Чақириққача тайёргарлик дарсларининг сифат ва самарадорлигини ошириш йўллари - НВП - Рефераты

Чақириққача тайёргарлик дарсларининг сифат ва самарадорлигини ошириш йўллари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

73 KB

Чақириққача тайёргарлик дарсларининг сифат ва самарадорлигини ошириш йўллари Режа: 1. ЎЧТ дастури 2. «БҲТ услубиёти» ўқув қўлланмаси. 3. БҲТ бўйича дарсдан ташқари ишларни ташкил этиш. 4. Ёшлар БҲТи ҳақидаги қоидалари 5. Ўқувчиларнинг бошланғич ҳарбий тайёргарлиги ва унинг педагогик асослари.

Шундай қилиб, ёшларни ҳарбий хизматга тайёрлаш Ўзбекистон Республикаси қонунлари асосида ташкил этилади ва олиб борилади. ЧХТ жараёнида қуйидагиларни эгаллашлари керак: – Ўзбекистон Республика Конститутцияси қоидаларини ўзлаштириб олиш; – Қуролли Кучлар вазифаси, уларнинг хусусиятлари ва характерларининг ҳарбий хизматдаги аҳамияти; – Ўзбекистон Республика фуқаросининг муқаддас бурчи – ҳарбий қасамёднинг асосий талаблари, Қуролли Кучлар Низомини тушуниб олиш; – ҳарбий қисм қуроллари ва ҳарбий техникаси, шахсий тартибнинг ҳаёти ва жойлашиши билан танишиб олиш; – ёшларни тайёрлаш ҳажмида зарур ҳарбий билим ва амалий маҳоратларга эга бўлиш; – фуқаролар ҳимояси асосини ўзлаштириб олиш ва келажакда Қуролли Кучлар сафига чақириладиган ўсмирлар қисқа вақт ичида замонавий қуролланиш, ҳарбий техникани эгаллаб олишлари учун фуқаро химояси асосларини ўзлаштириш ва оммавий қирғин куролидан ҳимояланиш кўникмаларини эгаллаш. Йигитлар учун ЧХТга ўқув юртларида 140 ўқув соати ажратилади. Қизлар фуқаролар муҳофазаси ва тиббий билимлар асослари (ФҲ, ТБА) учун 70 соат ажратилади. Машғулотларни талабга мувофиқ ўтказилишини таъминлаш учун ва низом талабларини бажариш, ўқувчиларга амалий кўникмаларни сингдириш мақсадида ҳар бир синф, ўқув гуруҳи взвод деб номланган ва уч бўлимга бўлинади. Ўқувчилардан ўқув юрти директори буйруғи билан ўқув юрти раҳбари томонидан взвод ва бўлим командирлари тайинланади. ЧХТ бўйича машғулотлар командир томонидан взвод сафлаш ва машғулотга тайёргарлиги ҳақида ҳисобот бериш билан бошланади. Ўқувчиларни командаларни тўғри бажариш, сафда тартибни сақлаш, саф

