Резонанс ҳақида. Кучланишлар резонанси. - Энергетика - Рефераты

Резонанс ҳақида. Кучланишлар резонанси.

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

49 KB

Резонанс ҳақида. Кучланишлар резонанси. Режа: 1. Тебраниш тизими ва электр занжирларидаги резонанс ҳодисалари. 2. Унсурлар кетма–кет уланган занжирда резонанс. 3. Кучланишлар резонанси.

1 . Тебраниш тизими ва электр занжирларидаги резонанс ҳодисалари. Электротехникада занжирнинг алохида қисмдаги қаршилик ва ўтказувчанликлар ҳам мусбат ҳам манфий катталикларга эга бўлиши мумкин ва бу катталиклар бир–бирини ўзаро компенсациялаши мумкин. Оқибатда амалда шундай ҳолатлар мавжуд бўладики, қачонки, занжирда реактив унсурлар (индуктивлик ва сиғим) мавжуд бўлишига қарамасдан киришдаги тўлиқ занжирнинг реактив қаршилиги ёки реактив ўтказувчанлиги нолга тенг бўлади. Бу каби ҳусусий ҳолатда киришдаги ток ва кучланиш фаза бўйича устма–уст тушади. Ҳамда тўлиқ занжирнинг эквивалент қаршилиги актив бўлади. Мазкур ҳодисани резонансли деб аталади. Занжирда индуктивлик ва сиғимли унсурлар мавжуд бўлган ҳолда (мос равишда магнит ва электр майдон энергияларини йиғувчилар) тебранувчи тизим ҳақида гапириш мумкин бўлади. Реактив унсурлардаги электромагнит майдон энергияси аста–сёкин иссиқлик энергиясига айланади. Энергиянинг сақланиш қонунига мувофиқ ушбу ҳодисани содир бўлиши муқаррардир. Занжирларда қисмлар кетма–кет ёки параллел уланган ҳолатда ҳам резонансли ҳодисалар келиб чиқиши мумкин. Кейинги баёнларда ҳар бир ҳолат учун алохида, батафсил тўхтаймиз. Унсурлар кетма–кет уланган занжирда резонанс. 1–расмда r , L ва C қисмлари кетма–кет уланган схема тасвирланган. Мазкур занжирнинг комплекс қаршилиги қуйидаги ифода билан аниқланади: Z = r + jωL + 1/ jωC = r + j ( ωL –1/ ωC ) = r + jk = z e jφ (1)

r i C L U 1 –расм бунда: r CL arctgxrZ CLХ            1 ;;1 22 қаралаётган контурда, агарда φ=0 бўлса резонанс бўлади. X = ωL –1/ ωC =0 (2) ωL =1/ ωC ва ω 2 LC =1 (3) Оқибатда, резонансга эришиш учун занжирга уланган кучланишнинг ёки частотаниёки ғалтакнинг индуктивлигини,ёки конденсаторларнинг сиғимини ўзгартириб эришилади. Резонанс кузатилганида (пайдо бўлганида) бурчакли частотанинг индуктивлик ва сиғимнинг қийматлари қуйидаги ифодалардан топилади: L C C L LC 2 0 2 0 0 1 ; 1 ; 1       ; (4) Бунда бурчакли частота ω 0 резонансли частота деб аталади. Занжирнинг уланиш нуқтасидаги U кучланиш ўзгармас бўлганида ва резонанс ҳолатида занжирдаги ток ўзининг максимал қийматига эришади. Чунки Ом қонунига мувофиқ I = U / r , ва реактив қаршиликларнинг қийматларига боғлиқ эмас. 2– расмда резонанс ҳолатидаги векторли диаграмма тасвирланган. X L = X c шартда ва реактив қаршиликлар қиймати бўйича r актив қаршиликдан катта бўлган ҳолатда шундай оний вақт пайдо бўладики, бу вақтда реактив ғалтак ва конденсаторларнинг уланиш нуқтасидаги кучланиш занжирнингнинг уланиш нуқтасидаги кучланишдан ортиб кетади.

3. Кучланишлар резонанси. R , L ва C лар кетма–кет уланган ҳолатдаги резонансни кучланишлар резонанси деб аталади. Электр занжирида реактив унсурлардаги кучланишни таъминот уланиш нуқтасидаги кучланишдан ортиб кетиши қуйидаги шарт қаноатлантирганида ўринли бўлади:       CL C L r 0 0 1 (5)  орқали ифодаланган (5.1.5) даги катталик қаршилик ўлчов бирлиги билан улчанади, ҳамда контурнинг тулқинли қаршилиги деб аталади. U r= I r = U I U L=  0 L I U c= I /  0C 0 2-р асм . Қуйидаги муносабатни ёзамиз: r r L rI L I U U U U Q L C         0 0 0 0 0 0 (6) Мазкур ифода (5.1.6) индуктивли ва сиғимли қаршиликларга уланиш нуқтасидаги кучланишни тўлиқ занжирнинг таъминоти уланиш нуқтасидаги кучланишдан ортиш карралигини ифодалайди. Q га тескари бўлган ҳамда резонансли хоссаларни тавсифловчи қуйидаги катталик:

Q d 1  (7) контурнинг сўниши деб аталади.

Адабиётлар 1. Идельчик В.И. Электрические системы и сети. - М. Энергоатомиздат, 1989, 592 с. 2. Электрические системы. Электрические сети: Учебное пособие для вузов/Под ред. А.В.Веникова и В.А.Строева. – М.: Высшая школа. 1998. – 512 с. 3. Блок В.М. Электрические сети и системы. - М.: Высшая школа, 1986, 430 с. 4. Ғойибов Т.Ш. Электр тармоқлари ва тизимлари. Мисол ва масалалар тўплами. Ғ Тошкент.: ТошДТУ, 2006.

Похожие

Электр занжирларида резонанс ҳодисалари

Электр тармоқларининг кучланишлар қатори ва кучланишлар бўйича русумлаштириш

Мураккаб занжирларда резонанс.

Токлар резонанси. Частотали тавсифлари.

Электр тизимларда ички ўта кучланишлар.