Suyuqlikning harakat turlari. Oqim chizig’i va uning tenglamasi - Энергетика - Рефераты

Suyuqlikning harakat turlari. Oqim chizig’i va uning tenglamasi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1322.5 KB

Suyuqlikning harakat turlari. Oqim chizig’i va uning tenglamasi Reja: 1.Gidrodinamikaning asosiy masalasi. Harakat turlari. 2.Oqimchali harakat, oqim chizig’i, oqim naychasi va oqimcha. 3.Oqimning asosiy gidravlik elementlari .

.1.Gidrodinamikaning asosiy masalasi. Harakat turlari . Suyuqlik harakat qilayotgan fazoning har bir nuqtasida shu nuqtaga tegishli tezlik va bosim mavjud bo’lib, fazoning boshqa nuqtasiga o’sak, tezlik va bosim boshqa qiymatga ega bo’ladi, ya‘ni tezlik va bosim koordinatalar х, y, z ga bog’liq. Tezlik va bosim maydonlari . Suyuqlik harakat qilayotgan fazoning har bir nuqtasida hayolan tezlik va bosim vektorlarini ko’rib chiqsak, ko’rinayotgan harakatga mos keluvchi tezlik va bosim to’plamlarini ko’z oldimizga keltira olamiz. Ana shu usul bilan tuzilgan tezlik to’plami tezlik maydoni deyiladi . Shuningdek, bosim vektorlaridan iborat to’plam bosim maydoni deb ataladi. Bosimni R bilan tezlikni esa u bilan belgilaymiz. U holda tezlikning korrdinata o’qlaridagi proeksiyalari u x , u y , u z bo’ladi. Yuqorida aytib o’tilganga asos suyuqlik parametrlari funksiya ko’rinishida yoziladi Р = t 1 (x, y, z, t), u = t 2 (x, y, z, t), (1) tezlik proeksiyalari ham funksiyalardir; U х = t 3 (x, y, z, t), U у = t 4 (x, y, z, t), U z = t 5 (x, y, z, t). Bu keltirilgan funksiyalarni aniqlash va ular o’rtasidagi o’zaro bog’lanishni topish gidrodinamikaning asosiy masalasi hisoblanadi. Harakat turlari . Harakat vaqt ida suyuqlik oqayotgan fazoning har bir nuqtasida tezlik va bosim vaqt o’tishi bilan o’zgarib tursa, bunday harakat beqaror harakat deyiladi. Agar suyuqlik oqayotgan fazoning har bir nuqtasida tezlik va bosim vaqt bo’yicha o’zgarmay faqat koordinatalarga bog’liq, ya‘ni Р = t 11 (x, y, z), U = t 21 (x, y, z ) (2) bo’lsa, u holda harakat barqaror deyiladi. Barqaror harakat ikki tur bo’lishi mumkin: tekis va notekis harakatlar . Suyuqlik ichida bosim va boshqa gidravlik parametrlar o’zgarib borsa, bunday harakat notekis harakat deyiladi.

Suyuqlik zarrachasi harakat yo’nalishi bo’yicha vaqt o’tishi bilan harakat fazosining bir nuqtasidan ikkinchi nuqtasiga o’tganda tezligi o’zgarmasa, bunday harakat tekis harakat deyiladi. Suyuqlik oqimiga bosimning ta‘siriga qarab bosimli va bosimsiz harakatlar bo’ladi. Bosim va og’irlik ta‘sirida bo’ladigan harakatlar bosimli harakat deb ataladi. Suyuqlik faqat og’irlik kuchi ta‘sirida harakat qilib erkin sirtga ega bo’lsa bunday harakat bosimsiz harakat deyiladi. 2.Oqimchali harakat, oqim chizig’i, oqim naychasi va oqimcha. Suyuqlik harakati qonuniyatlarining tabiatini eng yaxshi ifodalab beruvchi suyuqlik oqimini elementar oqimchalardan iborat deb qarovchi sxema “suyuqlik harakatining oqimchali modeli” deb ataladi. Suyuqlik harakatlanayotgan fazoda olingan va berilgan vaqt da har bir nuqtasida o’nga o’tkazilgan urinma shu nuqtaga tegishli tezlik vektori yo’nalishiga mos keluvchi egri chiziq oqim chizig’i deyiladi. Suyuqlik harakat qilayotgan sohada biror D nuqta olib, shu nuqta atrofida cheksiz kichik dl kontur olamiz va shu konturning har bir nuqtasidan oqim chizig’i o’tkazamiz. U holda oqim chiziqlari oqim naychasi deb ataluvchi naycha hosil qiladi (3.1- rasm). Oqim naychasi ichida oqayotgan suyuqlik oqimi elementar oqimcha (3.2- rasm) deb ataladi. Elementar oqimchalar barqaror harakat vaqtida quyidagi xususiyatlarga ega bo’ladi: 1.Oqim chiziqlari vaqt o’tishi bilan o’zgarmagani uchun ulardan tashkil topgan elementar oqimcha o’z shaklini o’zgartirmaydi. 2.Bir oqimchada oqayotgan suyuqlik zarrachasi boshqa yonma–yon oqimchalarga o’ta olmaydi.