тортишга ўргатиш одатда ҳарбий раҳбар, инструктор иштирокида амалга оширилади. Ҳисобот шакли: «Ўртоқ лейтенант (ҳарбий раҳбар) 2 чи взвод 20 та курсантлардан иброат бўлиб, тактик тайёргарлик бўйича машғулотларга саф тортди. Взвод командири - ўқувчи». Ҳисобот бергандан сўнг взвод командири қўлини бош кийимидан тушурмай (агарда у бош кийимида бўлса), чап (ўнг билан) оёғи билан четга бир қадам қўйиб бир вақтнинг ўзида ўнгга (чапга) қайрилади ва машғулот раҳбарининг олдинга ўтказиб юбориб, унинг орқасидан бир-икки қадам орқага ва сафнинг ташқи томонидан боради. Ҳисобот қабул қилиб, машғулот раҳбари сафнинг ўртасига боради, улардан уч-тўрт қадам нарида тўхтаб, сафга қараб юзи билан туради ва ўқувчилар билан саломлашади «Салом (курсант) аскарлар, ўқувчилар». Ўқувчилар саломга баланд овоз билан, аниқ ва биргаликда жавоб берадилар «Салом ўртоқ лейтенант». Машғулотларда ҳар доим тартиб ва интизом сақланиши керак. Ҳарбий раҳбар ўқувчи билан муносабатда бўлганида у дарҳол ўрнидан туради ва «ростлан» ҳолатини бажаради, ўзини таништиради: «фалончи ўқувчи». Агар машғулот раҳбари ўқувчига фамилиясини айтиб мурожаат қилса,. у «мен» деб жавоб қайтаради. Ўтиришга рухсат олиб, ўқувчи «хўп бўлади» дейди ва тез шовқинсиз ўз жойига ўтиради. Ўқувчи ҳарбий раҳбарга мурожаат этишида қўлни кўтаради ва рухсат олганидан кейин ўрнидан туради «ростлан» ҳолатини қабул қилади, ўзини таништиради ва савол беради. Ўқув жойларида инструктор ўқувчига мурожаат қилганда ёки акси ўқувчи ўзини таништиради: «хизматга тайёргарлик кўрувчи Ахмедов» ёки «хизматга чақирилувчи Ахмедов». Машғулотлар (дарс) тугагандан сўнг взвод командири машғулот раҳбари рухсати билан «ростлан» ёки «турилсин, ростлан» командалари берилади. Машғулот раҳбари «хайр ўқувчилар» дейди. Ўқувчилар биргалиқда «саломат бўлинг, ўртоқ лейтенант» (ҳарбий раҳбар) деб жавоб қиладилар ва «эркин» командаси берилганидан сўнг ҳарбий кабинетдан олдин ҳарбий раҳбарни

ўтказиб юбориб чиқадилар, тунда ўқув юрти чиқиш ёки кириш жойига келиб, «эркин, тарқал» командаси берилади. Ўқувчилар машғулотларга тайёрланиб ва ўқув юртида кўрсатилтанича кийинган бўлиб келишлари керак, ўқув юртида кийиниш тартиби, сафда текис ва калта соч билан юриш тавсия этилади. Йил фаслига қараб кийиниш формалари турлича бўлиши мумкин, масалан: № 1–ҳарбий хона (синфда) машғулотлар учун – бир тусдаги шим, костюм, кўйлак, галстук, туфли (пас пошнали) ёки мактаб формаси; №2 – сафда машғулотлар ўтказиш - шу каби, яъни №1 вариантдаги ва бундан ташқари бош кийими, №3 – сафда, дала шароити ва машғулот ўтказиладиган майдонда – иш кийими формаси (куртка, шим), бош кийими; №4 – спорт залида замонавий тарбия машғулотлари – спорт оёқ кийими ва шу каби. Ҳарбий кийимда юриш - ҳарбий раҳбар, захирадаги офицерлар учун машғулотлар ўтказиш пайтларида мажбурий ҳисоблаиади. Амалий машғулотлар бошланиши олдидан тартиб қойдалари ва ўрганилаётган саволлар бўйича ҳаракатларда хавфсизлик чоралари қисқача баён этилади. Машғулотларга тайёрланишда (дарсга) машғулотлар раҳбарига қуйидагилар тавсия этилади: - мавзу ва ўқув саволларини аниқлаб олиш; - ўқув ва тарбиявий мақсадлари, ўқув саволларини ишлаб чиқиш. Илгари ўрганилган материалларни ўзлаштириш даражасини текшириш, ўтказиш бўйича машғулот ва_ саволларни маънавий таъминлаш; – машғулотга мувофиқ низом боблари, кўрсатмалар, ўқув ва бошқа амалиётларни ўрганиб чиқиш; - усул (ҳаракатлар)ни бажаришда машқ қилиб олиш; - уй вазифасини белгилаб олиш. Машғулот ўтказиш жойи ва моддий таъминланиши олдиндан тайёрланган бўлиши керак. Амалий тактик саф тортиш, тематик машғулотларга тайёрланишда машғулот раҳбари ёрдамчилари билан инструктаж ўтказади (техник

