Озиқ овқат махсулотлари ишлаб чиқариш корхоналари қолдиқ махсулотлари утилизасияси ва иккиламчи махсулотлар олиш - Экология - Рефераты

Озиқ овқат махсулотлари ишлаб чиқариш корхоналари қолдиқ махсулотлари утилизасияси ва иккиламчи махсулотлар олиш

Загружено в:

25.05.2023

Скачано:

0

Размер:

25.1708984375 KB

Озиқ овқат махсулотлари ишлаб чиқариш корхоналари қолдиқ махсулотлари утилизасияси ва иккиламчи махсулотлар олиш Режа: 1. Пиво ишлаб чиқаришдаги чиқиндилар ва уларни қайта ишлаш 2. Консерваланган маҳсулотлар ишлаб чиқариш корхоналари қолдиқ маҳсулотлари утилизасияси ва иккиламчи маҳсулотлар олиш 3. Сабзавот консервалари ишлаб чиқаришдаги чиқитлар 4. Ёғ мой ишлаб чиқариш корхоналари қолдиқ маҳсулотлари утилизасияси ва иккиламчи маҳсулотлар олиш 5. Ун ва ун маҳсулотлари чиқариш корхоналари қолдиқ маҳсулотлари утилизасияси ва иккиламчи маҳсулотлар олиш

Озиқ-овқат маҳсулотлари корхоналарининг қолдиқ маҳсулотларидан унумли фойдаланиш ва улардан иккиламчи фойдали маҳсулотлар олиш ҳозирги куннинг долзарб муаммоларидан биридир. Шу масаларни ечиш эса корхоналар олида турган муҳим масалалар ҳисобланади. Пиво ишлаб чиқаришдаги чиқиндилар ва уларни қайта ишлаш Солод дон маҳсулотлари суслосидан ва пиво олишда бир қанча чиқиндилар чиқади. Улар: 2) 1) пиво янчилмаси; 3) қулмоқ (хмел) янчилмаси; 4) оқсил чўкмаси; 5) қолдиқ пиво ачитқилари; 6) углерод диоксиди. Пиво янчилмаси пишириш бўлимининг чиқиндиси ҳисобланади. 100 кг дон маҳсулотларидан 125-130 кг хом янчилма (қ.м.м.20-25%) ёки 27 кг қуруқ янчилмаси (намлиги 12%) чиқади. У қора мол учун қимматли озуқа маҳсулоти ҳисобланади. Чунки унинг таркибида азотсиз экстракт моддалар – 41%; оқсил –28%; ёғ – 8,2%; клечатка – 17,5% ва кул миқдори – 5,2%ни ташкил этади. Қулмоқ (хмел) янчилмасидан хозирча саноатда фойдаланилмайди. У жуда ўткир таъмга эга, хаттоки уни қўшимча сифатида ҳайвонлар емига оз миқдорда ҳам қўшиб бўлмайди. Қулмоқ (хмел) янчилмасини баъзи бир қишлоқ ҳўжаликларида ҳайвонлар учун пастилка ёки компост сифатида ишлатилади. Оқсил чўкмаси суслони совитиш ва шаффофлаштириш жараёнида тиндириш аппаратида ёки суслоли сепараторда хосил бўлади. 100 кг солод ва дон маҳсулотларидан 2-3 кг 80% намликка эга бўлган оқсил чўкмаси чиқади. У жуда аччиқ таъмга эга бўлгани учун емларга қўшилмайди. Ҳозирги кунда уни канализасияга оқизилади.

