Узгармас ток машиналарини генераторларининг классификацияси - Энергетика - Рефераты

Узгармас ток машиналарини генераторларининг классификацияси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

115.9150390625 KB

Узгармас ток машиналарини генераторларининг классификацияси Режа: 1. Узгармас ток машиналарининг генератор усулида ишлаши. 2. Узгармас ток генераторларининг момент тенгламалари. 3. Узгармас ток генераторларининг кучланиш тенгламалари. 4. Узгармас ток генераторининг тавсифлари ва уларни параллел ишга улаш

Узгармас ток машиналарининг генератор усулида ишлаши. Ишлаб чиқариш корхоналарида асосан ўзгарувчан ток қўлланилишига қарамасдан ўзгармас ток генераторлари ҳам турли корхоналарда транспортда ва қурилмаларда ҳозиргача қўлланилмокда. Бундай ҳолларда ўзгармас ток генераторларининг якорлари электродвигателлар, пар турбиналари ёки ички ёнар двигателлари ёрдамида айлантирилади. Узгармас ток генераторлари қўзғатиш усулига асосан икки турга бўлинади: 1. Мустақил қўзғатишли ўзгармас ток генератори; 2. Узини-ўзи қўзғатувчи ўзгармас ток генератори. Мустақил қўзғатишли ўзгармас ток генераторлари (44,а-расм) электромагнитли ва мангитоэлектрикли ўзгармас ток генераторларига бўлинади. Электромагнитли ўзгармас ток генераторларининг қўзғатиш чулғамига қўзғатиш токи аккумлятор батареясидан ёки ўзгармас ток манбаидан олинади. Магнитоэлектрикли ўзгармас ток генераторларини асосий магнит майдони доимий магнит ўзаклар ёрдамида ҳосил қилинади. Узини-ўзи қўзгатувчи ўзгармас ток генераторларида асосий майдонни ҳосил қилиш учун, электр машинанинг ўзида ҳосил қилинган электр энергия сарфланади. Электромагнит қўзғатишли ўзгармас ток машиналарининг номинал қувватини 0,3  5 % фоизини қўзғатиш магнит оқимини хосил қилиш учун сарфланади. Узини-ўзи қўзғатувчи ўзгармас ток генераторлари қўзғатиш чулғамини якор чулғами билан уланиш усулига асосан қуйидаги турларга бўлинади: 1.Параллел қўзғатишли ёки шунтли (44,б-расм); 2. Кетма-кет қўзғатишли ёки сериесли (44,в-расм); 3. Аралаш қўзғатишли (44,г-расм). Расмлардаги узлуксиз ёй билан генератор режимида ва узилган ёй билан двигател режимида ишлаётган ўзгармас ток машинасининг якор чулғамидаги токларнинг йўналишлари кўрсатилган.

Аралаш қўзғатишли ўзгармас ток генераторларининг асосий қутб ўзагига якор чулғами билан параллел ва кетма-кет уланган параллел ва кетма-кет қўзғатиш чулғамлари ўрнатилади. Параллел ва кетма-кет қўзғатиш чулғамлар бир-бири билан мос ёки қарама-қарши уланиши мумкин. Аралаш қўзғатиш чулғамли ўзгармас ток машиналарининг чулғамлари бир-бири билан кўпинча мос уланади. Параллел қўзғатиш чулғамли генераторларда қўзғатиш чулғами якор чулғами билан параллел уланган бўлиб, қўзғатиш токи номинал токнинг 1  5% ни ташкил этади. Кетма-кет қўзғатишли ўзгармас ток генераторларида қўзғатиш чулғами якор чулғами билан кетма-кет уланиб, қўзғатиш токи исте o молчи токига тенг бўлади. Параллел ва мустақил қўзғатиш чулғамли 44-расм. Генератор ва двигателларнинг электр схемалари а) мустақил б) параллел в) кетма-кет г) аралаш қўзғатиш чулғамли 45-расм. Мустақил қўзғатишли генераторнинг энергетик диаграммаси