шароитни машқ қилиш), ўқувчилар билан услуб ва ҳаракатларни қай тартибда ўрганишни кўрсатади, уларга бу услуб ва ҳаракатларни тўғри бажаришга ўргатади. Машғулотга тайёрланиш (дарс) машғулот режа-конспектини тузиш билан якунланади. Машғулот (дарс) кириш, бир-бири билан боғлиқ асосий ва якуний қисмлардан ташкил топади. Кириш қисмида взвод саф тортади, машғулот раҳбарига ахборот берилади, ўқувчилар ташқи кўриниши кўздан ўтказилади ва улар билан илгари ўрганилган материал ўзлаштириш даражаси текширилади. Ҳар бир саф тортишда взвод раҳбари сафнинг тўғри ва текислигига эътиборни қаратади, сафда интизом сақланиш, сафда туриш низоми талабларига мувофиқ сафда туриш ва саф тортишда ўқувчилар вазифаларини бажаришлари ва камчиликларни бартараф этишга эришиши керак. Бундан ташқари мулоқотларнинг бу қисмида улар билан бўш ўзлаштириб олинган сафдаги услублар ва командалар бажарилиши машқ қилинади. Бунинг учун 5 дақиқа ажратилади. Илгари ўтилган материалларни текшириш ўқувчиларга савол бериш ва услуб ва ҳаракатларни бажаришларини текшириш, жавобларига бахо беришдан иборат бўлади (амалий усул, ҳаракат). Машғулотлар асосий қисми машғулот мавзуси ва мақсадлари маълум қилингандан сўнг ўқув саволлари мазмунига қараб, янги материал билан таништирилади ва мустаҳкамланади ёки усул, ҳаракатларга ўқитилади ёки баравар иккаласи ўтилади. Янги материални мустаҳкамлаш савол-жавоб ўтказиш ва усул ҳаракатларини бажариш орқали бутун материални ёки бир қанча асосий саволларни баён этишдан сўнг ўтилади. Усул ва ҳаракатларга, ўқитиш, одатда, белгиланган тартибда олиб борилади. Машғулот раҳбари усул ва ҳаракатларни умумий намуна қилиб кўрсатиб беради, шундан сўнг ўқувчиларни унинг белгилари бўйича ўрганиб олиш тартиби билан таништиради, 1-белгиси бажарилишини тушунтириб кўрсатади ва ўқишга киришади, услубни (ҳаракатни) ўрганиб олиш

