Автоматлаштириш системаларининг принципиал схемаларини лойиҳалаш - Физика - Рефераты

Автоматлаштириш системаларининг принципиал схемаларини лойиҳалаш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

189.228515625 KB

А втоматлаштириш системаларининг принципиал схемаларини лойи ҳ алаш Режа: 1. Принципиал схемаларнинг вазифалари, турлари ва уларни бажаришнинг умумий тамойиллари. 2. Принципиал электр схемада баъзи-бир элементларнинг график белгиланиши. 3. Принципиал электр схема элементларининг ҳ арфий белгиланиши. 4. Принципиал электр схемаларда занжирларни тузиш тартиблари.

Принципиал схемалар ҳ а қ ида умумий тушунчалар Технологик жараёнларни назорат қ илиш, бош қ ариш ва автоматик ростлашда турли электр ва пневматик асбоблар, аппаратуралар қў лланилади, улар орасидлаги ў заро ало қ аларни к ў рсатишда, шунингдек, уларни ишлаш принципларини ў злаштиришда принципиал схемалардан фойдаланилади. Принципиал схемаларда автоматлаштириш системасининг айрим бир бœлагига кирувчи элемент, модуль, ёрдамчи аппаратларниинг таркиби ва улар орасидаги бо ғ ланишларнинг т ў ла к ў рсатилиши лозим. Принципиал схемаларни лойи ҳ алаш учун дастлабки материал сифатида функционал схемани асос қ илиб олинади. Принципиал схемалар Давлат Стандартлари ва тармо қ к ў рсатма хужжатлари талабларига риоя қ илган ҳ олда бажарилади. Принципиал электр схемалар қ уйидаги меъёрий хужжатлар асосида яратилади: ДС 2.701-84. Схемалар. К ў риниши ва типлари. Бажариш учун умумий талаблар. ДС 2.710-81. Электр схемаларда шартли ҳ арфий белгилашлар. ДС 2.755-87. Схемалардаги шартли график белгилашлар. РМ 4-106-82. К ў рсатма материаллар. Технологик жараёнларни автоматлаштириш системалари. Бажаришга талаблар. Ме ъ ёрий хужжатлар принципиал схемаларни бажариш қ оидаларини, схема элементларининг шартли график ва ҳ арфий белгиланишларини, занжир қ исмлрини маркировка қ илиш й ў лларини белгилаб беради. Принципиал схемаларни тузишда қ уйидаги тартибга асосланган маъ қ ул: 1. Функционал схемада қў лланилган талаблар асосида принципиал схемага қў йиладиган техник талаблар ани қ ланади; 2. Шу талабларга мувофи қ тарзда схеманинг шарти ва ҳ аракат тартиби белгиланади; 3. Берилган тартиб ва шартлар асосида элементар занжирлар тузилади;

4. Элементар занжирлар умумий схема кœринишида бирлаштирилади; 5. Аппаратуралар танланиб, айрим элемент параметрларининг электр ҳ исоби бажарилади; 6. Танланган аппаратуралар имконияти асосида схематга тузатиш киритилади; 7. Элементар занжир ёки контактларнинг нот ўғ ри ишлаши натижасида р ў й бериши мумкин б ў лган ҳ олатлар та ҳ лил этилади; 8. Бош қ а вариантларни қў ллаш имкониятлари к ў рилиб, му қ обил схема тугал танланади. Принципиал схемалар шаклан бирлаштирилган ёки ёйилган ҳ олатда тузилиши мумкин. Бирлаштирилган схемада асбоб ва аппаратлар йи ғ илган ҳ олатда к ў рсатилади; яъни аппарат комплектига кирувчи элементлар ( ғ алтак, электромагнитлар, узгичлар ва шу кабилар) асбобнинг шартли ифодаланиши ичида к ў рсатилиб, чи қ иш-кириш контактларининг маркировкаси ҳ ам берилади. Ёйилган принципиал схемаларда асбоб ва аппаратлар элементларга ажратилиб, улар бир-бирлари билан бо ғ ланган ҳ олатда к ў рсатилади; натижада айрим занжирлар ҳ осил б ў лади. Схема бир неча занжирлардан тузилган б ў либ, улар горизонтал ёки вертикал ҳ олда берилиши мумкин. Принципиал электр схемаларда элементларнинг щартли график ва ҳ арфий белгиланиши Схема элементларининг шартли график ва ҳ арфий ифодаланиши бир гуру ҳ Давлат Стандартлари ва к ў рсатма материаллар асосида белгиланган. Бу шартли белгиланишлар асосида автоматлаштиришнинг ҳ ар қ андай мураккаб принципиал схемасини бажариш мумкин. 7-жадвалда баъзи-бир к ў п учрайдиган электр элементларнинг шартли график ва ҳ арфий белгиланишлари келтирилган (т ў лалигича ва уларнинг ў лчамларини тавсия этилган адабиётлардан олиш мумкин).

