Узгармас ток машиналарининг якор чулгамлари электр юритувчи кучи якор чулгамларини танлаш - Энергетика - Рефераты

Узгармас ток машиналарининг якор чулгамлари электр юритувчи кучи якор чулгамларини танлаш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

62.63671875 KB

Узгармас ток машиналарининг якор чулгамлари электр юритувчи кучи якор чулгамларини танлаш Режа: 1. Узгармас ток машиналарининг якор чулғамлари 2. Секцмялардаги электр юритувчи куч. 3. Сиртмоқсимон чулғам. 4. Тўлқинсимон чулғам. 5. Чулғамларни танлаш. 6. Якор чулғамининг электр юритувчи кучи.

Узгармас ток машиналарининг якор чулғамлари Узгармас ток машиналарининг якор чулғамлари уларнинг асосий элементларидан ҳисобланиб, қуйидаги талабларни қаноатлантиришлари шарт: 1. Чулғам машинанинг номинал кучланиши ва юклама токига ҳисобланган бўлиши керак; 2. Машинанинг (15-20 йил) ишлаши учун якор чулғами етарли электрик, механик мустахкамликга эга ва иссиқликга чидамли бўлиши керак; 3. Чулғамни тайёрлаш конструкцияси коллектордан электр токини учқунсиз узатиш имкониятига эга бўлиши; 4. Берилган фойдали иш коэффициентини таoминлаш учун танланган чулғамни тайёрлашда рангли метални кам сарфланиши; 5. Чулғамни тайёрлаш технологияси иложи борича оддий бўлиши шарт. Якор чулғамлари унинг магнит ўзагида жойлашганлиги сабабли барабан типидаги чулғам дейилиб икки турда тайёрланади: 1) Сиртмоқсимон (37,а-расм); 2) Тўлқинсимон (37,б-расм) ва баoзи ҳолларда сиртмоқсимон ва тўлқинсимон секциялардан тайёрланган аралаш чулғамлар ҳам қўлланилади: Ъар бир секцияни боши ва охири бўлганлиги ва ҳар бир коллектор тунукага иккита ўтказгич уланганлиги сабабли коллектор тунукаларининг сони К секциялар сони S га тенг бўлади. Узгармас ток машиналарида тўғриланган ток ва кучланишнинг пулсацияланишини камайтириш шунингдек, коллектор пластиналари орасидаги кучланишни пасайтириш учун чулғамларни тайёрлашда қуйидаги шартга амал қилиш я o ни U н =110  220 B бўлганда K / 2Р = 12  35 бўлиши36-расм. Чулғам секцияларини уланиш схемалари.

керак, я o ни коллектор пластиналарининг сонини қутблар сонига нисбати белгиланган чегарадан чиқмаслиги шарт. Секциялардаги электр юритувчи куч Чулғам секцияларида ҳосил бўлган электр юритувчи кучни ҳисоблаш учун биз якорни ўз ўқи текислигида кесилган, паз ва чулғам шу текисликда ётади деб қабул киламиз. Шунингдек, ёйилган якор қўзғалмас қутб ўзакларга нисбатан ўнгдан чапга ҳаракатланади деб фараз қиламиз. Секцияда индукцияланган электр юритувчи куч секциянинг эни қутб бўлинмаси  га тенг бўлганда энг катта қийматга эга бўлади, чунки бу ҳолда секциянинг ҳаво бўшлиғидаги магнит оқими Ф  билан илашиш оқими энг катта бўлади. Бунда секциянинг ҳар кандай ҳолатида ҳам унинг актив томонларида қарама- қарши йўналган электр юритувчи куч ҳосил бўлади ва бу электр юритувчи кучлар секциянинг контури бўйлаб қўшилади. Шунга қарамасдан чулғам секцияларининг эни яoни қадами У, қутб бўлинмаси  дан фарқ қилади. Агар У 1 =  бўлса тўла ёки диаметрал қадамли, У 1 >  бўлса, узайтирилган ва У 1 <  бўлганда қисқартирилган қадамли чулғам дейилади. Қисқартирилган қадамли чулғамни тайёрлаш учун рангли металл кам сарфланади. Чулғам қадами паз ёки тишлар бўлинмалари орқали ҳам ифодаланиши мумкин. У 1 = Z 2p   бу ерда  шундай сонки, у қўшилганда ёки айрилганда чулғамнинг қадами У 1 , бутун сонга тенг бўлади. Якор чулғамининг секциясида ва умуман чулғамда ўзгарувчан электр юритувчи куч индукцияланади. Бизга маoлумки, синусоидал электр юритувчи куч вектор диаграммада вектор кўринишида чизилади. Секциялардаги электр юритувчи куч носинусоидал формада ўзгарганлиги сабабли вектор диаграммани чизишда электр юритувчи кучнинг биринчи гармоникасини ҳисобга олиш керак. Секцияларнинг томонлари магнит ўзакнинг турли пазларида жойлаштирилади шунинг учун ҳар хил пазларда жойлашган