секинлаштирилган суратда бошланади, бунда асосий эътибор уни тўғри бажарилишига қаратилади, кейинчалик машқ сурати оширилиб борилади, усулларни (ҳаракатларни) белгиларга бўлиб ўрганиб олинганидан сўнг раҳбар усулни умуман бажаришни ўргатишга ўтади. Машғулотлар якуний қисмида уларнинг натижалари мужассамлаштирилиб, ўқувчилар машғулотда бажарган ишларига баҳо берилади, жавоб ва ҳаракатларидаги камчиликлари кўрсатилади, яхши жавоб бериб машқни тўғри бажарган ўқувчилар кўрсатилиб ўтилади, зарур бўлса уйга топшириқ берилади ҳамда навбатдаги машғулот мавзуси ва кийиниш формаси маълум қилинади. ЎЧТ бўйича ўрта махсус ўқув юртларида машғулотларнинг ташкил этилиши ва ўтказилиши умумтаълим мактабларидян фарқи ҳарбий раҳбар ишнинг ўзига хослигидадир. Бу фарқ ўқувчилар индивидуал ва ёши хусусиятларининг ҳисобга олинишида ифодаланади. Ўрта махсус ўқув юрти қиз ва йигитлари бир-бирларидан ривожланиши, назарий тайёрланганлиги, умумий тарбиявийлиги, ҳаётий тажрибаси, қизиқишлари ва бошқалар билан фарқ қилади. Педагогик жамоа бунга алоҳида эътибор бериши керак. Айниқса, 15-16 ёшли ўқувчилар имкон борича янада кўпроқ турли маълумот ва билимлар олишга интилиши, балки ўқув юрти ижтимоий ҳаётида иштирок этиш истагида ифодаланадиган юқори ижтимоий фаоллик кўрсатади. Машғулотларнинг ўзига хослиги шундаки, ҳарбий раҳбар машғулотларни кўп сонли гуруҳлар билан ташкил қилиши ва ўтказиши керак, бу баъзида ортиқча оғирликка олиб келади. Шунда мазкур ўқув юрти захирадаги зобит ёки бу вазифани уддалай оладиган бошқа фан ўқитувчиларини четдан соат ҳақ тўлашга кўра ЎЧТ ўқитувчиси лавозимига ишга таклиф қилишга ҳақли. ЎЧТ бўйича ҳарбий-ватанпарварлик тарбия ва ўқув жараёнини ташкил қилишда қишлоқ хўжалиги ҳамда Қуролли Кучлар сафида хизмат қилиш

учун мазкур ўқув юртида мутахассисларни тайёрлаш йўналиши назарда тутилиши керак, яъни фаолият турига кўра (авиация саноати, радио соҳаси бўйича мутахассисларни тайёрлаш) иш йўналтирилган бўлиши керак. Илгари айтганимиздек ўқиш вақти бир йилдан уч йилгача бўлганлиги учун ўрганиладиган мавзулар ҳажми ҳам шунга мос ўрганилади. Бир йиллик дастур. бўйича 70 соат, 2 йиллик ва ундан кўпроқ дастур учун ЎЧТ тўла ҳажми ўтказилади. Ҳарбий ватанларварликда тарбиялаш ва ЎЧТ бўйича ўқув жараёнида ушбу ўқув юртида мутахассислар тайёрлаш соҳаси ҳисобга олиниши керак. Биринчи машғулот саволини якунлашда раҳбарга ҳар бир машғулот ўқувчиларда маънавий-сиёсий сифатларини тарбиялаш, ватанни ҳимоя этиш бўйича ўз бурчини бажаришга тайёрлаш, уларда ўқув мавзулари ҳажмида Қуролли Кучлар низом талабларига мувофиқ ахлоқ ва ҳаракатлар кўникмаларини ривожлантиришга қаратилган бўлиши кераклигини талабаларга тушунтириш тавсия этилади. Иккинчи ўқув саволини тушунтиришга киришар экан, раҳбар ўқув саволларига ўқувчилар ўзлаштиришларини текшириш ва баҳолаш, маҳорат ва кўникмаларни эгаллаш ўқув жараёнининг мажбурий белгилари бўлиши кераклигидан бошлаши керак. Мунтазам назорат – биринчи навбатда, ўқувчиларнинг турли босқичларда билим ва маҳоратларининг шаклланишини бошқаради, у катта умумтаълим ва тарбиявий аҳамиятга эга. Билим, маҳорат ва амалий кўникмаларни текшириш ва баҳолаш мунтазам олиб борилиши, тўғри ва чуқур объектив ўқувчилар шахсининг яхши сифатларини юзага келтиришга ёрдам берадиган бўлиши керак. Ўқиш амалиётида доимий ва якуний текширишлар кенг қўлланилади. Ҳарбий хизматга тайёрлаш бўйича билим ва амалий кўникмаларни доимий текшириш ҳар бир дарсда сўров шаклида ажратилган вақтда тушунтйриш жараёнида, материални такрорлаш, мустаҳкамлаш ҳамда уй вазифасини. текширишда бажарилади. Доимий текшириш турли шаклларда биргаликда фойдаланиш ўқувчиларнинг ўзлаштириш фаолиятини фаоллаштиради.