ўзгармас ток генераторларининг қўзғатиш токини ўзгартириш учун қўзғатиш занжирига реостат уланади. Кўпинча катта қувватли ўзгармас ток генераторлари мустақил қўзғатиш чулғамли вариантда тайёрланади. Кичик ва ўртача қувватли ўзгармас ток машиналари асосан параллел қўзғатиш чулғамли вариантда тайёрланади. Кетма-кет қўзғатиш чулғамли ўзгармас ток машиналари унча кенг тарқал-маган бўлиб, асосан транспорт механизмларини ҳаракатга келтириш мақсадларида фойдаланилади. Мустақил қўзғатиш чулғамли ўзгармас ток генераторини энергетик диаграммаси қуйидаги кўринишда бўлади (45-расм). Бирламчи двигателдан генераторнинг валига берилаётган Р 1 механик қувватнинг механик Р мх , магнит Р мг ва қўшимча Р қўш исрофларидан қолган қисми якорда электромагнит қувватни ҳосил қилади. Якордаги электромагнит қувватнинг бир қисми якор занжиридаги (якор чулғами, қўшимча қутблар, компенсацияловчи чулғамлар) қувват исрофларини қоплашга сарфланади. Электромагнит қувватнинг қолган қисми исте o молчига узатилаётган фойдали қувват бўлиб ҳисобланади. Р 2 = Р 1 –Р мх - Р маг -Р қўш - Р эла (12-1) Узгармас ток генераторларининг момент тенгламалари Узгармас ток генераторларидаги қувватни механик бурчак тезликга бўлиб, айлантирувчи момент тенгламасини ҳосил қиламиз: М айл =М о +М эм (12-2) бу ерда: М айл = Р 1 /  бўлиб, бирламчи двигателдан генераторнинг валига узатилаётган айлантирувчи момент; М эм = Pэм  М эм -якорнинг электромагнит моменти; М о -қувват исрофларига пропорционал бўлган салт ишлаш моменти. Утиш жараёнларида ўзгармас ток генераторларининг валида шунингдек динамик момент ҳам ҳосил бўлади:

М дин =jd dt (12-3) Бу ерда j - генераторнинг айланаётган қисмларини инерцион моменти. Шундай қилиб утиш жараёнида ўзгармас ток генераторларининг валидаги момент М айл =М 0 +М эм + М дин (12-4) Қарор топган режимда эса динамик момент нолга тенг: М дин =0

Узгармас ток генераторларининг кучланиш тенгламаси Узгармас ток генераторининг якор чўткаларидаги кучланиш, якор чулғамидаги электр юритувчи кучдан якор чулғамидаги кучланишнинг актив пасайиши ва чўткалардаги кучланишнинг пасайишига фарқ қилади. U = E а - I а r а - 2  U ч (12-5) Бу ерда: Е а =С е Ф б n га тенг бўлиб, якор чулғамларидаги электр юритувчи куч; I а r а - якор чулғамида кучланишнинг пасайиши; r а -якор чулғамининг актив қаршилиги; 2  U ч - якор чулғамидан коллектор орқали иккала қутб чўткалари ёрдамида электр энергияни узатишда чўткалар билан коллектор орасидаги контакт юзаларида кучланишнинг пасайиши. Кўпинча ўзгармас ток генераторларининг кучланиш тенгламасини қуйидагича ҳам ёзиш мумкин. U = E а - I а R а (12-6) бу ерда: R а - якор чулғамининг тўла қаршилиги бўлиб, R а = r а + r ч ; r ч –чўтканинг актив қаршилиги. Узгармас ток генераторининг тавсифлари ва уларни параллел ишга улаш Узгармас ток генераторининг хусусиятларини унинг асосий параметрлари орасидаги боғланиш ёрдамида тахлил қилиш мумкин. Бундай асосий параметрларга: 1) якор чўткаларидаги кучланиш – U; 2) якор чулғамидан исте o молчига узатилаётган ток – I a ; 3) қўзғатиш чулғамидаги қўзғатиш токи - i қ ; 4) якорнинг айланиш тезлиги – n . Узгармас ток генераторлари асосан ўзгармас тезликда ишлаганлиги учун уни тавсифлари ўзгармас тезликда аниқланади. Узгармас ток генераторларининг иш режимларини ўрганишда қуйидаги 5 та тавсифларидан фойдаланилади: 1) Салт ишлаш тавсифи; 2) Қисқа туташув тавсифи; 3) Ташқи тавсиф; 4)Ростлаш тавсифи; 5) Юкланиш тавсифи.

