Ерлардан фойдаланиш ва муҳофаза қилишнинг ҳуқуқий ҳолати - Экология - Рефераты

Ерлардан фойдаланиш ва муҳофаза қилишнинг ҳуқуқий ҳолати

Загружено в:

14.09.2022

Скачано:

0

Размер:

54.5 KB

Ерлардан фойдаланиш ва муҳофаза қилишнинг ҳуқуқий ҳолати Режа: 1. Ерларни муҳофаза қилиш ва улардан фойдаланиш ҳуқуқий ҳолатининг тушунчаси ва хусусиятлари 2. Ягона давлат ер фонди ва унинг таркиби 3. Ерлардан фойдаланиш ҳуқуқининг вужудга келиши ва бекор бўлиш асослари, тартиби 4. Ер эгаси, ердан фойдаланувчи, ижарачи ва ер участкаси мулкдорининг ҳуқуқ ва мажбуриятлари. 5. Ерларни муҳофаза қилишнинг ҳуқуқий чора-тадбирлари

Ерларни муҳофаза қилиш ва улардан фойдаланиш ҳуқуқий ҳолатининг тушунчаси ва хусусиятлари Ер мамлакатимиз миллий бойлигининг энг муҳим қисми, ишлаб чиқаришни юритишнинг асосий негизи ҳисобланади. Ер ресурсларидан оқилона фойдаланиш ва уларни муҳофаза қилиш масаласи жуда муҳим ва долзарб муаммолардан бири. Ер ресурсларидан самарали фойдаланиш ва уларни муҳофаза қилиш ҳар хил восита ва усуллар ёрдамида амалга оширилади. Шундай усуллардан энг муҳимларидан бири — ер бойликларини ҳуқуқий муҳофаза қилишдир, яoни ерни қонунлар ёрдамида бузилишб ташланишдан, ифлосланишдан, заҳарланишдан, ишдан чиқишдан ҳимоя этишдир. Мамлакатимизда ерларни муҳофаза қилишнинг ўта муҳимлигини яна шу билан шарҳлаш мумкинки, йилдан йилга аҳолининг тез ўсиб бориши натижасида жон бошига ҳисоблаганда суғориладиган ер майдонлари камайиб бормоқда. Бу кўрсаткич 50-йилларда аҳоли жон бошига 0,5 гектар, 70- йилларда 0,4 гектар, 80-йилларда 0,2 гектардан тўғри келган бўлса, ҳозирги вақтда эса ундан ҳам пасайиб кетган. Шунингдек қурилишлар эгаллайдиган ер майдонлари ҳар 15 йилда 2 баробар ортмоқда. Ерларнинг жамият ҳаётидаги бажарадиган функцияси муҳим аҳамият касб этади. Сабаби жамики нарсаларнинг яратувчиси, уларни яшаш тарзида белгилаб берадиган ресурс ҳисобланади. Қишлоқ хўжалигидаги фаолиятларини яoни хўжалик юритишни барча шаклларини амалга оширади. Ер бўлмас экан хеч қандай мавжудот бўлмайди. У ҳаёт манбаидир. Шунинг учун жамият ҳаётида тутган урни юкори бўлиб бир қанча функцияларни амалга оширади: 1. Ер — Инсонларнинг хўжалик фаолияти билан шугулланишни та ъ минлайди 2. Ер — ўзининг барча жонли ва жонсиз организмларни озиклантиради

