Кимёвий ишлаб чиқариш корхоналари қолдиқ маҳсулотларини утилизасиялаш ва иккиламчи маҳсулотлар олиш - Экология - Рефераты

Кимёвий ишлаб чиқариш корхоналари қолдиқ маҳсулотларини утилизасиялаш ва иккиламчи маҳсулотлар олиш

Загружено в:

25.05.2023

Скачано:

0

Размер:

17.3505859375 KB

Кимёвий ишлаб чиқариш корхоналари қолдиқ маҳсулотларини утилизасиялаш ва иккиламчи маҳсулотлар олиш Кимёвий ишлаб чиқариш корхоналарининг қолдиқ маҳсулотларидан унумли фойдаланиш ҳозирги куннинг долзарб муаммоларидан бири ҳисобланади. Пластмасса маҳсулотлари ишлаб чиқариш мақсадида пресслаш, босим остида қолипларга қуйиш, экструзиялаш ва бошқа ишлов бериш усуллари, саноатнинг кўпгина тармоқларида кенг қўлланилади. Полимер материалларига ишлов бериш жараёнида 20 хил ишга яроқсиз маҳсулотлар ҳосил бўлади. Чиқиндиларнинг умумий миқдори дастлабки хомашёнинг массасига нисбатан турли маҳсулотлар учун 5% дан 25% гача ташкил этиши мумкин. Масалан, пояфзалларни устки қисми учун қўлланиладиган полимер материалларининг миқдори уларнинг навига ва бичиш технологиясига қараб 69-87% ташкил этади холос. Материалларнинг қолган миқдори (13-31%) чиқинди бўлиб қолади. Ишлаб чиқаришда бузуқ, ишга яроқсиз полимер маҳсулотларнинг пайдо бўлиш сабаблари, уларнинг асосий турлари ва микдори қуйидагилардан иборат. Олинадиган пластмасса махсулотига шакл берувчи қолип тозаланмаган бўлса, ёки полимер хом-ашёсининг намлик даражаси юқори бўлса, ёки у омборхоналарда нотўғри сақланган бўлса, унда олинадиган маҳсулот сиртида бошқа материалларнинг қўшимчалари ёпишиб қолиши мумкин. Бундай бузуқ ва ишга яроқсиз махсулотларнинг миқдори 27% ни ташкил этмоқда. Суюлма таркибидаги ҳаво ёки газларнинг қолипдан чиқиши қийинлашганда ёки қолип нобаробар қизиганда маҳсулот нурсиз, жилосиз бўлади, сиртида чизиқлар, нуқталар ва ғовакликлар пайдо бўлади. Бундай бузуқ маҳсулотларнинг миқдори 21% ни ташкил этмоқда. Қолип полимер материали билан тўлмай қолса (яъни, пуансон ва матриса (қолип) орасидаги масофа каттароқ бўлганда суюлма беҳудага ташқарига

оқиб чиқади), ёки босим кичик бўлиб материал оқмай қолганда, бузуқ маҳсулотлар пайдо бўлади. Уларнинг миқдори 9% ни ташкил этмоқда. Баъзан маҳсулот сиртида бир томонлама ёки икки томонлама қавариқлар ва ёришмалар пайдо бўлади. Бунинг асосий сабаби - босим пасайиши билан полимер суюлмаси таркибидаги газлар унинг сиртига шишиб чиқади. Бундай маҳсулотларнинг миқдори 7% ни ташкил этмоқда. Ишлаб чиқаришда полимер материали тўла эримасдан суюлма билан қуршаб олинган лўндалар пайдо бўлади. Суюлма оқувчан бўлганда маҳсулот сиртида чизиқлар пайдо бўлади. Бундай бузуқ маҳсулотларнинг миқдори 6% ни ташкил этмоқда. Маҳсулотнинг қолипдан олиш пайтида у деформасияга учрашиши мумкин, ёки уни совитилганда бир текис совилмайди, қискариши (ўтириши) мумкин, тоб ташлашиши (қийшайиши) мумкин. Бошқача қилиб айтганда, олинадиган маҳсулотнинг ўлчамлари лойиҳадаги андоза ва ўлчамларга мос келмаслиги мумкин. Бундай маҳсулотларнинг миқдори 4% ни ташкил этмоқда. Суюлманинг йўналтирувчи втулкаларнинг ифлосланиши ва тикилиб қолиши натижасида босим тасодифан камайиб бориб маҳсулотда ёришмалар пайдо бўлади. Олинадиган маҳсулотнинг қалинлиги рухсат этилган қалинликдан 0,3-0,6 мм га, қатламли ва толали материаллар учун эса 0,6-1,0 мм гача ошиб кетиши мумкин. Бундай бузуқ ва ишга яроқсиз маҳсулотларнинг миқдори 2-4% ни ташкил этмоқда. Маълумки, охирги йилларда республикамизда ва вилоятимизнинг барча ширкат хўжаликларида чигитни плёнка остида экиш технологияси жорий этилди. Бунинг учун қалинлиги 20-30 мкм ва эни 50 см бўлган полиэтилен плёнкаларидан қўлланиб келинмоқда. Бундан ташқари, қишлоқ хўжалиги машина-трактор ҳамда автожамланмалар паркларида ишлатиш муҳлатини ўтаб бўлган ва ҳозирги пайтда йиғилиб қолган резина шиналари мавжудки, уларни регенерасия қилиш (яъни, дастлабки хоссаларини тиклаш) анча қийинчиликларни туғдирмокда. Фойдаланиш муҳлатини ўтаб бўлган бундай

