Минтақа табиатидан фойдаланиш ва ишлаб чиқариш кучларини жойлаштириш - Экология - Рефераты

Минтақа табиатидан фойдаланиш ва ишлаб чиқариш кучларини жойлаштириш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

43.5 KB

Минтақа табиатидан фойдаланиш ва ишлаб чиқариш кучларини жойлаштириш Режа: 1. Ишлаб чиқариш кучларини жойлаштириш тўғрисида тушунча. 2.Бозор иқтисодиёти шароитида ишлаб чиқариш кучларини жойлаштириш ва табиатдан фойдаланиш ва уни муҳофаза қилиш. 3. Табиатдан фойдаланиш ва табиатга таъсирининг характери бўйича ишлаб чиқариш кучларининг классификацияси. 4. Ўзбекистон худудларида табиатдан фойдаланиш ва ишлаб чиқариш кучларини жойлаштиришнинг истиқболли йўналишлари.

1. Ишлаб чиқариш кучларини жойлаштириш тўғрисида тушунча. Ишлаб чиқариш кучларини жойлаштириш айрим районлар табиий ижтимоий ва иқтисодий шароитларига мос ҳолда ишлаб чиқаришни ҳудудлар бўйича тақсимлашнинг динамик (ўзгарувчан) ҳолатини белгилайди ва унинг хусусияти маълум ижтимоий – иқтисодий шароитда шаклланган ҳудудий меҳнат тақсимоти билан белгиланади. Ишлаб чиқариш кучлари тушунчаси аҳолини ишлаб чиқариш воситалари ва қуролларини ўз ичига олади. Шу сабабдан Ушбу тушунча аҳоли яшаш манзилларининг жойлашиши ва ишлаб чиқаришнинг (саноатнинг жойлашиши, қишлоқ хўжалиги, ноишлаб чиқариш тармоқлари, транспорт, иқтисодий алоқаларнинг жойлашиши ва бошқалар) акс эттиради. Ишлаб чиқаришни жойлаштиришнинг муҳим омилларидан бири табиий муҳит ва унинг ресурслари бўлиб, улар маълум ҳудуд табиатининг ўзига хослиги ва табиий ресурс имконияти орқали ишлаб чиқариш кучларини жойлаштиришга бевосита таъсир кўрсатади. Айнан бир вақтнинг ўзида ишлаб чиқаришни ҳудудий жойлаштириш табиатдан фойдаланиш ва уни муҳофазалаш энг муҳим вазифалардан биридир. 2.Бозор иқтисодиёти шароитида ишлаб чиқариш кучларини жойлаштириш ва табиатдан фойдаланиш ва уни муҳофаза қилиш. Бозор иқтисодиётининг шаклланиши ва ривожланиши шароитида ишлаб чиқариш кучларини самарали жойлаштириш алоҳида аҳамиятга эга бўлиб, у ишлаб чиқаришнинг катта самара бериши, ҳудудларнинг табиий ресурс имкониятидан тежаб тергаб фойдаланиш асосида максимал фойда олиш, аҳоли яшашининг нормал экологик шароитини сақлаш ва яхшилашни таъминлайди. Бунда айниқса табиий ресурслардан мажмуа фойдаланиш, хом ашё ва ёқилғини қайта ишлашда чиқитсиз технологияларни қўллаш катта аҳамиятга эга. Минтақаларнинг табиий шароит ва ресурсларини ҳар

томонлама ҳисобга олиб бутун хўжалик тизимини қайта қуриш, иқтисодиётни ижтимоийлаштириш, айрим минтақавий иқтисодий ривожланиш даражасини тенглаштириш муҳим аҳамиятга эга. Хўжаликнинг ҳудудий тизимини такомиллаштириш, ҳар бир худуд ва районни ижтимоий ва иқтисодий ривожланишини бир-бирига боғлаб олиб бориш хўжалик мажмуасидаги ўзаро таъсирининг яхшилашига, минтақаларнинг мажмуа ривожланишига, ҳудудий ишлаб чиқариш мажмуалари ва саноат тугунларининг шаклланишига табиий ва иқтисодий ресурсларини унимли ўзлаштиришга йўналтирилиши лозим. Янги иқтисодий шароитда ишлаб чиқариш кучларини жойлаштиришда қуйидаги асосий принциплардан фойдаланиш муҳимдир:  ишлаб чиқаришни хом ашё, ёқилғи, истеъмолчи ва энергия манбаларига яқинлаштириш;  энг самарали табиий ресурс турларини биринчи навбатда ўзлаштириш ва улардан мажмуа фойдаланиш;  экологик вазиятни соғломлаштириш, табиатдан унимли фойдаланиш ва табиатни муҳофаза қилишнинг самарали тадбирларини амалга ошириш;  табиатдан фойдаланишда халқаро меҳнат тақсимоти имкониятларидан кенг фойдаланиш. Ҳозирги пайтда табиатдан фойдаланишни бошқариш тизимини такомиллаштириш энг муҳим муаммо ҳисобланади. Шу муносабат Билан табиатга етказиладиган зарарга ва унга масъулиятсизлик билан муносабатда бўлишга, экологик ифлослантирувчи маҳсулотларни ишлаб чиқаришга йўл қўймаслик. Экологик муҳитни соғломлаштириш, табиатдан самарали фойдаланишга эришиш учун қуйидагиларга эътибор бериш керак:  ишлаб чиқариш кучларини ривожлантириш ва жойлаштришни минтақалар ва экотизимлар бўйича экологик чеклаш тизимининг қонунчилик ва нормативларига амал қилиш;

