Автоматлаштириш системаларининг функционал схемаларини лойиҳалаш - Физика - Рефераты

Автоматлаштириш системаларининг функционал схемаларини лойиҳалаш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

566.0390625 KB

Автоматлаштириш системаларининг функционал схемаларини лойи ҳ алаш Режа: 1. Функционал схемаларда автоматлаштириш воситалари ва асбобларини ҳ арфий ва позицион ифодалаш қ оидалари 2. Технологик жараённинг назорат, ростлаш, бош қ ариш ва сигналлаш ну қ таларини ажратиш  3. Функционал схемадаги техник воситалар комплексини танлаш  4. Функционал схемаларни бажаришга мисоллар 

Функционал схемада автоматлаштириш воситаларини ва асбобларини ҳ арфий ва позицион ифодалаш қ оидалари Автоматлаштириш системалари воситалари график тасвирининг юқори қисмига (суратига) функционал белгиларига мос келувчи ҳ арфлар, пастки қ и с мига (ма ҳ ражига) позицион белгилари келтирилади (7-расм). Битта технологик параметрни назорат қ илиш, ростлаш ва сигналлаш учун м ў лжалланган техник воситалар т ў плами комплект дейилади; комплектдаги барча асбобларга битта позицион номер берилади, унинг ҳ ар бир таркибий қ исмига (звеноларига) эса қў ши мч а ра қ амли ёки ҳ арфий индекс берилади. Рақамли ёки ҳарфий индексларнинг берилиши қуйидаги тартибда амалга оширилади: бирламчи асбоб, иккиламчи асбоб ва ростлагич, қайта улагич, ижро механизми ва ҳоказо, яъни комплектдаги ахборот сигналининг йўналиши билан индекс кетма-кетлиги мос келиши лозим. Системанинг позицион белгиси лойиҳанинг барча ҳужжатларида ўзгармай қолиши керак. Схемада иложи борича алоқа чизиқлари кесишмаслиги керак; агарда уларнинг миқдори кўп бўлса, адрес усулидан фойдаланилади. Бунда жойига ўрнатилган асбобларда кўрсатилган горизонтал чизиқдан 40-80мм юқорида ва ўлчаш учун импульс олинган жой, шунингдек, ижро механизмлари ўрнатилган ердан импульс чизиқлари узилади. Узилиш ерларида чапдан ўнгга тартиб билан ортиб борадиган қилиб номерлар қўйилади.

7-расм. ДС 21.404-85 бўйича босим фарқини ўлчаш, қайдлаш ва автоматик ростловчи асбобни график, ҳарфий ва позицион ифодалашга мисол. Алоқа чизиқларининг қуйи қисми ёнига ўлчанаётган технологик параметрнинг энг юқори қийматлари кўрсатилади. Одатда техник воситаларнинг кириш сигналлари юқорида, чиқиш сигналларини эса пастда кўрсатган маъқулдир. Агар схемада бир-хил ҳарактеристикали жойига ўрнатилган асбоблар кўп маротаба қайтарилса, у ҳолда чизмада фақат битта асбоб кўрсатилиб, қолганларининг позицион номерлари кўрсатилади. Шунингдек бир неча сезгир элементдан чиқиб, битта иккиламчи асбобга юборилганда (масалан, агар бир нечта термопара кўп нуқтали потенциометр билан боғланганда) алоқа йўлларини бирлаштириб кўрсатиш мумкин. Мабодо техник воситалар сигналлаш, ҳимоя ва блокировка каби схемалар билан боғланган бўлса, у ҳолда уланиш йўллари шартли тарзда битта горизонтал чизиққа бирлаштирилади ва унга, масалан, «принципиал сигналлаш схемасига» каби ёзувлар кўрсатилади. Мабодо функционал схемаларда электр аппаратуралар (сигналлаш чироғи, бошқариш тугмаси ва калити, қўнғироқ) кўрсатилган бўлса, уларга принципиал схемаларда қабул қилинган белгилашлар берилиши мумкин; масалан: SВ2, Н3, НА2 ва ҳоказо. Технологик жараённинг наз о р ат , ростлаш, бош қ ариш, сигналлаш ва ҳ имоя ну қ талари ҳ амда техник воситаларини танлаш Автоматлаштириш системасининг технологик объекти олдиндан берилган б ў либ, системанинг ў згармас қ исми ҳ исобланади. Система ма қ садга мувофи қ фаолият к ў рсатиш учун объект хусусиятларини эътиборга олган ҳ олда автоматлаштириш системасини танлаш керак б ў лади; танлаш жараёнини бош қ аришда қ атнашадиган параметрларни ажратишдан бошланади. Буларга наз о р ат , ростлаш ва сигналлаш катталиклари киради. Жараён параметрлари қ аторидан ростловчиларини ажратиш учун технологик объектни мукаммал ў рганиш лозим. Бунда қ уйидаги масалалар