ўтказгичлардаги электр юритувчи куч векторлари бири-биридан фаза бўйича фарқ қилади. Магнит ўзакнинг қўшни пазларида жойлашган ўтказгичлардаги электр юритувчи кучларининг фаза фарқи  қуйидагича ифодаланади: = р360 ° Z бу ерда: р – жуфт қутблар сони; Z – пазлар сони. Сиртмоқсимон чулғам Сиртмоқсимон чулғамларни кўпинча параллел чулғамлар ҳам деб аталади. Сиртмоқсимон чулғамларнинг биринчи, иккинчи ва натижавий қадамлари бор. Биринчи қадам У 1 ни аниқлашни биламиз, иккинчи қадам У 2 иккита секциянинг қўшни томонлари орасидаги масофа. Чулғамнинг натижавий қадами (37.а-расм). У=У 1 +У 2 Сиртмоқсимон чулғамнинг коллектор бўлинмаси, коллектор пластинасини қалинлиги билан пластиналар орасидаги ҳимояловчи прокладка қалинликларининг йиғиндисига тенг. Иккита қўшни асосий қутб ўзакларининг ўртасидан, якорнинг ўқи йўналишида якорнинг магнит ўзагини юзасидан ўтган чизиқга геометрик нейтрал чизиғи деб аталади. Бу чизиқнинг ҳамма нуқталарида индукция В=0 нолга тенг. Сиртмоқсимон чулғамларда чўткаларнинг ток билан бир хил юкланишини таoминлаш учун биринчи тартибли мувозанатлаштирувчи ўтказгичлар қўлланилади. Бу ўтказгичлар орқали мувозанатлаштирувчи токлар оқиб ўтади. Мувозанатлаштирувчи ўтказгичлар тенг потенциалли38-расм. Сиртмоқсимон чулғам секциялари

нуқталарни улайди. Узгармас ток машиналарида оддий сиртмоқсимон (38- расм) чулғамлардан, ташқари мураккаб сиртмоқсимон чулғамлар ҳам қўлланилади. Мураккаб сиртмоқсимон чулғам m та оддий сиртмоқсимон чулғамдан ташкил топган бўлади, уларни m қадамли чулғамлар деб ҳам аташ мумкин. Тўлқинсимон чулғам Тўлқинсимон чулғамнинг (37.б-расм) ҳар бир параллел тармоғи ҳамма қутблар остида бўлганлиги сабабли, қутб ўзаклари остидаги магнит майдоннинг турли катталикка эга бўлишига қарамасдан, кетма-кет уланган секцияларда бир хил катталикдаги электр юритувчи куч индукцияланади. Бундан ташқари тўлқинсимон чулғамнинг қадами бутун сон бўлмаганлиги сабабли бу чулғамда тенг потенциалли нуқталар бўлмайди. Оддий тўлқинсимон чулғамларнинг коллектор бўйича қадами У к билан коллектор пластиналари сони К ўртасидаги боғланишга асосан чулғамнинг қадами Ук=У=К∓1 Р Чулғамнинг бирламчи қадами У1=Z2P±1 Шунинг учун бу чулғамларда ба o зи мувозанатлаштирувчи ўтказгичлар бўлмайди. Тўлқинсимон чулғамлар қўлланган ўзгармас ток машинани коллекторида ўзаро параллел уланган икки қутбли чўткалар ўрнатилади. Оддий тўлқинсимон чулғамлар билан бир қаторда мураккаб тўлқинсимон чулғамлар ҳам қўлланилади. Бу чулғамларнинг алоҳида секцияларини юклама токи билан бир хил юкланишлари учун иккинчи тартибли мувозанатлаштирувчи симлар қўлланилади. Бунинг учун чулғамни тенг потенциалли қадамлари топилиб шу нуқталар мувозанатлаштирувчи сим ёрдамида уланади. Якор чулғамларини танлаш Коммутация жараёнини яхшилаш учун чулғамларнинг параллел тармоқларидаги токларнинг катталиги 400  450А дан ортиб кетмаслиги шарт. Кичик қувватли машиналарда керак бўлган кучланишни ҳосил қилиш