3. Инсоният ва бошқа организмларни яшаш худудидини ташкил этади. Бошқа турли функцияларни масалан: иқтисодиёт, ижтимоий, экологик қоидаларини амалга оширади. Ер умумий бойликдир, ундан одилона фойдаланиш зарур, унумдор ва хосилдор ерларни кўпайтириш зарур, бу билан жамиятни ривожлантиришга замин яратилади. Ерларни муҳофаза қилиш, Ер кодекси ва табиий ресурслардан фойдаланиш тўғрисидаги, жиноят, фуқаролиқ маoмурий, меҳнат қонунлари билан тартибга солинади . Ягона давлат ер фонди ва унинг таркиби Ўзбекистон Республикасиниг барча ерлари ягона давлат ер фондини ташкил килади. Унинг таркибига турли ерлар киради ва бу ерларнинг барчаси маoлум бир мақсадларда фойдаланиш учун ишлатилади. Уларнинг ҳар бирини ўзига хос муҳим хусусиятлари бор. Амалдаги Ер кодексига мувофиқ республикамизда саккизта ер тоифаси ажратилган. Улар қуйидагилар: — қишлоқ хўжалиги ерлари . У ер фондининг муҳим тармо ғ и бўлиб аҳолининг яшаши, давлатни равнак топишида ўзининг анчагина ҳиссасини қўшади. Бошқа соҳаларни турли махсулотлар билан таъминлаб туради. — аҳоли пунктлари ерлари улар таркибига шаҳар, паселка, қишлоқ, овул аҳолисини ерлари киради. Ундай ерлар республика фуқаролари учун эътиборли саналади ва улар узларининг ерларига тўла эгалик қилиши, улардан фойдаланиш билан бирга маoлум даражада давлатга тулов ҳам бериб турадилар. — саноат, транспорт, алоқа, мудофаа ерлари . Уларни ҳам муҳим хусусиятлари мавжуд бўлиб, бошқа тармоқлардан ажралиб туради. — тарихий маданий аҳамиятга молик ерлар .

— табиатни муҳофаза қилиш , соғломлаштириш, дам олиш, тарихий маданий мақсадларда ажратилган ерлар. — ўрмон фонди ерлари мавжуд бўлиб, ундаги ўсимликни ва турли дарахтлар инсоният оламини тоза ҳаво яoни кислород билан таъминлаб туради. У ерлардаги тупроқ намгарчилиги яхши бўлади, тупроқни сув ва шамол эррозиясидан сақлайди — сув фонди ерлари ва заҳира фонди ерлари Заҳира ерлари унумдор бўлиб, қишлоқ хўжалик ерлари учун фойдаланишдан ташқари бошқа ҳар қандай соҳа учун тадбик этилиши мумкин. Ер эгаси, ердан фойдаланувчи, ижарачи ва ер участкаси мулкдорининг ҳуқуқ ва мажбуриятлари Ҳaр қандай ердан фойдаланиш ҳуқуқига жисмоний шахс ёки юридик шахслар қонунда белгиланган тартибларга амал калган ҳолда эга бўлгандан сунг эга бўладилар. Унгача ҳеч ким ердан фойдаланиш ҳуқуқига эга бўлмайди. Агарда жисмоний ёки юридик шахслар қонунларга зид равишда ёки ўзбошимчалик билан ерлардан фойдаланса, ёки бирорта ерга эгалик килаётган бўлса, қонун бўйича жавобгарликка тортилади. Шунинг учун ердан фойдаланиш ҳуқуқи ер ажратиб бериш оркали амалга оширилади. Фақатгина қонунларда назарда тутилган ва белгиланган тартибда бериладиган ер участкаларига эгалик қилиш ва улардан фойдаланиш зарурдир. Масалан: шахсий ёрдамчи хўжалик юритиш учун, қишлоқ хўжалиги ва ўрмон хўжалиги корхона ва ташкилотларга кирмайдиган ерларни аҳолига эгалик қилиш, фойдаланишга бериш, уй жой қурилиш учун аҳолига бериш, мол бокиш учун бериш уз ўзини бошқарув органлари такдимномасига биноан туман ҳокимиятининг ер ажратиб бериш ҳақидаги қарорига асосан берилади. Ердан фойдаланиш ҳуқуқи қуйидаги асосларда вужудга келади: 1. Ерлардан доимий фойдаланиш ҳуқуқи