Бу тавсифларни ҳисоблаш ва ўтказилган тажриба натижаларига асосланиб қуриш мумкин. Тавсифлар кўпинча график кўринишда берилиб, машинанинг бирор катталигининг мустақил ўзгарувчи бошқа катталикга боғланишини тасвирлайди. Электр машиналарининг ҳамма характеристикаларини машинани бевосита синаш усули бўйича ҳам қуриш мумкин. Аммо тавсифларни бу усулда қуриш қўшимча ёрдамчи қурилмаларни, электр энергиясини ва кўп вақтни талаб қилади. Шунинг учун, тавсифларни чизиш учун оддий тажрибалар ўтказилади ва бу тажрибалардан олинган маoлумотлар ёрдамида керакли бўлган тавсифлар график тарзда тасвирланади. Узгармас ток машинасининг салт ишлаш ва қисқа туташув тажрибаларидан олинган маoлумотлардан фойдаланиб, генераторнинг тавсифларини аниқлаш усули катта аҳамиятга эга усул бўлиб ҳисобланади. Чунки бу усул нисбатан оддийлиги, энергиянинг кам сарфланиши, ҳамда етарлича аниқликдаги натижаларни бериши каби афзалликларга эга. Электр энергиясининг сифатини аниқлайдиган асосий катталик бу генераторнинг чиқиш клеммаларидаги кучланиш бўлиб ҳисобланади, шунинг учун ҳам генераторнинг тавсифлари, унинг тезлиги ўзгармас (n= const ) бўлганда кучланиш U нинг қўзғатиш ( i қ ) ва юк (I) токларига қай тарзда боғлиқлигини аниқлаб беради. Узгармас ток генераторларининг тавсифларини абсолют катталикларда ҳам, нисбий бирликларда ҳам ифодалаш мумкин. Узгармас ток генераторлари қўзғатилиш усулига қараб турли хоссаларга эга бўладилар. Қуйида мустақил қўзғатиш чулғамли ўзгармас ток генераторининг тавсифлари билан танишамиз.

Узгармас ток генераторининг салт ишлаш тавсифи Узгармас ток генераторининг салт ишлаш тавсифи якор чулғамига истеъмолчи уланмаган я o ни, I a =0 ва якорнинг айланишлар сони n = n н = c о nst бўлган ҳолда якор чулғамидаги кучланиш билан қўзғатиш токи орасидаги боғланиш U=f(i қ ) ни ифодалайди. Салт ишлаш тавсифини энг катта қўзғатиш токи ва кучланишдан бошлаб олиш мақсадга мувофиқ бўлади. Бунда кучланиш U=(1.15-1.25)U н га тенг бўлиши мумкин. Қўзғатиш токи камайти- рилганда магнит ўзак тўйинган ҳолатда бўлган лиги учун кучланиш аввалига аста секин камайиб боради, магнит ўзак тўйинмаган ҳолатга ўтганда кучланиш тез камаяди лекин, 0 га тенг бўлмайди. Бу хол генераторнинг магнит ўзагида қолдиқ магнит оқим борлигини кўрсатади. Тавсифни олишда қўзғатиш токини бир томонга ўзгартириш керак, акс ҳолда олинган тавсиф генераторнинг имкониятларини аниқ тахлил қилишга имкон бермайди (46-расм). Салт ишлаш тавсифи электр машинанинг магнит занжирини тўйинганлик даражасини аниқлашга, ҳисоблаш натижаларини тажриба натижалари билан солиштиришга ёрдам беради. Шунингдек бу тавсиф машинани эксплуатация қилиш хусусиятларини аниқлашга ҳам имкон беради. Қўзғатиш токининг қиймати оширилиб, олинганда салт ишлаш тавсифининг ошувчи шохобчасига эга бўламиз (46-расм , 1-эгри чизиқ). Бу эгри чизиқ координаталар боши 0 дан бошланмай, балки ординаталар ўқидаги бирорта "а" нуқтадан бошланади. Бунга сабаб шуки, i қ =0 да машинанинг қутб ўзакларида қолдиқ магнит оқими (Ф қол ) кам миқдорда қолдиқ электр юритувчи куч E қол =0а ни ҳосил қилади. Қўзғатувчи ток i қ нинг қиймати камайтириб, олинганда салт ишлаш тавсифининг камаювчи шохобчаси унинг ўсувчи шохобчасига нисбатан юқорида жойлашади ва i k =046-расм. Мустақил қўзға- тишли генераторнинг салт ишлаш тавсифи