учун якорнинг ўрамлар сонини кўпайтириш керак. Шунинг учун бундай машиналарда параллел тармоқлар сони кичик бўлган оддий тўлқинсимон чулғам қўлланилади. Шунга асосан кучланиши U н =220 В га тенг ва қуввати Р н =80  100 кВт гача бўлган ўзгармас ток машиналарида оддий тўлқинсимон чулғам, мураккаб тўлқинсимон чулғам эса, Р н =150  300 кВт гача бўлган машиналарда қўлланилади. Оддий сиртмоқсимон чулғам Р н =100  500 кВт ва ундан катта қувватли ўзгармас ток машиналарида қўлланилади. Мураккаб сиртмоқсимон чулғам асосан паст кучланишли ( U н<50 В) ўзгармас ток машиналарида қўлланилади. Якорнинг аралаш чулғамлари юкламаси тез ўзгарувчан катта қувватли ўзгармас ток машиналарда қўлланилади. Чулғам турини танлашда шунингдек электр машинанинг жуфт қутблар сони, якорнинг айланишлар тезлиги ва ҳоказоларга эoтибор берилади. Секциядаги параллел ўтказгичлар сони бирга тенг бўлган чулғамлар паст кучланишли ва катта ток оқиб ўтадиган электр машиналарида қўлланилади. Якор чулғамининг электр юритувчи кучи Якорнинг диаметрал қадамли чулғамининг актив ўтказгичлар сонини N билан белгилаб, чўткалари геометрик нейтрал чизиқда ўрнатилган якор чулғамидаги электр юритувчи кучни ҳисоблаймиз. Якор чулғамининг электр юритувчи кучини ҳисоблаш учун ҳамма ўтказгичлардаги электр юритувчи кучларни қўшамиз. Агар якорнинг чизиқли тезлиги V= 2р n бўлса у ҳолда якор чулғамидаги электр юритувчи куч E a = C e Ф  n (10-20) ифода ёрдамида аниқланади. Бу ерда C e = PN a электр юритувчи куч доимийси; р - жуфт қутблар сони; a - чулғамни паралел тармоқларининг сони; Фδ - ҳаво бўшлиғидаги

магнит майдон; n - якорнинг айланишлар тезлиги; τ= πD a 2p - қутб бўлинмаси. Агар якорнинг айланишлар тезлигини n ни механик бурчак тезлик орқали ифодаланса, якор чулғамидаги электр юритувчи куч E a = C м Ф   (10-21) бу ерда: С м - момент доимийси;  = 2  n механик бурчак тезлиги. C м = рN 2π⋅a (10-22) Якордаги электромагнит моментни аниқлаш учун чулғамнинг ҳар бир ўтказгичига таoсир этаётган электродинамик кучлар қўшилади. Электродинамик кучлар та o сирида ўзгармас ток машинасининг якорида эришилган электромагнит момент қуйидагича аниқланади. M эм = C м Ф  I a (10-23) (10-21) ва (10-23) тенгламаларни биргаликда ечиб, электромагнит қувватнинг ифодасини аниқлаш мумкин P эм = Е а I a= M эм  (10-24)

Адабиётлар: 1.Вольдек А. И. "Электрические машин Москва Энергия, 1974. 27-32 бетлар 2.Камолов Н. К.Усмонов, Ш. Ю. «Электромеханика» фанидан дарслик 6.10 бетлар 3.Иброхимов У. " Электр машиналари", "Укитувчи", 1982 йил 4.Касаткин В.А. "Электрические машины"," Высша школа", "Киев", 1982 год.

Похожие

Узгармас ток машиналарида якор реакцияси якор реакциясини хисоблаш

Узгармас ток машиналарининг махсус турлари

Ток ва кучланиш трансформаторлари

Узгармас ток машиналарини генераторларининг классификацияси

Узгармас ток двигателларининг момент ток кучланиш ва тезлик тенгламалари