2. Мерос қилиб қолдириладиган умрбод эгалик қилиш ҳуқуқи 3. Ижара олиш асосида 4. Хусусий мулк ҳуқуқи асосида Ер кодексининг 36-моддасида қуйидаги ҳолларда эса ердан фойдаланиш ҳуқуқи бекор бўлади деб кўрсатилади: — ер участкасидан фойдаланишдан ихтиёрий равишда воз кечилганда ёки ер участкаси фойдаланишга берилган муддати тугаганда; — ерни эгаллаб тўрган юридик ёки жисмоний шахс фаолияти тўхтатилганда; — шартнома шартлари бўзилганлиги сабабли ижарага бериш шартлари бекор қилинганда; — ерлардан бошқа мақсадларда фойдаланилганда; — ер участкасидан тупроқ хосилдорлиги пасайишига, унинг ҳимоявий таoсири асосан эгаллаган вазиятни ёмонлашувида олиб борадиган усуллари билан фойдаланилганда; — ердан олинадиган солиқлар ва ижара солиқлари вақтида ўзиликсиз тўланмаганда; — Қишлоқ хўжалик ишлаб чиқариш учун бериладиган ерлардан йил давомида фойдаланмаганда, ноқишлоқ хўжалиги ишлаб чиқариши учун берилган ер участкасидан 2 йил мобайнида фойдаланилмаганда, қонун — қоидаларга риоя килмай ўзбошимчалик билан фойдаланганда ерлардан фойдаланиш ҳуқуқи бекор бўлади. —

Ер эгаси, ердан фойдаланувчи, ижарачи ва ер участкаси мулкдорининг ҳуқуқ ва мажбуриятлари Ҳар қандай ҳолларда ҳар eргa эгалик килувчилар улардан фойдаланувчилар муайян даражада ҳуқуқ ва мажбуриятларга эга бўлади. Улар Ер кодексининг 39–40-моддаларида санаб ўтилган. Улар ўз ҳуқуқ доирасига биноан ерларга эгалик қилиши ёки улардан фойдаланиши мумкин бўлиб, лекин маoлум микдорда уз бурчларини унутмасдан уларни амалга оширишлари керак Ҳар бир фуқаро ёки юридик шахс ўзига берилган ердан уз хохишига кўра фойдаланадилар. Улар уз ер участкасини ижарага бериб даромад ундириши ёки ўзи хохлаган қишлоқ хўжалик махсулотини етиштириб даромад олишлари ҳам мумкин, лекин булар қонун талабига зид бўлмаслиги керак Яoни улар қонунларга риоя килган ҳолда фойдаланишлари керак белгиланган микдорда солиқларни вақтида ва узлуксиз тўлаб боришлари керак шартнома шартларига риоя қилишлари, ерлардан фойдаланишда уларга ортикча зарар етказмаслиги, тупроқ унумдорлигини ошириб, хосилдорликни пасайишини олдини олишлари керак Ер қонунчилиги аввало қишлоқ хўжалигига мўлжалланган, айниқса, суғориладиган ерларни муҳофаза қилишга алоҳида эътибор беради. Чунончи ер кодекссининг 43-моддасига биноан, қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ерларни қишлоқ хўжалигидан ўзга эҳтиёжлар учун бошқа тоифадаги ерларга ўтказишга алоҳида ҳолларда йўл қўйилади. Алоҳида қимматга эга бўлган унумдор суғориладиган ерлар махсус муҳофаза қилиниши лозим ва уларни суғорилмайдиган ерлар жумласига ўтказилишига йўл қўйилмайди (45- модда). Ер қонунчилиги ераларнинг ҳолатига, экологиясига салбий таoсир этадиган объектлар, иморат ва иншоотларни жойлаштиришнинг алоҳида тартибини белгилайди. Ерларни ҳосилдан қолишдан ёки бузилишдан ҳимоя