3.Elementar oqimcha ko’ndalang kesimi cheksiz kichik bo’lgani uchun bu kesimdagi barcha nuqtalarda suyuqlik zarrachalarining tezligi o’zgarmasdir. Oqim chiziqlaridan iborat naycha oqim naychasi deb ataladi. 3.Oqimning asosiy gidravlik elementlari Suyuqlik oqimini tekshirishda oqish qonunlarini matematik ifodalash uchun uni gidravlik va geometrik nuqtai nazardan harakterlovchi: 1) harakat kesimi; 2) suyuqlik sarfi; 3) o’rtacha tezlik; 4) ho’llangan perimetr; 5) gidravlik radius kabi tushunchalar kiritiladi. Oqimning umumiy oqim yo’nalishiga normal bo’lgan ko’ndalang kesimi harakat kesimi deb ataladi (3.3-rasm). Oqim harakat kesimining yuzi  harfi bilan belgilanadi. Vaqt birligida oqimning berilgan harakat kesimi orqali oqib o’tayotgan suyuqlik miqdori suyuqlik sarfi deb ataladi. U Q harf bilan belgilanadi va l/s, m 3 /s, sm 3 /s larda o’lchanadi. Ixtiyoriy elementar oqimcha uchun elementar sarf d u dQ   ga teng. Elementar sarflarning yig’indisi, ya‘ni butun oqimning sarfi integral ko’rinishda quyidagicha ifodalanadi:   d u Q    (3) bu Еrda  – harakat kesimi; d – harakat kesimining elementar oqimchaga tegishli bo’lagi. Suyuqlik zarrachalarining hammasi bir xil tezlik bilan harakatlanganda bo’ladigan sarf,

haqiqiy harakat vaqtidagi sarfga teng bo’ladigan tezlik o’rtacha tezlik deyiladi. 3. 4 .–rasm a, b larda haqiqiy tezlik epyurasi punktir chiziqlar bilan chizilib, punktirli strelkalarning uchini birlashtiradi. O’rtacha tezlik epyurasi tutash chiziqlar bilan chizilgan bo’lib, tutash strelkalar uchini birlashtiradi. O’rtacha tezlik  harfi bila belilanadi va sarfni harakat kesimiga bo’lish yo’li bilan topiladi: .      d u Q     (4) Bunda suyuqlik sarfi o’rtacha tezlik orqali quyidagicha ifodalanadi:    Q (5) Oqim ko’ndalang kesimini uni chegaralovchi devorlar bilan tutashtiruvchi chiziq perimetri ho’llangan perimetr deb ataladi. Oqim ko’ndalang kesimining ho’llanmagan qismi ho’llangan perimetrga kirmaydi va uni hisoblashda chiqarib tashlanadi. Ho’llangan perimetr  harfi bilan belgilanadi. Turli shakldagi nov (kanal) lar va trubalar uchun ho’llangan perimetr quyidagicha hisoblanadi: to’g’ri to’rtburchak nov uchun (3.5-rasm a): , 2 b h   bu Еrda h-suyuqlik chuqurligi, b– nov (kanal)ning kengligi; trapesidal nov uchun (3.5 – rasm b). 2 1 2 m h в     , bu Еrda  ctg m  – qiyalik koeffisienti; uchburchak novlar uchun (3.5- rasm v). 2 1 2 m h    ,

silindrik trubalar uchun (3. 5 - rasm, g) suyuqlik to’lib oqqanda ; 2 r d      suyuqlik to’lmay oqqanda (3.5-расм d) 360 d    , bu Еrda  – markaziy burchak; d – trubaning ichki diametri; r – trubaning ichki radiusi. Oqim harakat kesimi  ning ho’llangan perimetr  ga nisbati gidravlik radius deb ataladi va R bilan belgilanadi, ya‘ni:    R (6) To’g’ri to’rtburchakli novlar uchun: ; 2 b h hb R      (7) Trapesial novlar uchun: . 1 2 ) ( 2m h в в mh h R        (8) Uchburchak novlar uchun: 2 2 2 1 2 1 2 m mh m h mh R        (9) Silindrik trubalar uchun; suyuqliklar to’lib oqqanda ,2 : 4 2 r d d R        (10) suyuqlik to’lmay oqqanda

). sin 180 1(4 360 ) sin 180( 8 2             d d d R (11)

Adabiy o tlar 1. K. Sh. Latipov «Gidravlika, gidromashinalar, gidroyuritmalar» T.: «O’qituvchi» 1992 y 2. M. Ye. Deychi i dr. «Gidrogazodinamika» M.: Energoa tomizdat. 1984 g 3. I. L. Povx. «Texnicheskaya gidromexanika» L.: Mashinostroeniya 1986 g. 4. B. T. Yemtsev. «Texnicheskaya gidromexAniqa» L.: Mashinostroeniya 1986 g. 5. I. O. Protodyakonov i dr. «Gidrodinamicheskiy osnov protsessov v ximicheskoy texnologii» L.: Ximiya 1987 . 6. O. M. Todes i dr. «Apparat s kipyashim zernistm sloyam» L.: Ximiya 1981 g.

Похожие

Suyuqlikning barqaror harakati uchun uzluksizlik tenglamasi. ideal suyuqlik harakati uchun eyler tenglamasi

Suyuqliklarning laminar harakati. puazеyl formulasi.

Suyuqliklar uchun bernulli tenglamasi

Suyuqliklarning bеqaror harakati

Mahalliy va gidravlik qarshiliklar. Bord tеorеmasi