Барча белгиланишларни пропорционал тарзда кичрайтиришга рухсат берилади; аммо бунда икки ёндош чизи қ лар орасидаги масофа 1мм дан кам б ў лмаслиги керак. Шартли белгиланишларда элементларга ани қ лик киритиш белгиларини ифодалаганда ў лчамларини катталаштиришга ҳ ам рухсат берилган. Элементларни схемада стандартларда келтирилган ҳ олатда к ў рсатилади; лозим б ў лганда 90 0 ёки 45 0 га бурилган тарзда к ў рсатишга ҳ ам й ў л қў йилади; мабодо бундай ифодаланишда схема ўқ илиши ёки маъноси ў згарса стандартлардаги ҳ олати са қ ланиши керак. Ало қ а й ў ллари ва элементлар схема ў лчамига қ араб 0.2 дан то 1 мм қ алинликда чизилиб, агарда шартли график белгиланишда қ алин чизи қ лар бœлса, у ало қ а чизи ғ ига нисбатан 2 марта кенг ҳ олатда тасвирланади. Схема ў лчами 24 ва ундан ундан кичик бœлганда ало қ а чизи қ лари 0.3 дан 0.4мм қ алинликда чизиш тавсия этилади. Агар бир схемада турли вазифали занжирлар тасвирланган бœлса (масалан, куч ва бош қ ариш занжирлари), бу ҳ олда уларни турли қ алинликда к ў рсатилади. Бир схемада учтагача чизи қ лар қ алинлиги қў лланилиши мумкин. Шартли ҳ арф-ра қ амли белгилаш элемент ҳ а қ идаги маълумотларни қ ис қ а ҳ олда ифодалаш имкониятини беради. Умумий ҳ олда белгилаш уч қ исмдан иборатдир: элемент кœриниши, тартиб ра қ ами (агар бир хил элементлар бир нечта б ў лса) ва функционал тааллу қ лилиги. Шулардан дастлабки икки қ исми мажбурийдир.

7-жадвал Принципиал электр схемаларида к ў п учрайдиган элементларнинг шартли график белгиланиши Номи Белгиланиши Резистор Конденсатор Эрувчи са қ лагич (умумийси) Электр қў н ғ иро қ Коммутация қ урилма контакти Умумий белгиланиши: А) уловчи Б) узувчи В) қ айта уловчи Механик бо ғ ланишли контакт: А) уловчи Б) узувчи Электромеханик қ урилманинг ғ алтаги Диод; умумий белгиланиши Тугмали босилувчи узгич А) уланувчи Б) узилувчи Узгич (выключатель): А) бир қ утбли Б) уч қ утбли а) б) в) а) б) б) а) а) б) а) б) в) г) W

Сигналлаш ва ёритиш чироғи Электр ўлчаш асбоблари: А) к ў рсатувчи Б) қ айдловчи В) интегралловчи Г) к ў рсатувчи ва қ айдловчи 8-жадвал Принципиал электр схемеларда к ў п у ч райдиган элементларнинг шартли ҳ арфий Белгиланиши Бир ҳ арфли коди Элементлар турларининг гуру ҳ и Элемент турига мисол Икки ҳ арфли коди A B C F H M P Q R S Қ урилма ( умумий белгиланиши ) Ноэлектрик катталикларни электр ёки аксинча ў згарткичи Конденсаторлар Са қ лагичлар , ҳ имоя қ урилмалари Сигнал қ урилмалари Реле, контакторлар, ишга туширгичлар Двигателлар Асбоблар, ў лчаш жиќозлари Куч занжирларининг узгичлари - Босим датчиги Иссиқлик датчиги - Эрувчан сақлагич Ток бўйича ҳимоя элем. Кучланиш бўй. ҳимоя эл. Товуш сигнал асбоби Чироғли сигнад асбоби Ток релеси Кучланиш релеси Магнитли ишга туширгич - Амперметр Омметр Вольтметр Ваттметр Автоматик узгич - BP BK - FU FA FV HA H KA KV KM - PA PR PV PW QEА V