 экологик соғломлаштириш, табиий ресурслардан унимли фойдаланиш ва уларни такрор ишлаб чиқаришга йўналтиришни рағбатлантирувчи экологик солиқ ва тўловлар тизмини қўллаш;  табиий ресурслар истеъмоли лимити, ифлослантирувчи моддаларни, чиқитларни атроф муҳитга чиқариш ва ташлаш, жойлаштириш лимитини, шунингдек табиий ресурслардан самарали ва мажмуа фойдаланиш кўрсаткичларини ишлаб чиқиш. 3. Табиатдан фойдаланиш ва табиатга таъсирининг характери бўйича ишлаб чиқариш кучларининг классификацияси. Маълум худудларининг ишлаб чиқариш кучларини ривожланиш даражаси унинг тизими табиатдан фойдаланиш ва уни муҳофаза қилишга катта таъсир кўрсатади. Ишлаб чиқариш тизимининг табиий муҳит ва одамлар саломатлигига (бошқа шароитлар бир хиллигида) катта таъсирини қуйидаги факт тасдиқлайди. М.Я.Лемешев маълумотларига кўра, тахминан бир хил уй- жой шароитлари ва медицина хизмати, транспорт даражасига эга бўлган 10 та шаҳардан 5 тасида экологик хавфли корхоналар жойлашганлиги сабабли ўлим бошқа ҳаво ва сув нисбатан тоза шаҳарларга нисбатан уч марта кўп бўлган. Биосфера ва одамларга айниқса иссиқлик энергетикаси, рангли металлургия, кимё саноати ва бошқалар катта салбий таъсир кўрсатади. Минтақалар хужалигининг хар хил жойлашуви табиатдан фойдаланиш ва табиатга таъсир кўрсатиш даражаси ҳам ҳар хил бўлишини ишлаб чиқариш кучларини жойлаштириш муаммолари ечимини топишда ва уларнинг ривожлантиришда ҳар томонлама ҳисобга олиш лозим.

4. Ўзбекистон худудларида табиатдан фойдаланиш ва ишлаб чиқариш кучларини жойлаштиришнинг истиқболли йўналишлари. табиий ресурсларни такрор ишлаб чиқариш ва уларни қайта тиклаш йил сайин тобора қийинлашиб бормоқда, шунинг учун мавжуд ресурслардан оқилона фойдаланиш ва уларга кўпроқ тежамкорлик ва эҳтиёткорлик билан муносабатда бўлиш, уларни асраш ва муҳофаза қилиш муҳим вазифадир. Табиий ресурслар имкониятидан тўла фойдаланиш, тайёр маҳсулот ишлаб чиқаришга ўтиш, маҳсулот сифати ва рақобатбардошлигини жаҳон бозори талаблари даражасига етказиш зарур. Тармоқлар ичидаги ва ҳудудий жиҳатдан вужудга келган номутаносибликларни бартарф этиш, республика ҳудудида ишлаб чиқариш кучларини жадал ривожлантириш, оқилона жойлаштириш ҳамда табиий ресурс имкониятидан тўла фойдаланшнинг истиқболли йўналишлари қуйидагилар:  ишлаб чиқариш ҳудудларининг табиий ресурс имкониятини тўла ҳисобга олиб самарали жойлаштириш;  табиий ресурс потенцалидан мажмуа фойдаланиш асосида минтақалар хўжалигини мажмуа ривожлантириш;  республика экологик-иқисодий районларининг ўзига хос хусусиятларини ҳисобга олган ҳолад улар ўртасида унимли ҳудудий меҳнат тақсимотини амалга ошириш.

Адабиётлар рўйхати 1. Каримов И.А. Ватан равнақи учун ҳар биримиз масъулмиз.Т.: 2001. 2. Холина В.И. «Основы экономик и природопользования» Питер 2005. 3. Галыцин А.Н. «Основы промышленной экологии» Академия 2004. 4. Кормилицин В.И. и др. «Основы экологии» М. «Интерсталь» 2001. 5. Проблемы питьевого водоснабжения и экологии. Т. Университет. 2002. 6. Ўзбекистон иқтисодий ахборотномаси-2004й. №9-10. 49 бет. 7. Ҳаёт ва қонун-2002й. №5. 76 бет. 8. Жамият ва бошқарув-2003й. №1. 65 бет.

Похожие

Ишлаб чиқариш мажмуалари ривожланишининг иқтисодиё экологик стратегияси ва табиатдан фойдаланиш концепцияси

Экологик – иқтисодий районлаштириш ва регионлар табиий – экологик потенциалидан фойдаланиш

Табиатдан фойдаланиш иқтисодиёти фанини ўқитишнинг аҳамияти предмети, мақсад ва вазифалари

Ёғочсозлик ва қоғоз ишлаб чиқариш корхоналари чиқиндилари утилизасияси ва иккиламчи махсулот олиш

Кимёвий ишлаб чиқариш корхоналари қолдиқ маҳсулотларини утилизасиялаш ва иккиламчи маҳсулотлар олиш