қилиш чоралари билан таъминланмаган ҳамда экология экспертизасининг ижобий хулосаси бўлмаган объектларни фойдаланишга топшириш ва бундай технологияларни қўллаш таoқиқланади (80-модда). Ерларни оқлона муҳофаза қилганлик учун ер кодексида (82-модда) иқтисодий рағбатлантириш чоралари ўрнатилган. Иқтисодий рағбатлантириш, ер солиғи тўлаш бўйича имтизлар бериш, қоедит бериш бўйича имтиёзлар бериш, бюджетдан маблағлар ажратиш каби тадбирлардан иборат бўлиб бу тадбирлар тупроқ унумдорлигини сақлаш ва тиклаш, ерларни салбий ҳолатлардан муҳофаза қилиш, мелиоратив ҳолатини яхшилаш, янги технологияни жорий қилиш бўйича ишларни амалга оширганларга нисбатан қўлланилади. Маoмурий жавобгарлик кодексининг 65–67-моддаларида, Жиноят кодексининг 196–197-моддаларида, Ер кодексининг 45-моддасида ерни муҳофаза қилиш қоидалари ёритиб берилган.

Фойдаланилган манбалар: 1. Акимова Т.А., Хаскин В.В. Экология - М:. 1998.-455с. 2. Акимова Т.А., Кузьмин А.П., Хаскин В.В. Экология-М.: ЮНИТИ, 2001. 3. Баратов П. Табиатни муҳофаза қилиш. Тошкент, Ўқитувчи, 1991. 4. Бекназов Р.У., Ю.В. Новиков. Охрана природў Т.”Ўқитувчи” 1995. 5. Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Иқлим ўзгариши бўйича рамкавий конвенцияси бўйича Ўзбекистон Республикасининг Биринчи Миллий ахбороти. Тошкент., 1999. 6. Борейко В.Е. Постижение экологической теологии. Киевский эколого- культурнўй центр, 2000. 7. Валуконис Г.Ю, Мурадов Ш.О. Основў экологии. Том I Обҳая экология, Ташкент, «Мехнат», 2001. 8. Горелов А.А. Экология. –М.: «Центр», 1998. 9. Гладкий Ю.Н., Лавров С.Б. Глобальная география.- М.: Дрофа, 2002. 10. Данило Ж.Маркович Социальная экология. М.: «Просвеҳение», 1991. 11. Данилов- Данильян В.И.,Лосев К.С. «Экологический вўзов и устойчивое развитие » М.: 2000 . 12. Демина Т.А. Экология, природопользование, окружаюҳая среда М., Аспект Пресс 1996.- 143с. 13. Каримов И.А.. Ўзбекистон XXI аср бўсағасида: хавсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари. Т. : Ўзбекистон. 1997 14. Клечек Й., Якеш П. Вселенная и Земля. Артия 15. Коробкин В.И., Передельский Л.В. Экология в вопросах и ответах. – Ростов –на-Дону.: Феникс, 2002. 16. Красная Книга Узбекской ССР. Том I . Ташкент,. «Фан», 1983. 17. Красная Книга Узбекской ССР. Том II . Ташкент., «Фан», 1984.

18. Криксунов Е.А., Пасечник В.В.,Сидорин А.П. Экология. -М.: Дрофа,1995.-240с. 19. Мавриҳев В.В. Основў обҳей экологии. Минск,: «Вўшэйшая школа», 2000. 20. Насафий А. Зубдат ул ҳ ақойиқ. Тошкент. « Камалак”., 1995.

Похожие

Ўрмонлардан фойдаланиш ва муҳофаза қилишнинг ҳуқуқий ҳолати

Ҳайвонот дунёсидан фойдаланиш ва муҳофаза қилишнинг ҳуқуқий ҳолати

Ўсимлик дунёсидан фойдаланиш ва муҳофаза қилишнинг ҳуқуқий ҳолати

Ер ости бойликларидан фойдаланиш ва муҳофаза қилишнинг ҳуқуқий ҳолати

Муҳофаза этиладиган табиий ҳудудлар ва объектларнинг ҳуқуқий ҳолати