Пиво қолдиқ ачитқилари юқори сифатли озиқ маҳсулотлари ҳисобланади. Унинг таркиби оқсил, углеродлар, ёғ ва қимматли витаминлардан иборат. Улар В витамини мавжуд бўлган табиий заҳиралардан ҳисобланади. Антиневрит витамин В ачитқиларда шпинат салат баргларига қараганда олтмиш марта кўпроқ. В2 витамини эса сутдагидан икки марта кўпроқ. Шунинг учун физиологик жиҳатдан қимматли, даволаш учун самарали ҳисобланади. Узум хом ашё сифатида хар хил махсулотлар ишлаб чиқариш учун кенг қўлланилади. Буларга узум шарбати, узум шинниси (вакуум сусла) шароб, коньяк ва магиз киради. Узум вошларини механик таркиби шароб ишлаб чиқаришда катта аҳамиятга эга. Узум ғужуми (меваси) пўстлоқдан, узум этидан ва уруғдан иборат. Шарбат ва шароб сифатига узум вошининг қаттиқ қисмлари (мевапоялари, пўсти, уруғи) катта таъсир кўрсатади. Узум вошидаги ғужумлар ва мевапояларнинг ўзаро вазний нисбати турли навларда турлича бўлади. Узум бошларининг қаттиқ қисмларининг кимёвий таркиби, шароб ишлаб чиқаришда ката ахамиятга эга, чунки шарбатни турпида (пўст қисми билан) бижғитишда, меварояни, уруғларни ва пўстини кимёвий таркибини билиш технологик жараёнларни бошқаришда мухим ўринни эгаллайди. Узум ғужуми устида упадек жойлашган пруин моддаси бор. У ғужумга майин нафисликни бахш этади. Ғужум устида нихоятда юпқа жойлашган мум қавати уни ташқи таъсиридан, намлик, турли микроорганизмлардан сақлайди. Пруин моддаларининг 2/3 қисми олеин кислотасидан, 1/3 қисми эса турли бирикмалар – спиртлар, эфирлар, алдегидлар, ёғли кислоталардан иборат. Ғужумнинг асосий ва аҳамиятли қисми ғужумни этидир. Яхши пишиб етилган узумларда унинг миқдори умумий вазнини 75-85% ни ташкил этади. Узум ғужумларини таркиби қандли, азотли моддалардан, фенолли бирикмалардан, ферментлар, витаминлар, эфир мойлари, микроэлементлар ва бошқа инсон саломатлиги учун зарур бўлган моддаларга бой. Қишлоқ хўжалик хом-ашёларини кайта ишланганда иккиламчи махсулотлар ва ишлаб чиқариш чиқиндилари ҳосил

бўлади. Булар иккиламчи махсулот ресурслари (ИМР) ҳисобланиб, улар максимал даражада ишлаб чиқариш жараёнига жалб этилади. Узумни қайта ишлаш натижасида иккиламчи махсулотлар: узум турписи, банди, уруғи ва узумдан олинган шарбат бижгитиши натижасида ачитқилар, чўкмалар ва бошқа чиқиндилар ҳосил бўлади. Бу чиқиндилар кайта ишланган узум ҳажмининг 20% ни ташкил қилади.Иккиламчи махсулотлрни расионал ишлатиши буйича хар йили 5 млн. дал гача этил спирт, 6 минг.т. хашаки унлар ва бошка емлар олинади. Узумнинг иккиламчи махсулотлари шингилнинг қаттиқ элементларида жойлашган. Аммо ачитқилар, нейтрал кислоталар чўкмалари, этил спирти. Углерод тўрт оксиди, ароматик моддалар ва бошка махсулотлар фойдали озуқа чиқиндилари деб эътироф этилади. Узум банди (мева поя). Узум янчилиши натижасида одатда унинг бандлари шарбат билан намланган бўлади, ва таркибида маълум миқдорда(1,5-2,0 г/100мл) қанд булади. Корхоналарда бандлар исканжаланади ва хар бир тонна узумдан 1 дал гача банд шарбати олиниб, спирт ва цирка кислотаси таерлаш учун ишлатилади. Банднинг кимевий таркибида фенол моддалар – 3-6%, минерал моддалар –2,5% гача, шароб кислотаси 0,1% гача топилган. Турпи. Эзилган узумни исканжалаш натижасида ишлатиладиган исканжалар типи буйича турп узуми икки гурухга булинади. 1. Даврий усулда ишлайдиган исканжадан (ППД) олинган узум турпи. 2. Шнекли исканжадан олинган узум турпи (ПНД) Биринчи гуруҳдаги узум турпи кўп миқдорда шарбат ва эзилган пўстлогдан иборат; иккинчи гуруҳдаги узум турпи кам миқдорда шарбат ва кўп миқдорда уруғлардан иборат бўлади; Узлуксиз ишлайдиган исканжадан олинган ширин турпилар қуйидаги кўрсатгичлар ёрдамида тавсифланади: • • Бандлар қолдиги- 3%; • Пўстлоги- 6,5%;