X Резисторлар Бош қ ариш, сигналлаш ва ў лчаш занжирларининг ком- мутацион қ урилмалари Контактли уланишлар Терморезистор Узгич ёки қ айта улагич Тугмали узгич Автоматик узгич Турли таъсирлардан ишловчи узгичлар: Сат ҳ дан Босимдан Температурадан Сирпанувчи контакт Штирли Уяли RK SA SB SF SL SP SK XA XP XS Принципиал электр схемаларда занжирларни тузиш тартиблари Принципиал электр схемаларда умумий ҳ олда қ уйидагилар ифодаланиши лозим: 1. Бош қ ариш, ростлаш, ў лчаш, сигналлаш, электр таъминот, куч занжирлари; 2. Бош қ а схемаларда қў лланиладиган шу схемадаги аппаратларнинг контактлари ва ў зга схемалардаги аппаратларнинг контактлари; 3. Қ айта улагич, дастур л и қ урилмалар, чекка ва й ў л узгичлари контактларининг уланиш диаграмма ва жадваллари, ҳ амда аппаратларнинг ишлаш циклограммалари; 4. Жи ҳ озларнинг блокировкали бо ғ ланиш схемалари; 5. Лозим б ў лган тушунтиришлар ва изо ҳ лар; 6. Элементлар р ў й ҳ ати; 7. Асосий баён. Лойи ҳ аланаётган объектнинг мураккаблигига қ араб турли занжирлар биргаликда бир чизмада берилиши ёки ҳ ар бир занжир учун ало ҳ ида схемалар тузилади. Масалан: бош қ аришнинг принципиал электр схемаси, технологик сигналлашнинг принципиал электр схемаси ва ҳ оказо. Принципиал электр схемаларни тузишда қ уйидаги муло ҳ аза ва талабларга риоя этилади: 1. Я ққ оллик ну қ таи назаридан схемаларни ёйилган шаклда берган маъ қ ул, яъни барча элементлар схеманинг ишлаш манти қ ига мувофи қ жойлаштирилиши керак; 2. Эементар занжирларни тасвирлаш назорат, сигналлаш, бош қ ариш ва ростлашнинг айрим б ўғ инлари кетма-кетлигига мос келиши лозим; 3. Контактлар, улаб-узувчи қ урилмалар нормал ҳ олатда, яъни занжирда ток б ў лмаган ҳ олатида к ў рсатилади;

4. Ҳ ар бир занжирнинг ў нг томонида қ ис қ ача тушунтириш ёзуви берилади; 5. Схема элементига берилган шартли ҳ арфий белги бош қ а схемаларда қ айтарилганда ў згармай қ олиши керак. Давлат стандартига биноан электр занжирларни маркировкалаш керак; бунда қ уйидаги қ оидаларга риоя қилинади: 1. Ў згарувчан токли куч занжирлари фазалар и ни англатувчи ҳ арфлар билан белгиланади(А,В,С- уч фазали ток занжири; A , N - бир фазали ток занжири); 2. Ў згармас токли куч занжирларида мусбат қ утбли қ исми то қ , манфий қ исми жуфт сонлар билан, кириш ва чи қ иш қ исмларида эса қ утблари (+,-) к ў рсатилиши керак; 3. Функционал вазифаларига қ араб занжирлар маълум гурух сонлари билан маркировкаланади: Бош қ ариш, ростлаш занжирлари 1...399; Сигналлаш занжирлари 400...799; Таъминот занжирлари 800...999. Занжирларни маркировкалашда сонлар кетма-кетлиги таъминот манбаасидан истеъмолчи томонга қ араб, занжирларнинг ажралиш қ исмида эса тепадан пастга ва чапдан ў нгга караб амалга оширилиши лозим. Электр занжирларнинг коммутациясида к ў п ҳ олатли аппаратлар (калитлар, қ айта улагичлар ва шу кабилар) қў лланилганда чизмада қ айта улаш жадвали ва диаграммаларини к ў рсатиш лозим (8- расм). 8-расм. Универсал қ айта улагичнинг техник характеристикаси. а) – уланадиган занжирлар; б) – қ айта улагичнинг монтаж куриниши; в) – қ айта улаш диаграммаси.

Адабиётлар: 1. Технологик жараёнларни бош қ ариш системалари, Юсуфбеков Н.Р. ва бош қ алар, Т., Ўқ итувчи, 1997, 562-566 бетлар. 2. Проектирование систем автоматизации технологических процессов, Справочное пособие, Подред. А.С. Клюева, М., Энергоатомиздат, 1990, стр. 43-85. 3. Техника чтения систем автоматического управлания и технологического контроля, Подред. А.С. Клюева, 3-е издание, М., Энергоатомиздат. 1991, стр. 118-138

Похожие

Автоматлаштириш системаларининг таркиб схемаларини лойиҳалаш

Автоматлаштириш системаларининг функционал схемаларини лойиҳалаш

Автоматлаштириш ва ўлчаш системаларининг функционал схемаларини лойиҳалаш

Автоматлаштириш воситалари электр ва пневматик таъминотининг принципиал схемаларини лойиҳалаш

Автоматлаштириш системаларининг ташқи электрли ва трубали ўтказишлар схемаларини лойиҳалаш