Доимий текшириш, шунингдек барча ўтилган мавзу ўзлаштирилишини назорат қилиш мақсадида ҳам олиб борилади Ҳарбий раҳбар мавзунинг асосий мазмунини билмасдан туриб, жавоб бериб бўлмайдиган савол бериши мумкин. Бундай текширишлар ўқувчиларни мантиқий фикрлаб, материалда асосий маънони топишга ўргатади. Ўқиш вақтини тежаш мақсадида турли ўқитиш ва текшириш технологик воситаларини кенг қўллаш мумкин. Якуний текшириш ҳар бир чорак ёки ўқув йили охирида ўтказилади. Унинг мақсади - ҳарбий хизматга тайёрлаш фани бўйича ўқишда эришилган натижаларни объектив баҳолаш. Доимий ва якуний текширишнинг кенг тарқалган шакли ўқувчиларни индивидуал ва фронтал сўров қилишдир. Индивидуал сўровда ўқувчи ёзув тахтаси олдида жавоб бериб, зарур бўлса, керакли жавобларни ёзиб чиқиб кўрсатади. Ўқувчи жавобини бутун синф эшитади, жавобдан сўнг ўқувчилар уни тўлдиради, хатоларини тузатади. Фронтал сўровда, одатда, ҳамма ўқувчилар текширишдан ўтказилади. У ёзма ва оғзаки бўлиши мумкин. Бутун ўтилган материалларни қамраб оладиган чақириққача тайёрлаш дастурининг бутун ёки бир қисмини ўрганиб бўлгандан сўнг якуний баҳоларни қўйиш учун ўқувчилар билим ва кўникмалари даражасини аниқлаш мақсадида назорат машғулотлари ўтказилади. Турли саволларни қўйиш тартибини пухта ўйлаб чиқиш керак. Бу машғулотларда ҳар бир ўқувчи ҳарбий раҳбар топшириғи бўйича амалий ҳаракатлар (услуб нормативлар) бажариб, таълим дастури бўйича назарий саволарга жавоб беради. Назорат машғулотлари ўқувчилар билан усул ва ҳаракатларнинг бажарилишини таъминлайдиган, олдиндан тайёрланган ва жиҳозланган ўқув жойлари, майдонча ва шаҳарларда олиб борилади. Дастур бўлимлари бўйича қўйилган аниқ саволга оғзаки жавоб қуйидагича бўлиши керак: назарий материалларни баён этиш ёки ёзув тахтасида масалани ечиш, қурол техника ва асбоблар тузилишини кўрсатиш орқали гапириб бериш. Бошида бутун взвод назорат саволи қўйиш, кейин эса ўқувчиларни жавоб учун чиқариш тавсия этилади. Оғзаки жавоб беришда