• Уруғлари – 3,2%; • Намлиги- 48-55%; • Зичлиги- 1,05-1,2 • Сочма массаси- 350-470 г/л; • Намлик тортиш қобилияти - 60 мл/100г; • Қанд миқдори (шарбатдаги миқдорига караб )-25-30% 1-жадвал Узум турпидаги асосий моддалар тартиби, % Moddalar Turpilar Shirin Bijgigan Spirtlangan Qand 5-10 - 4-6 Spirt - 4-5 5-8 Sharob kislotasi 0,5-2,0 0,7-2,5 1,2-3,0 Urug’dagi moy 10-24 10-24 10-18 Узум турпи хаво билан алоқада бўлиши ҳисобида тез бузилади ва моғор билан қопланади, спирт цирка кислотасига айланади, шароб кислотали бирикмалар пропион кислотали бижғиш бактериялари томонидан парчаланади. Шунинг учун исканжалашдан кейин бирданига турплар қанд ва шароб кислоталарни экстракциялаш усули билан ишлов берилади. Бундай имкониятлар бўлмаса турплар цементли транцияларда, махсус ер ости омборхоналарда. Ховузларда ёки майдонларда жойлаштирилади, полиэтилен плёнкалар билан ёпилади, кейин қум, турпок, ёки ер билан қўшиб ташланади. Узум турпи бижғишдан кейин спирт ва шароб кислотали бирикмалар олиш учун ёки туғридан - туғри хайдаш усули билан спирт олиш учун дисстиллясига юборилади. Уларни комплекс равишда ишлатилиши натижасида шароб килотаси, спирт хом-ашёси, узум уруғлари, хашаки унлар, энобуёклар ва бошка махсулотлар олинади. Шароб тоши. Резервуарларнинг деворларида ва тубларида кўп миқдорда зич шароб тошли чўкма ҳосил бўлади. Шароб тоши эса шароб кислотасини

олишда энг қийматли маҳсулот ҳисобланади. Улар механик кучлар таъсирида (аралаштириш ёки силкитиш), спирт миқдорини оширганда ёки шароб ҳароратини пасайтирганда, ачитқилар билан биргаликда узум шарбатини спиртли бижғиш натижасида, ишлов бериш ва шаробни сақлаш давомида чўкмага тушади. Узум уруғи. Уруғ янги ёки экстракцияланган узум турпидан олинади ва узум мойи, танин ишлаб чикаришда, хамда селекция мақсадида ишлатилади. Узум навининг зичлигига қараб, улар шингил массасининг 1-4% ташкил қилади; янги узум турпларида 15-40%-и уруғлар, қуритилган турпларини эса 65%-ни уруғ ташкил этади. Консерваланган маҳсулотлар ишлаб чиқариш корхоналари қолдиқ маҳсулотлари утилизасияси ва иккиламчи маҳсулотлар олиш Мева ва сабзавотларни техник қайта ишлашда хосил бўлган чиқитларнинг кўпчилиги қимматли кимёвий таркибга эга ва ноозиқ хамда озиқ - овқат махсулотлари ишлаб чиқариш учун яроқли. Хом ашёни инспекциялаш ва навлаш вақтида нуқсонлилари (урилган, эзилган, пишиб етилмаган, пишиб ўтган, касаллик ёки қишлоқ хўжалик зараркунандалари таъсирига дучор бўлади) бракка ажратилади. Улар хайвонот озуқаси сифатида ёки ер учун гўнг сифатида ишлатилади. Ўлчами, ташқи кўриниши, пишиқлик даражаси, юзасидаги кичик нуқсонлар бўйича бракка ажратилган мева ва сабзавотлар қатор холларда хом ашёнинг бу камчиликлари инобатга олинмайдиган махсулот ишлаб чиқаришда ишлатилади. Масалан, компот ва мураббо ишлаб чиқаришда янги, ачимаган чиқит жем ва повидло тайёрлашда қўлланилиши мумкин. Сабзавот консервалари ишлаб чиқаришдаги чиқитлар Консерва махсулотларининг энг мухим турларини ишлаб чиқаришдаги чиқитларни қуйидаги тартибда ишлатиш мақсадга мувофиқ.