ҳ ал этилиши керак; жараёниниг ма қ садли вазифаси; ишлаб чи қ аришнинг бош қ а жараёнлари билан ў заро муносабати; ушлаб туриладиган қ иймати ва самарадорлик к ў рсаткичи; объектнинг статик ва динамик хусусиятлари. С ў нгра объектга келувчи ғ алаёнли таъсирларнинг э ҳ тимоли ва уларни ҳ исобга олиш й ў ллари та ҳ лил этилади. Объектга кирувчи параметрларни стабиллашга ало ҳ ида эътибор бериш лозим; чунки уларнинг объектга таъсири салмо қ лидир. Амалда бош қ ариш объектига келаётган барча ғ алаёнли таъсирларни й ўқ отишнинг иложи й ўқ ; бунга сабаб баъзи-бир параметрлар олдинги ёки кейинги жараёнларнинг технологик ҳ олатига бо ғ ли қ б ў либ, стабиллашнинг иложи б ў лмай қ олади; шунингдек, жараённинг ў зида вужудга келадиган ғ алаёнларни олдиндан назарда тутиб б ў лмайди. Булар самадорлик к ў рсаткичини пасайишига олиб келиши мумкин. Бундай вазиятларда самарадорлик к ў рсаткичининг ў зи ростлаш катталиги сифатида танланиб, унга таъсир салмо ғ и энг катта б ў лган параметр ў згартирилиб б е рилади. Энг самарали каналларни танлаш объектларнинг статик ва динамик хусусиятларини та ҳ лил этиш натижасида эришилади. Технологик параметрларнинг ў заро бо ғ ли қ лиги туфайли улардан бирини ростлаш учун юборилган буйру ғ сигналлари бош қ алариг а ҳ ам таъсир этади. Бундай вазиятларда к ў п контурли ростлаш схемалари қ абул қ илиниши керак. Назорат қ илинадиган катталиклар танланганда уларнинг сонини имконият борича кам б ў лишига, лекин технологик жараён ҳ а қ ида т ў ларо қ тасаввур беришига ҳ аракат қ илмо қ лозим. Жараённи бош қ ариш, ишга тушириш ва т ў хтатиш учун жорий қ ийматлари зарур б ў лган параметрлар биринчи навбатда назорат этилиши керак. Бундай параметрларга барча ростланаётган ҳ амда кириш ва чи қ иш катталикларининг қ ийматлари киради. Портлаш ва ён ғ ин ҳ авфи б ў лган объек т ларнинг технологик параметрларини назорат қ илишга ало ҳ ида эътибор бермо қ керак. Уларнинг ҳ ар бири учун технологик жараённинг критик физик-кимёвий катталиклари т ў плами, шунингдек, улар ў згаришларининг чегараси ани қ ланади. Ишлаб чи қ ариш хоналарида, очи қ таш қ и ускуналарнинг ишчи қ исмларида