бўлганда, қолдиқ электр юритувчи кучнинг қиймати Е' кол =0а' га тенг бўлиб, олдинги қолдиқ электр юритувчи куч Е кол дан бир оз каттароқ бўлади. Бунга сабаб шуки, салт ишлаш тавсифининг камаювчи шохобчасини олганда қолдиқ магнит оқимининг қиймати, бошдаги қийматига нисбатан салгина ортиқ бўлади. Демак, машинанинг магнит системасидаги қолдиқ магнит оқимининг қиймати ўзгариб турар экан: Ф кол =(0,02...0,03)Ф он , бу ерда, Ф он -машина салт ишлаш ҳолатида номинал кучланиш ҳосил қилиш учун зарур бўлган магнит оқимининг қиймати. Шунинг учун ҳам қолдиқ электр юритувчи куч Е қол турғун қийматга эга бўлмайди. Агар машина кўп вақт давомида ишламай турса, айниқса транспортда қўлланиладиган машиналардаги силкинишлардан кейин Е қол нинг қиймати йўқ бўлиши ҳам мумкин. Айрим ҳолларда машинанинг қўзғатиш чулғами шундай уланадики, у ҳосил қилган магнит оқими қолдиқ магнит оқимига нисбатан тескари йўналишда бўлади. Бу ҳолда зарур кучланишни олиш учун, қўзғатиш чулғамидаги ток аввал қолдиқ магнит оқимининг таoсирини компенсациялаб, сўнгра қолдиқ магнит оқимига тескари йўналишда бўлган зарурий оқим ҳосил қилиши керак. Бундай шароитда салт ишлаш тавсифининг ординаталар ўқидаги бошланғич нуқтаси координаталар бошидан пастда жойлашади. Салт ишлаш тавсифининг бошланиш қисми, я o ни кучланишнинг U о = (0,55  0,6) U н қийматларигача тўғри чизиқли бўлиши магнит оқимининг кичик қийматларида машинанинг магнит занжирини тўйинмаганлигини кўрсатади. Қисқа туташув тавсифи Узгармас ток генераторларининг қисқа туташув тавсифлари якор чулғамидаги кучланиш U=0 ва якорнинг тезлиги n=cоnst бўлганда якор токи ва қўзғатиш токи орасидаги боғланишни ифодалайди я o ни: I=f(i қ ). Якордаги кучланиш нолга тенг ва якорнинг тўла қаршилиги R а кичик бўлганлиги учун электр юритувчи куч ҳам кичик бўлади E a =I a R a . Шунинг учун бу тавсифни қуриш учун ўтказилган тажрибани жуда эҳтиёткорлик билан ўтказиш керак,