Томат-паста ишлаб чиқаришдаги чиқитлар. Уруғ ажратиш ва ишқалаш машинасидаги чиқитлар таркибида 3,5% пулпа, 0,5% уруғ, пўстлоқ, томирсимон қисмлар ва дум қисмидан иборат. Пулпани чиқитдан иссиқ сув ёрдамида экстракциялаш ва ишқалаш хамда пресслаш усули билан ажратиш мумкин. Экстракт буғлатилиши керак бўлган томат массасига қўшилади. Намлиги 75% ни ташкил этувчи томат уруғи намлиги 10% га тушгунча қуритилади ва экиш ёки томат мойи ишлаб чиқариш учун ишлатилади. Уруғдаги томат мойи нави ва мавсумнинг қайси ойида пишганлигига қараб 19-29% ни ташкил этади. Томат шарбати ишлаб чиқаришдаги чиқитлар. Томат шарбати ишлаб чиқаришдаги чиқитлар ўртача 35% ни ташкил этади. Бу чиқит ишқаланади ва ажратилган пулпа томатғпаста ишлаб чиқаришда қўлланилади. Томат ишқаланишида унинг чиқити 4% ни ташкил этади. Яшил нўхат чиқитлари. Яшил нўхат чиқити зриб олинган яшил массанинг 85% гача бўлиши мумкин ва бу чиқит чорва учун қимматли озуқа хисобланади. Чорвачиликда янги, қуритилган ва силос қилинган холда ишлатилиши мумкин. Яшил нўхат экилган 1 га майдондан 10м га яқин озуқа олиш мумкин. Яшил нўхат чиқитидан углеводларга бой бўлган жўхори кўк массаси билан аралаштириб силос тайёрлаган маъқул. Яшил нўхат поясидан тайёрланган озуқа уни оқсил ва каротинга бой бўлиб, бузоқ ва парранда боқиш учун тавсия этилади. Озуқа сифатида қўзоқли ловия, шпинат, рангли карам, оқ бошли карам, илдизмева ва бошқа сабзавотни қайта ишлашда хосил бўладиган чиқитларни ишлатиш мумкин. Қўзоқли қалампир чиқити. Бу чиқитлар 24% гача бўлиши мумкин. Жумладан, 5% уруғ, 20% мой мавжуд. Бақлажон, кабажок ва патиссон чиқити. Бақлажон (8%), кабачок (5%), патиссон чиқитлари (5%) нинг таркиби углеводларга бой ва улардан спирт ишлаб чиқариш мумкин.

Сабзи чиқити. Сабзи чиқити (тозалашда 10%, шарбат ишлаб чиқаришда 40%) витамин концентратлари, каротин, пектин, спирт ишлаб чиқаришда қўлланилиши мумкин. Лавлаги чиқити. Лавлаги чиқити (20%)қандга ва спирт олишда ишлатилади. бундан ташқари, бу чиқитлардан озиқ-овқат бўёқлари ишлаб чиқариш мумкин. Картошка чиқитлари . Картошка чиқитидан крахмал олинади ёки у чорва озуқаси сифатида ишлатилади. Ёғ мой ишлаб чиқариш корхоналари қолдиқ маҳсулотлари утилизасияси ва иккиламчи маҳсулотлар олиш Ўзбекистонда фаолият кўрсатаётган ёғ экстракция корхоналаридан чиқаётган иккиламчи маҳсулотларни қайта ишлаб тўйимлилиги юқори бўлган озуқа олиш ҳозирги куннинг долзарб муаммоларидан ҳисобланади. Ушбу муаммони ечиш учун ачитқи замбуруғлари фаолиятидан фойдаланиш мақсадга мувофиқдир. Изланишлар натижасида пахта шроти таркибида моносахаридлар мавжудлиги ва бу моносахаридларнинг массавий улуши шротни шелухадан тозалаганда янада ошишини кўрсатди. Моносахаридлар Са c чаромй c эс оиласига мансуб ачитқи замбуруғлари томонидан яхши ўзлаштиришини назарда тутиб, микроорганизмларни яшаши, кўпайиши учун шароит яратиш лозим. Шунинг учун Са c чаромй c эс оиласига мансуб микроорганизмларнинг экзоферментлари пахта шроти таркибида мавжуд бўлган госсипол ҳалқасини узиб 6 атомли гетеросиклик углеводородларни муҳитда ҳосил қилиш қобилиятига эга. Бундай кимёвий бирикмалар эса Са c чаромй c эс учун яхши озуқавий маҳсулот бўлиб хизмат қилиши мумкин. Бижғиш жараёнининг давомийлиги 48 соат максимал деб олинди. Ундан юқори соатларда бижғитилган муҳитда оқсилнинг умумий массаси ушбу соатга нисбатан камайганлигини кўрсатади. Жараён тугагач шротни суюқ муҳитдан сиқиш йўли билан ажратилади ва 45-50оС ҳароратда қуритиш