автоматик тарзда газ ми қ дорини назорат қ илиш албатта назарда тутилиши керак. Назорат воситаларига маълумотлар бир нечта бирламчи асбоблардан олиниши керак; масалан, тез алангаланувчи сую қ ликлар б ў лган си ғ имларга сат ҳ ни ў лчовчи иккита ёки учта ў лчагични ў рнатиш лозим. Сигналлаш параметрларини объектда қа йта ишланувчи моддаларнинг портлаш ва ён ғ инга хавфлилиги, за ҳ арли ва ашаддийлигини та ҳ лил этиш натижасида танланади. Авария, бахтсиз ҳ одиса ва технологик жараённи жиддий шикастланишига олиб келувчи барча параметрлар сигналлашиши керак. Мабодо ростланаётган катталикларнинг технологик регламентдан четга чи қ ишига қ атти қ талаблар қў йилган б ў лса, ҳ амда ускуналарнинг назарда тутилмаган т ў хташлари юз берса, улар сигналланиши лозим. Оператив ходимлар сигналлаш қ урилмаларининг маълумотига биноан тегишли чоралар кœриши керак. Бу чораларнинг янада самарадорлигига эришиш ма қ садида лойи ҳ алашда аварияга қ арши ҳ имоя системаларини қў ллаш лозим; булар автоматик тарзда портлаш, ён ғ ин, авария, бахтсиз ходиса каби ҳ авфларни бартараф қ илиши керак. Ҳ имоя системаси жи ҳ оз, ускуналарни ҳ авфли ҳ олатга олиб келган барча моддалар билан таъминловчи магистраллардан узиб қў йиши керак. Мабодо ускуналардаги босим хавфли чегарага я қ инлашса ҳ имоя ишлаб, босим манбаидан (насос, компрессорлар) узиб қў йилиши лозим. Автоматик блокировка қурилмалари аппарат ва машиналарни маълум бир алгоритм б ў йича ишга тушириш, т ў хтатиш зарурияти б ў лганда функционал схемаларда қў лланилади. Лойи ҳ ада назарда тутилган автоматлаштиришнинг техник воситаларини танлаш имкони борича объектнинг мураккаблиги, ён ғ ин ва портлаш ҳ авфини, ў лчанаётган му ҳ итнинг хоссаларини, ахборот ва буйру ғ сигналларининг узатиш масофаларини, таъсир к ў рсатиш муддатларини, электр ускуналарни ў рнатиш қ оидалари талабларини, шунингдек, и қ тисодий самарадорлигини ҳ исобга олган ҳ олда амалга оширилади. Масалан,

воситаларнинг пневматик системалари электр системаларга нисбатан 30% арзонга тушишига қ арамай, трассаларнинг уза й ишида маълумотларнинг кечикишига олиб келиб, бош қ ариш сифатига салбий таъсир этади. Автоматик воситаларнинг маълум бир турларини танлашда қ уйидаги муло ҳ азалар эътиборга олинади: 1. Бир хил параметрларни назорат қ илиш ва ростлашда бир хил автоматик қ урилмаларни қў лланганда уларни харид қ илиш, созлаш, таъмирлаш ва эксплуатация қ илишда енгилликка эришилади. 2. Имконият даражасида оммавий ишлаб чи қ ариладиган воситаларга афзаллик бериш керак. 3. Назоратда бир турдаги параметрлар к ў п б ў лса, к ў п ну қ тали асбоб ва марказлаштирилган назорат машиналарини қў ллаш тавсия этилади. 4. Мураккаб технологик жараёнларни автоматлаштиришда ҳ исоблаш ва бош қ ариш машиналаридан фойдаланган маъ қ ул ҳ исобланади. 5. Танланган ў лчаш асбобларининг ани қ лик синфи технологик регламент талабларига жавоб бериши лозим. 6. Жойида назорат қиладиган асбобларни танлаганда содда ва ишончлиларига (ҳимоя қобиқли кенгайиш термометри, умумий вазифали манометрлар, ҳисоблагич ва ротаметрлар, шишали сатҳ ўлчагичлар) афзаллик бериш лозим. 7. Ашаддий муҳитли технологик объектларни автоматлаштиришда махсус асбобларни танлаш, мабодо иложи бўлмай қолганда нормал асбобларни ҳимоя қилиш чораларини назарда тутиш керак. Функционал схемаларни бажаришга мисоллар Технологик объект параметрларини назорат қилиш ва ростлаш усуллари бошқа махсус курсларда ўзлаштириш режалаштирилганини эътиборга олиб фақат типовий функционал схемаларни жадвалда (5,6 - жадвал) келтирдик.