чунки қўзғатиш токининг озгина ўзгариши якорнинг қисқа туташув токини катта ўзгаришига сабаб бўлади. Кўпинча қисқа туташув тавсифини якор токининг I=(1.25  1.5) I н қийматларигача олинади. Қисқа туташув тавсифини олишда якордаги электр юритувчи куч кичик бўлганлиги учун магнит оқим ҳам оз бўлади, я o ни магнит занжир тўйинмаган ҳолатда бўлади. Шунинг учун қисқа туташув тавсифи тўғри чизиқли характерда ўзгаради (47-расм). Қисқа туташув тавсифини тажрибада олишда, қўзғатиш чулғами ҳосил қиладиган магнит оқимининг йўналиши: 1) қолдиқ магнит оқимининг йўналиши билан мос тушиши мумкин (47-расм, 1-тўғри чизиқ); 2) қолдиқ магнит оқимига нисбатан тескари йўналган бўлиши мумкин. Одатда тажрибада бу иккала оқимнинг йўналишлари мос тушган ҳол учун қисқа туташув тавсифини оладилар. Бу ҳолда қўзғатиш токини 0 дан бошлаб оширганда қисқа туташув токи I қт фақат ортади (47- расм, 1-чизиқ). Якор токининг рухсат этилган қийматларида қисқа туташув тавсифи деярли тўғри чизиқли кўринишда бўлади. Хақиқатан ҳам, қисқа туташув ҳолатида, якорp чулғамида ҳосил бўлган электр юритувчи куч Е а , шу чулғамдаги кучланишнинг пасайиши I кт ∙R a ни мувозанатлайди, яoни I қт R a = E a , бундан I қт =Е а / R a . Агар чўтка билан коллектор орасидаги ўзгариб турадиган қаршиликни эoтиборга олмасдан, якор чулғамининг актив қаршилиги ўзгармайди R a = c оnst деб ҳисобласак, қисқа туташув токи I қ электр юритувчи куч Е а га тўғри мутаносиб равишда ўзгарар экан (I қт  Е а ). Машинанинг магнит системаси қисқа туташув ҳолатида тўйинмаганлиги учун электр юритувчи куч Е а қўзғатиш токи i қ га ҳам тўғри мутаносиб равишда ўзгаради. Демак,47-расм.Мустақил қўз- ғатишли генераторнинг қисқа туташув тавсифи

қисқа туташув токи I қт қўзғатиш токига тўғри мутаносиб равишда ўзгарар экан (I қт  i қ ). Қисқа туташув токи I қт <0,25I н бўлганда, я o ни якор токи камайганда, кўмир чўткаларининг ўтиш қаршилиги ортади. Натижада қисқа туташув токи I қт нинг камайиши қўзғатиш токи i к нинг камайишига қараганда тезроқ бўлади. Демак, ўзгармас ток машинасининг қисқа туташув тавсифи токнинг қиймати I қт¿ (0,25...1)I н оралиқда ўзгарганда тўғри чизиқли кўринишда бўлиб, тавсифнинг бошланғич ва охирги қисмларида тўғри чизиқли ўзгариши бузилади. Узгармас ток генераторининг ташқи характеристикаси Генераторнинг ташқи характеристикаси ундан фойдаланиш жараёнида асосий характеристика бўлиб ҳисобланади. Узгармас ток генераторининг ташқи тавсифи генераторнинг кучланишини унинг юкламасига боғлиқлигини характерлайди U=f(I). Бу характеристикани олишда қўзғатиш токи ва генераторнинг айланишлар сони ўзгармас бўлади я o ни: i қ =cоnst ва n=cоnst. Генераторнинг якор токи I орттирилганда якор чулғамидаги кучланиш U пасайиб кетади, генераторнинг кучланиш тенгламасидан (12-5) бунга икки хил сабаб бўлиши мумкин, биринчидан якор занжиридаги кучланишнинг актив пасайиши Ir a ва иккинчидан якорнинг кўндаланг реакцияси та o сири остида электр юритувчи куч E a ни пасайиши. Генераторнинг чиқиш клеммаларидаги кучланиши U a (12-5) тенгламадан умумий магнит оқимига боғлиқ равишда ўзгарадиган якорp чулғамидаги электр юритувчи куч Е а дан юкланиш токи I a га мутаносиб равишда ўзгарадиган якор занжиридаги I a R а ҳамда чўткаларда бўладиган  U ч кучланиш пасайишини айрилганига тенг: Ua= Ea− IaRa−  U ч (12-7) Юкланиш токи ортганда, якор реакциясини машинанинг асосий майдонига бўлган магнитсизловчи таoсири ҳам ортади. Қўзғатиш токи