шкафида қуритилади. Қуриган шротда протеиннинг умумий миқдорини 53,7% ни ташкил этади. Ёғ мой саноати корхоналарида ишлаб чиқарилган шрот ва кунжара асосан озиқа еми сифатида қўлланилади. Кунжара ва шротларнинг қийматлари қуйидагилар билан боғланади. -озиқа модда ҳисобланган оқсилларнинг юқори миқдори билан (35-50%); -таркибида фосфор бўлган моддалар билан фосфатидлар, фитинлар, у глеводлар, мойлар; -кулда бўладиган элементларнинг борлиги билан; -В группага оид витаминларнинг борлиги билан. Ун ва ун маҳсулотлари чиқариш корхоналари қолдиқ маҳсулотлари утилизасияси ва иккиламчи маҳсулотлар олиш Кепак - дон маҳсулотлари ишлаб чиқариш корхоналари чиқиндиси ҳисобланади. У буғдойни тегирмонда майдалагандан кейин чиқадиган чиқинди ҳисобланади. Кепакни майин ва дағал турларга ажратилади. Унинг озуқавий қиммати дон заррачаларининг миқдори билан белгиланади. Дон заррачалари қанча кам ва қобиғи эса кўп бўлса, озуқавий қиммати шунча паст бўлади. 1 кг буғдой ва жавдар кепагида 8,85-9,28 ва 8,97-10,87 Ж энергия, 97-112 г хазм бўладиган оқсил, 41-34 г хом ёғ, 88-80 г хом клечатка, 526-530 г БФМ, 5,7 лизин,1,9 г метионин,1,9 триптофан мавжуд. Кепакда барча В витамин комплекси ва 7,1 мг тиамин, 2,9 рибофлавин, 308 мг никотин кислота. Кепак оқсили биологик жиҳатдан қимматбаҳо ҳисобланади. Унда барча алмашинмайдиган аминакислоталар мавжуд. Кепак органик моддаларининг хазм бўлиши 63% ни ташкил қилади. Буғдой кепаги барча чорва моллари истеъмоли учун яроқли ҳисобланади. Ун ишлаб чиқариш корхоналаридан чиқаётган иккиламчи маҳсулотларнинг таркибида 53,88% биологик фаол моддалар, 10,43% протеин, 1,35% ёғ, 17,46% клечтка, 6,97% кул миқдори мавжуд, 10,37% сув, 1,44% примеслар мавжуд.

Адабиётлар: 1. Deniz Ekinci “Biotechnology” Croatia, 2015 2. Winter J., Klein J. «Biotechnology: Environmental processes» Germany. VCH. 1999 3. Vallero D.A. «Environmental Biotechnology» - USA. Elsevier. 2010 4. Қ.Д.Давранов., Н.А.Хўжамшукуров. Умумий ва техник микробиология. Тошкент, ТошДАУ нашриёти, 2004 - 279 бет 5. Соловьев А.А. «Возобновляемые источники энергии» - Москва . МГУ . 2006 6. Г. П. Трошкова, Е. К. Емельянова, Н. О. Карабинцева “Экологическая биотехнология”, Учебное пособие. Новосибирск. 2011. 7. Кузнецов А. Е., Градова Н. Б. Научные основы экобиотехнологии. – М.: Мир, 2006. – 504 с. 8. Экологическая биотехнология : учеб. пособие / И.А. Сазонова .— Саратов: ФГБОУ ВПО "Саратовский ГАУ им. Н. И. Вавилова", 2012 - 106 с. 9. Фостер К.Ф., Вейз Дж. Д.А. Экологическая биотехнология. Пер. С англ/ Под ред. Гинака А.И.- Л.: Химия, 1990 10. Лер Р. Переработка и использование сельскохозяйственных отходов. Пер. с англ. / Под. ред. Шамко А. Н.. М.: Колос, 1989 - 415с.

Похожие

Енгил саноат махсулотлари тайёрлаш корхоналари қолдиқларини утилизасиялаш ва иккиламчи махсулотлар олиш

Кимёвий ишлаб чиқариш корхоналари қолдиқ маҳсулотларини утилизасиялаш ва иккиламчи маҳсулотлар олиш

Ёғочсозлик ва қоғоз ишлаб чиқариш корхоналари чиқиндилари утилизасияси ва иккиламчи махсулот олиш

Шаҳар маиший ва қаттиқ чиқиндилари утилизасияси ва иккиламчи махсулотлар олиш

Табиий бойликлар