5-жадвал Автоматлаштириш воситаларини функционал схемаларда шартли ифодалашга мисоллар № т/б Автоматлаштириш воситаси Иф одалаш 1 Жойига ў рнатилган, температурани ў лчовчи бирламчи ў згартиргич (сезгир элемент); 2 3 4 5 6 7 8 9 мисол: термопара, қ аршилик термометри, манометрик термометрнинг термобаллони ва шу кабилар Жойига ў рнатилган, температурани ў лчовчи ва к ў рсатувчи асбоб; мисол: сую қ лик термометри, манометрик термометр ва ш.к. Шчитга ў рнатилган, к ў рсатувчи, температурани ў лчаш асбоби; мисол: милливолтметр, потенциометр, автоматик к ў прик ва ш.к. Жойига ў рнатилган, масофага узатувчи, температурани ў лчовчи шкаласиз асбоб; мисол: шкаласиз, пневматик ёки электр чи қ ишли манометрик термометр. Шчитга ў рнатилган, бир ну қ тали, қ айд қ илувчи температурани œлчаш асбоби; мисол: қ айд қ илувчи потенциометр, логометр, милливольтметр, к ў прик ва шу кабилар. Шчитга ў рнатилган, автоматик айланиб чи қ увчи мосламали, қ айд қ илувчи температурани ў лчаш асбоби; мисол: к ў п ну қ тали қ айд қ илувчи потенциометр, к ў прик ва ш.к. Шчитга ў рнатилган, қ айд қ илувчи, ростловчи температурани ў лчаш асбоби; мисол: қ айд қ илувчи, ростловчи потециометр, к ў прик ва ш.к. Жойига ў рнатилган, шкаласиз температура ростлигичи; мисол: дилатометрик температура ростлагичи ва ш.к.

1 0 11 12 13 1 4 15 16 17 18 19 20 Шчитга ў рнатилган, к ў рсатувчи, ростловчи, бош қ ариш станцияли температурани ў лчаш комплекти; мисол: иккиламчи асбоб ПВ10.1Э ва ростлаш блоки ПР3.31. Жойига ў рнатилган, шкаласиз, контакт қ урилмали температурани ў лчаш асбоби; мисол: температура релеси. Шчитга ў рнатилган, масофадан бош қ аришнинг байпас панели; Шчитга ўрнатилган қайта улагич; Шчитга ўрнатилган, кўрсатувчи контакт қурилмали сатҳ ўлчаш асбоби; мисол: сигнал қурилмали, кўрсатувчи иккиламчи асбоб; H ва L ҳарфлари юқори ва қуйи сатҳ сигналлашини билдиради. Жойига ўрнатилган, кўрсатувчи, маҳсулот сифатини ўлчовчи асбоб; мисол: кислород миқдорини кўрсатувчи газоанализатор. Жойига ўрнатилган, жараённи вақтли дастур бўйича бошқарувчи асбоб; мисол: буруғли электропневматик асбоб(КЭП). Шчитга ўрнатилган сигнал ўзгарткичи; кириш ва чиқиш сигналлари электрли; мисол: термопарадаги электр юритувчи кучни доимий токли сигналга айлантирувчи ўзгарткич. Электр двигателларни бош қ арувчи ишга тушириш аппаратураси; мисол: магнитли ишга туширгич. Шчитга ў рнатилган, қў лда масофадан бош қ ариш аппаратураси (двиг а телларни улаш-узиш; ростлагич топшири ғ ини ў згартириш); Шчитга ўрнатилган бошқариш калити; Шчитга ўрнатилган, сигналлаш қурилмали масофадан қўлда бошқариш аппаратураси; мисол: чизиқли тугма,