i қ =cоnst бўлганлиги учун генераторнинг умумий магнит оқими камаяди, бу эса, электр юритувчи куч Е а нинг камайишига сабаб бўлади. Ташқи характеристикани Давлат Стандартини тавсияси бўйича тажрибада олишда якорнинг айланиш тезлигини n = n н ва қўзғатиш токининг қийматини i=i кн ҳолда ўзгартирмай сақлаб, якордан ўтаётган юкланиш токини номинал қийматидан 0 гача камайтириб олиш лозим (48-расм). Юкланиш токи камайтирилганда кўндаланг якор реакцияси таoсирининг кучсизланиши ва якор занжирида кучланишнинг актив пасайиши I a R a нинг камайиши туфайли, якор чулғамининг чиқиш клеммаларидаги кучланиш ортади. Узгармас ток генераторининг ташқи тавсифини қўзғатиш токи i қ =i қн , юклама токи I=I н , кучланиш ҳам мос ҳолда U=U н бўлган ҳоллардан бошлаб олиш тавсия қилинади (48-расм). Одатда, генераторларнинг (пайвандлаш генераторларидан ташқари), қўзғатиш токи i қ =cоnst бўлганда, юкланиш токининг қиймати 0 дан рухсат этилган қийматгача ўзгарганда, генератор- ларнинг чиқиш клеммаларидаги кучланиш номинал қийматидан мумкин қадар оз ўзгариши керак. Ташқи характеристикани, одат-да, аҳамиятга эга бўлган иккита ҳол учун қуришни тавсия этилади: 1) салт ишлаш ҳолатида (I a =0) якор чулғамида ҳосил бўлган электр юритувчи кучнинг қиймати Е о = U н га тўғри келган48-расм. Мустақил қўзғатишли генераторнинг ташқи тавсифи

қўзғатиш токининг қиймати i қ =cоnst бўлганда юкланиш токини ошириб олиш 2) якорp чулғамининг токи I a =I н ва кучланиши U a =U н бўлганда қўзғатиш токининг қийматини i қ =i қн =cоnst қилиб, юкланиш токини камайтириб олиш. Ташқи тавсифни тажрибада юкланиш токини I a =0 дан I a =I н гача ошириб олинганда, генераторнинг чиқиш клеммаларидаги кучланиши, якор реакциясининг магнитсизловчи таoсирининг ва якорp занжиридаги қаршиликлар билан кучланишнинг пасайиши туфайли бир оз камаяди. Ташқи тавсиф эгри чизиғининг шаклига, юкланиш токи та o сирида машинанинг магнит занжирини тўйиниш даражасини ўзгариши ҳам сабаб бўлади. Кучланишнинг ошиши номинал кучланиш U н га нисбатан фоиз (%) ҳисобида қуйидагича аниқланади: ΔU %= U0−U н Uн ⋅100 (12-8) Ташқи тавсифни тажрибада юкни ошириб олинганда кучланишнинг пасайиши қуйидагича аниқланади: ΔU %= Uн−U0 Uн ⋅100 (12-9) бунда U н -якор токи I a =I н бўлганда генераторнинг чиқиш клеммаларидаги номинал кучланиш. Компенсацияловчи чулғами бўлмаган ўрта қувватли машиналарда кучланишнинг ошиши, одатда (5  10) фоизни ташкил қилади. Узгармас ток генераторининг ростлаш характеристикаси Узгармас ток генераторининг ростлаш характеристикаси якорнинг тезлиги n = c о nst бўлиб, якордаги юклама ўзгарганда i к I 49-расм. Узгармас ток генераторининг ростлаш тавсифи