жавобнинг тўғрилиги, тўла ва кетма-кетлиги, низом ва махсус атамаларни ишлатиш, мустақил фикр юритиш, олинган билимларни амалий қўллаш аҳамиятини тушунтириш ҳисобга олинади. Усул ва ҳаракатларни амалий бажариш ўқувчилар билим ва кўникмаларини текшириш асосий усули ва ўқувчиларга баҳо қўйиш асосий мезони ҳисобланади. Усул ва ҳаракатни бажариш учун топшириқ беришда ҳарбий раҳбар ўқувчига нимани бажариш кераклигини тушуниб олиш ва ҳаракатларга тайёрланиш учун вақт беради. Ўқувчи тайёр бўлганидан сўнг ҳарбий рахбар бажаришга буйруқ беради. Ҳаракатлар бажариб бўлинганидан сунг ўқувчига баҳо қўйилади. Бунда усул (ҳаракатнинг) тўғри бажарилганлиги, бажариш тартибига риоя қилиниши ҳамда назарий билимлардан амалий фойдаланиш маҳорати ҳисобга олинади. Назорат машғулотларини ўтказиш чақириққача тайёрлаш бўйича ўқув жараёнини ташкил этишнинг масъулиятли даври ҳисобланади. Ўқув юртларида назорат машғулотлари дастурнинг биринчи бўлими, Қуролли Кучлар низоми, фуқаро мудофааси ва тиббий санитар тайёргарлик бўйича ўтказилади. Тактик ўт очиш, саф тортиш ва жисмоний тайёргарлик бўйича назорат машғулотлари дала-ўқув йиғинларида фақатгина йигитлар билан, ҳарбий- спорт соғломлаштириш лагерларида туман (шаҳар) ижроя қўмитаси комиссия раҳбарлигида ўтказилади. Назорат машғулотларида йигитлар қуйидаги нормативларни бажаради: машқ, усул, ҳаракатлар. Тактик тайёргарлик бўйича: нишонлар топиш, уларнинг жойларини аниқлаш, маҳаллий шароитни кузатиш ва (доклад) ахборот (қурилиш) бериш, ўқ отиш жойини танлаш, окоп қазиш, жанг майдонида югуриб ва судралиб, эмаклаб ҳаракатланиш, нишонга, танкка қарши қўл гранатасини улоқтириш. Иккинчи машқ ўқ очиш бўйича тайёргарлик – ётиб ўқ узиш ва қуролнинг ўқини чиқариб ташлаш бўйича тайёргарлик нормативи, фаната улоқтириш

биринчи машқи, ундан ташқари ўқувчилар автомат ва қўл гранаталари тузилишини билиши текширилади. Сафда юриш бўйича тайёргарлик - ўқувчилар қуйидаги сафда юриш усуллари бўйича текширувдан ўтадилар ва баҳоланадилар: – қад ростлаб туриш; – жойида ва ҳаракатда бурилиш; – сафда қадам ташлаш; – бош кийимда ҳаракатда ҳарбийча саломлашиш; – бошлиқ олдига келиш ва унинг олдидан кетиш; – сафга туриш. Текширишни ўқувчининг ташқи кўринишини кўздан кечиришдан бошлаш керак. Сафда туришни раҳбар буйруғидан кейин ўқувчининг сафдан чиқишига қараб баҳоланади. Ҳар бир сафда ҳаракатланиш усуллари бир-икки маротаба такрорланади. Усулларни бажариш техникаси қуйидагича баҳолади: 5 (аъло), агарда усул сафда юриш низоми талабларига биноан тўғри бажарилган ҳолда, 4 (яхши), агарда услуб сафда юриш низоми талабларига биноан тўғри бажарилиб, аммо бир марта бўлса ҳам хатога йўл қўйилса, 3 (қониқарли), агарда услуб сафда юриш низоми талабларига биноан тўғри бажарилиб, иккита хатога йўл қўйилса, 2 (қониқарсиз), агарда услуб нотўғри бажарилиб ёки учта ва ундан кўп хато қилинса. Ҳаракатларни бажаришда одатий хатоларга қўпроқ эътибор бериш керак: Сафда тик туриш – оёқ учлари тўғри турмаган ва томон кенглиги эмас, кўпроқ кўтарилмаган ёки қорин чиқиб турган, қўл кафти орқа томонга қараб туриши, гавда олдинга чиқмаган, жойида бурилишлар: бурилишда қўллар гавдадан узилган, бурилиш бутун гавда билан бажарилмайди, оёқ учлари бурилгандан кейин жуда кенг қўйилиб, бир чизиқда эмас, сафда тик туриш бажарилмайди, бош олдинга оғган. Ҳаракатда бурилиш – айланиб бурилиш пайтида ўнг оёқ чап томонга чиқмай қолади ва жуда кенг қадам қўйилади:

бурилиш пайтида гавда мувозанати йўқ, бош пастга тушган, бурилиш 90 градус ёки 180 градус бажарилмаган, оёқ ва қўл ҳаракатларида боғлиқлик йўқ. Сафда қадам ташлаш – гавда олдинга чиқмаган, оёқ тиззалари эгилади, оёқни кўтариш 15 см дан паст, қадам узунлиги ва сурати сақланмайди, қўл ҳаракатлари, белгиланган баландликка кўтарилмайди, қўл ва оёқ ҳаракатларида боғлиқлик йўқ. Ҳаракатда харбийча саломлашиш – саломлашиш 5-6 қадамга бормаган. Оёқни ерга қўйиш билан бошлиққа қараши бир вақтда бажарилмаган, қўлни бош кийимга қўйиш билан чап қўл ҳаракати тўхталиши бир вақтда эмас, ўнг қўл тирсаги елка чизиғида эмас. Бошлиқ олдига келиш ва унинг олдидан кетиш: - қўлни бош кийимга қўйиш билан оёқ қўйиш бир вақтда эмас, бошлиқ олдига келиш 2-3 қадамдан кўпроқ ёки камроқ бажарилган, ўрта бармоқ бош кийим пастки қисмига тегиб турмайди, бошлиқ олдидан кетишда қўлни бош кийимдан пастга туширишда чап оёқни қуйиши билан бир вақтда бажарилмайди ва вақтидан илгари юриш қадамига ўтилади. Ўқувчиларнинг сафда юришлари уларнинг олти услубни бажаришларининг ҳар бири учун олган баҳоларини қўшиб, индивидуал баҳо қўйилади ва ҳар бир хизматга тайёргарлик бўйича машғулотлар кийим формаси талабини бажариш ҳисобига олиниб белгиланади: “5” (аъло), агарда бажарилган услублари 50% «аъло» баҳога бажарилса, қолганлари эса «4» (яхши), агарда 50% дан кам бўлмаган услублар «аъло» ва «яхши» бажарилиб қолганлари эса «қониқарлидан» паст бўлмаса, «3» қониқарли, агарда бирор услубдан «қониқарсиз» баҳо олинган бўлса, «2» қониқарсиз, икки ва ундан кўп қониқарсиз баҳо олган бўлса. Агарда ўқувчининг кийим формаси ЎЧТ машғулотлари учун директор буйруғи бўйича белгиланган кийимга мос келмаса ёки ўқувчи машғулотга дазмолланмаган, тартибсиз кийинишда келса, унда баҳо 1 балга пасайтирилади. Жисмоний тайёргарлик бўйича – устунда кўтарилиш,

тўсиқлар оша югуриш, 3 минг метрга югуриш, 50 метрга сузиш, (100 метрга) югуриш. Фуқаро мудофааси бўйича – нафас олиш йўллари ва баданни ҳимоя қилиш, индивидуал ҳимоя воситаларини кийиш бўйича нормативи, зарарланган ҳавода носоз противогаздан фойдаланиш. Текшириш саволларига жавоб беришда – жавоб тўғрилиги, тўла ва кетма-кетлиги, низом ва махсус атамаларни ишлатиш тўғрилиги, мустақил фикрлаш ва хулоса, олган билимларини амалий қўллаш ҳисобга олинади. Жавоб қисқа, аниқ ва тушунарли бўлиши керак ва қуйидагича баҳоланиши мумкин: «5» (аъло) - агарда ўқувчи тўғри ва тўлиқ жавоб берган бўлса (асосий ва қўшимча саволларига), низом талабларини (тушунчаларини) аниқ ифода этиб берса, уларни мисоллар билан тасдиқлаб берса, зарур бўлганида жавобини машқ бажариб ва масалани ечиб берган бўлса, қурол-яроқ, ҳарбий мулкларни тузатишини гапириб беришда кетма-кетликка риоя қилиб ва ҳавфсизлик чораларини тўлиқ бажарган бўлса. «4» (яхши) – агарда ўқувчи қўйилган саволга тўғри ва тўла жавоб бериб, бироқ, бироз аниқ ифода этолмаган бўлса. Низом асосий талаблари (тушунчалар) дадил, ҳодисалар, жавоб беришда қийинчилик билан айтганларини мисоллар билан тасдиқлаб берса. Қурол, асбоб, ҳарбий мулк тузилишларини қийналиб тушунтириб берса, бундан ташқари хатога йўл қўйса. «3» (қониқарли) – агарда ўқувчи саволга тўғри жавоб бериб, жавобнинг тўлалигига қўшимча саволлар ёрдамида эришилса, аниқ тушуниб ва ишончсизлик билан жавоб берса, жавобни амалий мисоллар билан тасдиқлаб берса, қурол, асбоб, ҳарбий мулк тузилишини гапириб беришда кетма- кетликни бузган бўлса. «2» (қониқарсиз) – агарда ўқувчи қўйилган саволга нотўғри жавоб бериб ёки низом талабларини, хатто ёрдамчи саволлар ёрдамида ифода этиб