ёритилган бошқариш калити. 6- жадвал Назорат ва ростлаш параметрларининг функционал схемасига мисоллар № т/б Схеманинг номи ( ўқ илиши) Ифодаланиши 1 2 3 1 2 3 Мода (газ, бу ғ , сую қ лик) сарфини ў лчаш. Воситалар к омплекти: Поз.1-1- торайтириш қ урилмаси (ДК6-50); Поз.1-2- дифференциал манометр (масалан 13ДД11); Поз.1-3-иккиламчи асбоб (ПВ4.2Э) Трубопроводдаги газ босимини ў лчаш. Воситалар комплекти: Поз.2-1-босим ў згарткичи (13ДИ13) Поз.2-2-иккиламчи асбоб (ПВ4.2Э) Температурани ў лчаш. Воситалар комплекти: Поз.3-1-термопара (ТХК-0515); Поз.3-2-электрон потенциометри (КСП-3) Сарфни ростлаш. Воситалар комплекти: Поз.4-1-

4 5 6 торайтириш қ урилмаси (ДК6-50); Поз.4-2- дифманометр (13ДД11) Поз.4-3-бош қ ариш станцияли иккиламчи асбоб (ПВ10.1Э) Поз.4-4-ростлаш блоки (ПР3.31) Поз.4-5-мембранали ижро механизми (25ч.30нж). Модда температурасини ростлаш. Воситалар комплекти: Поз.1а-термопара (ТХК-0515); Поз.1б-пневматик ростлагичли потенциометр (КСП-3, мод.1800); Поз.1в-бош қ ариш панели (ПП12.2) Поз.1г-мембранали ижро механизми (25ч30нж); К ў п контурли сат ҳ ни ростлаш (сарф б ў йича коррекция киритиб). Воситалар комплекти: Поз.1а-торайтириш қ урилмаси (ДК6-50); Поз.1б- дифманометр (13ДД11); Поз.1в,2б- иккиламчи асбоб (ПВ10.1Э); Поз.1г,2в-ростлаш блоклари (ПР3.31); Поз.2а-сат ҳ ў згарткичи (13УБ08);

7 Поз.2д - мембранали ижро механизми (25ч30нж); Поз.2г - қ айта улагич. Электродвигателни икки жойдан бош қ ариш. Воситалар комплекти: Поз.8-1, 8-3- бош қ ариш тугмалари (КУ123-12); Поз.8-2- қ айта улагич(УП); Поз.8-4-магнитли ишга туширгич (ПМЕ- 122).

Адабиётлар: 1. Технологик жараёнларни бош қ ариш системалари, Юсуфбеков Н.Р . ва бош қ алар, Т. Ўқ итувчи, 1997, 548-554 бетлар. 2. Проектирование систем автоматизации технологических процессов, п од ред. А.С . Клюева, 2-е издание, М., Энергоатомиздат, 1990, стр.31-43. 3. Автоматизация производственных процессов в химической промышленности, В.В. Шувалов и др., М., Химия, 1991, стр.67-76.

Похожие

Автоматлаштириш ва ўлчаш системаларининг функционал схемаларини лойиҳалаш

Автоматлаштириш системаларининг принципиал схемаларини лойиҳалаш

Автоматлаштириш системаларининг таркиб схемаларини лойиҳалаш

Автоматлаштириш системаларининг ташқи электрли ва трубали ўтказишлар схемаларини лойиҳалаш

Автоматлаштириш системаларининг шчит ва пультларини лойиҳалаш