi? 3. Ish birliklarini yozing. 4. Og’irlik kuchi va balandlik orqali ishni qanday formulalarda hisoblash mumkin. 5. Quvvat birliklarini yozing. 6. Richagdan foydalanganda nimadan yutish mumkin? 7. Mexanikaning « Oltin qoida » siga asosan ishdan yutiladimi? 8. Kinetik va potensial energiyalarni hisoblash formulalarini yozing. O’quvchilarning aniq javoblari quyidagicha: 1. a) A и ) V b ) F к) N в) S л) t г) P м) v д ) H н ) 1) е ) p(po) з ) W 2. A=F * S, A=Fscos 3. Joul (J), Kgm, Nm, Gem. 4. A=Ph 5. Vt, kVt, mVt 6. Kuchdan 7 7. Yutilmaydi 8. Wk=mv 2 /2; Wp=mgH «Issiqlik hodisalari» mavzusi bo’yicha fizikadan diktant matni quyidagicha tuziladi:

1.Quyidagi fizik kattaliklar qanday harflar bilan belgilanadi? Solishtirma issiqlik sig’imi; Issiqlik miqdori; v) Yoqilg’ining yonish issiqligi; g) Jism tempraturasi; d) Bug’ hosil bo’lishining solishtirma issiqlik va kondensatsiya solishtirma issiqligi. 2.Jism isiganda olgan yoki soviganda chiqargan (ajralgan) issiqlik miqdorini hisoblash uchun qanday formuladan foydalaniladi? 3. a) isiganda, b) kondensatsiyalanganda, v) eriganda, g) soviganda issiqlik ajraladimi yoki yutiladimi? 4. Kristall jismlarning erishida va qotishida ajralgan yoki yutilgan issiqlik miqdori qanday formulada hisoblanadi? 5. a) kristallanishda, b) isiganda, v) eriganda, g) kondensatsiyalanganda jismning ichki energiyasi qanday o’zgaradi? 6. a) isiganda, b) eriyotganda jism temperaturasi o’zgaradimi? O’quvchilarni aniq javoblari quyidagicha: 1. a) S 4. Q =L*m b)Q 5. a) kamayadi v) q b) ortadi g) t S v) ortadi d) L g) kamayadi 2.Q=cm( t-t) 6. a) o’zgaradi 3. a) yutiladi b)o’zgarmaydi b) ajraladi v) yutiladi g) ajraladi Qolgan mavzular ham asosida amalga oshirilishi mumkin.

Похожие

Maktab fizika ta’limi metologiyasi

Qutblangan yorug’lik hosil qilish va uni tekshirish kurs ishi

To’la tok qonuni. Solenoid va toroidning magnit maydoni induksiyasini bisoblash

Quyosh energiyasi vujudga kelishi tabiati termo yadro reaksiyasi va uni hisobi

O’zbekistonda fizika ta’limi tarixidan. Barkamol insonni shakllantirishda fizika ta’limining imkoniyatlari