генераторнинг кучланишини ўзгартирмасдан U= cоnst сақлаб қолиш учун қўзғатиш токини қандай ўзгартириш кераклигини характерлайди я o ни: i қ = f(I), n=cоnst. Юклама токи I ортиши билан кучланишнинг актив пасайиши I а R а ни ортишини ва якор реакциясининг та o сирини компенсация қилиш учун қўзғатиш токи i қ ни орттириш керак. Салт ишлаш режимидан номинал юклама режимига ўтишда қўзғатиш токини 15  25 фоизгача орттири-лади. Бу тавсифни, юкланиш токини камайтириб олинган ҳол учун кўриб чиқамиз (49-расм). Узгармас ток генератори- нинг кучланиш формуласи (12-6) га асосан, агар қўзғатиш токи i қ нинг қиймати ўзгартирилмасдан қолдирилса, юкланиш токи I a камайганда якор реакцияси кучсизланади ва якор занжири- даги кучланишнинг пасайиши I a R a ҳам камаяди. Шунинг учун генераторнинг чиқиш клеммаларидаги кучланиш миқдори ортади. Лекин шартга кўра, U а = U н =cоnst бўлиши керак, шу мақсадда, ростлаш тавсифини тажрибада олинаётган пайтда қўзғатиш токи i қ ни камайтириш лозим бўлади. Юкланиш токи орттирилганда якор занжиридаги кучланишнинг пасайиши ва якор реакциясининг та o сирида машинанинг магнит ўзагини магнитсизланиши ҳисобига генераторни чиқиш клеммаларидаги кучланишнинг камайишини бартараф этиш, яoни кучланишни U а = U н = cоnst ҳолда сақлаш учун қўзғатиш токи i қ ни бир оз орттириш керак бўлади. Узгармас ток генераторининг юкланиш характеристикаси

Узгармас ток генераторининг юкланиш характеристикасини: U=f(i қ ), якор чулғамидаги юклама токини I=cоnst ва якорнинг тезлиги n=cоnst ҳолатда олинади. Бу боғланишни кўриниши салт ишлаш характеристикасига ўхшаш бўлиб, бироз пастроқдан ўтади. Юкланиш характеристикани бошланғич нуқтасини координата ўқлари кесишган нуқтадан  нуқтага силжиши якор чулғамидаги кучланишни актив пасайиши ва якор реакциясининг таoсирини компенсациялаш учун керак бўлган қўзғатиш токининг катталиги билан боғлиқ. Кўп ҳолларда юкланиш тавсифини I=I қ ҳол учун олинади (50-расм). Расмда 1 ва 2 боғланишлар ёрдамида генераторнинг тавсифий учбурчагини қуриш кўрсатилган. Юкланиш тавсифининг аҳамияти шундаки, у якор реакциясининг магнитсизлантирув- чи таoсирини миқдорий жиҳатдан аниқлашга ҳамда якор реакциясини машинанинг магнит занжирини тўйинишига ва якор токи I а га боғлиқлигини текширишга имкон беради. Агар битта юкланиш характеристикаси олинадиган бўлса, кўпинча якор токи I а =I н бўлган қиймат учун олинади. Юкланиш тавсифини кўриниши салт ишлаш тавсифининг эгри чизиғига ўхшаш бўлади. Бу иккала тавсифларни солиштириш ва улар ёрдамида тавсифий учбурчакни қуриш ва бошқа мақсадлар учун юкланиш тавсифини салт ишлаш тавсифининг камаювчи шохобчаси билан битта графикда қуриш қулай бўлади.50-расм. Мустақил қўз-ғатиш чулғамли гене-раторнинг юкланиш тав- сифи

Юкланиш тавсифи қуйидаги сабабларга кўра салт ишлаш тавсифига нисбатан пастда жойлашади: 1) якор занжиридаги қаршиликларда кучланиш пасайиши; 2) якор реакциясининг магнитсизловчи таoсири (бунинг натижасида машинанинг асосий магнит оқими ва электр юритувчи кучи камаяди).

Адабиётлар: 1.Вольдек А. И. "Электрические машин Москва Энергия, 1974. 27-32 бетлар 2.Камолов Н. К.Усмонов, Ш. Ю. «Электромеханика» фанидан дарслик 6.10 бетлар 3.Иброхимов У. " Электр машиналари", "Укитувчи", 1982 йил 4.Касаткин В.А. "Электрические машины"," Высша школа", "Киев", 1982 год.

Похожие

Узгармас ток машиналарининг махсус турлари

Узгармас ток машиналари хакида тушунча.

Узгармас ток двигателларининг момент ток кучланиш ва тезлик тенгламалари

Узгармас ток машиналарида якор реакцияси якор реакциясини хисоблаш

Узгармас ток машиналарининг якор чулгамлари электр юритувчи кучи якор чулгамларини танлаш