беролмаса, қурол-асбоб ва ҳарбий – техник мулклар тузилишини тушунтириб беролмаса. Йигитларни индивидуал баҳолаш текшириш машғулотларида кўрсатилган бўлимлар бўйича ҳар бир норматив (услуб, машқни) бажаришдаги олган баҳоларидан келиб чиқилади ва аниқланади: «аъло» - агарда текширилган нормативлардан (услуб, машқлар) 50% дан кўпи «5»га бажарилиб, қолганлари – яхши баҳоланган бўлса. «яхши» агарда текширилган нормативлардан (услуб, машқлар) 50% дан кўпроғи «5» ва «4» га бажарилиб, қолганлари «қониқарлидан» паст бўлмаса. «қониқарли» - агар битта нормативдан (услуб, машқ) «қониқарсиз» баҳо олган бўлса. «қониқарсиз» - бир ёки ундан кўп қониқарсиз баҳо олган бўлса. «Умумий баҳр» ўқув дала йиғинларига шундай усулда қўйилади. «Аъло» агарда – тактик ва ўқ отиш тайёргарлиги бўйича баҳоси «5» бўлиб, сафда юриш баҳоси «4» дан бўлмай, намунали, яхши ёки қониқарли хулқи бўлса. «яхши» - агарда тактик ва ўқ отиш тайёргарлиги «4» дан паст бўлмай, сафда юриш баҳоси «3» дан паст бўлмай, намунали, ёки қониқарли ҳулқи бўлса. «қониқарли» - агарда ўқув дастури бир бўлимдан тактик тайёргарликдан ташқари, «қониқарсиз» баҳо олиб ҳулқи намунали, яхши ёки қониқарли бўлса. «қониқарсиз» - агарда ўқув дастурининг икки ёки ундан кўп бўлимидан «қониқарсиз» баҳо олиб, ҳулқи намунали, яхиш ёки қониқарли бўлса ёки баҳолари яхши бўлиб ҳулқи эса қониқарли бўлса. Йигитлар текширув машғулотларида баҳолари қайдномаси комиссия аъзолари ва раиси имзоси, маҳаллий халқ депутатлари ижроия қўмитаси мухри билан тасдиқланиб, халқ таълими бўлими орқали ўқув юрти директорига юборилади. Ўқувчилар умумий баҳоси синф журналига ўқув-дала йиғинлари учун иловаси билан қўйилади.

Похожие

Чақириққача тайёргарлик бўйича кириш дарсларининг ўтилиши услуби

Чёт мақсад ва вазифаларини амалга ошириш усуллари

ХIХ аср охири ва ХХ аср бошларида Ўрта Осиёда ҳарбий ишлар тарихидан

Хива Хонлигида ҳарбий бошқарув ва қўшин тузилиши

Бухоро хонлигида ҳарбий бошқарув ва қўшин тузилиши