пластмасса маҳсулотларига “чиқинди” сифатида қараш, уларни ерга кўмиш ёки ёндириб юбориш – атроф-муҳит таркибини бузиш демакдир. Бундай материаллар турли хил бактерия ва микроорганизмлар таъсирида парчаланмайди ва зангламайди. Шунинг учун уларга қайта ишлов бериш йўли (пресслаш, босим остида қолипларга қуйиш, экструзиялаш) билан саноатнинг кўпгина тармоқларида қўллаш мумкин. Масалан, ичимлик идишлари ва плёнкаларни резина кукунлари билан аралаштириб, ҳосил бўлган қоришмадан пояфзал тагликлари ёки турли диаметрли қувурлар, ҳамда плёнкалар ишлаб чиқариш мумкин. “Чиқиндилар” ни янчиб кукун шаклига келтириш ва уларнинг таркибига ишлаб чиқариш корхоналаридаги чиқиндиларни киргизиб, яхшилаб аралаштириб уларни пресслаш йўли билан мустаҳкам, ишга чидамли маҳсулотлар олиш билан бирга, атроф-муҳитни ифлосланишининг олдини олиш мумкин. “Чиқиндилар” ҳисобига олинган бундай маҳсулотларнинг нархи ҳам арзон бўлади ва уларни қўллаш муддатлари ҳам 2-3 баравар узайтирилади.

Адабиётлар: 1. Deniz Ekinci “Biotechnology” Croatia, 2015 2. Winter J., Klein J. «Biotechnology: Environmental processes» Germany. VCH. 1999 3. Vallero D.A. «Environmental Biotechnology» - USA. Elsevier. 2010 4. Қ.Д.Давранов., Н.А.Хўжамшукуров. Умумий ва техник микробиология. Тошкент, ТошДАУ нашриёти, 2004 - 279 бет 5. Соловьев А.А. «Возобновляемые источники энергии» - Москва . МГУ . 2006 6. Г. П. Трошкова, Е. К. Емельянова, Н. О. Карабинцева “Экологическая биотехнология”, Учебное пособие. Новосибирск. 2011. 7. Кузнецов А. Е., Градова Н. Б. Научные основы экобиотехнологии. – М.: Мир, 2006. – 504 с. 8. Экологическая биотехнология : учеб. пособие / И.А. Сазонова .— Саратов: ФГБОУ ВПО "Саратовский ГАУ им. Н. И. Вавилова", 2012 - 106 с. 9. Фостер К.Ф., Вейз Дж. Д.А. Экологическая биотехнология. Пер. С англ/ Под ред. Гинака А.И.- Л.: Химия, 1990 10. Лер Р. Переработка и использование сельскохозяйственных отходов. Пер. с англ. / Под. ред. Шамко А. Н.. М.: Колос, 1989 - 415с.

Похожие

Озиқ овқат махсулотлари ишлаб чиқариш корхоналари қолдиқ махсулотлари утилизасияси ва иккиламчи махсулотлар олиш

Енгил саноат махсулотлари тайёрлаш корхоналари қолдиқларини утилизасиялаш ва иккиламчи махсулотлар олиш

Ёғочсозлик ва қоғоз ишлаб чиқариш корхоналари чиқиндилари утилизасияси ва иккиламчи махсулот олиш

Шаҳар маиший ва қаттиқ чиқиндилари утилизасияси ва иккиламчи махсулотлар олиш

Чикиндисиз ва кам чикиндили технологиялар