Saramas kasalligi qo’zg’atuvchisi - Биология - Рефераты

Saramas kasalligi qo’zg’atuvchisi

Загружено в:

05.09.2022

Скачано:

0

Размер:

21.650390625 KB

Saramas kasalligi qo ’ zg ’ atuvchisi Reja: 1. Cho’chqalar saramasi kasalligi qo’zg’atuvchisining ifodasi. 2. Cho’chqalar saramas kasalligi qo’zg’atuvchisini laboratoriya diagnozi. 3. Biopreparatlar.

Tayanch iboralar: antropozoonoz kasallik, kultural xususiyatlar, selektiv muhit, mikroaerofil, inkubasion davr, bakteriya tashuvchi, polimorf, deponirlangan vaksina, gemorragik yallig’lanish, qo’zg’atuvchining chidamliligi. Cho‟chqalar saramasi – zooantroponoz yuqumli kasallik bo’lib, o’tkir kechganida septisemiya holati va yallig’langan eritema, surunkali kechganda – endokordit va artritlar namoyon bo’lishi bilan xarakterlanadi. Uch oylikdan bir yoshgacha bo ’ lgan cho ’ chqalar , uch - to ’ rt haftadan katta qo ’ zilar kasallanadi . Boshqa tur hayvonlarda kasallik kam uchraydi. Odamlar ham kasallanadi. Cho’chqalar saramasi qo’zg’atuvchisi – Erysipelothrix rhusiopathiae, Erysipelothrix (erizipelotriks) avlodiga mansub. U Paster tomonidan 1882 yilda ochilgan. Morfologiyasi. E. rhusopathiae – polimorf, kalta 0,2 -0,3 x 0,5 -1,5 mkm o’lchamdagi qisqa tayoqcha, bittadan yoki zanjir shaklida joylashadi. Harakatsiz. Spora va kapsula hosil qilmaydi. Grammusbat. Eski kulturalarda, shuningdek yurakning zararlangan klapanlaridan tayyorlangan surtmalarda uzun iplar shaklida, buyrak, jigar, taloqdan tayyorlangan surtmalarda bakteriyalar bittadan, ikkitadan yoki to’p bo’lib joylashadi. Fluoressensiyalovchi zardob bilan bo’yalgan surtmalar saramas bakteriyasiga xos xarakterli konturda yorug’lik (nurlanish) +++ bersa, natija ijobiy hisoblanadi. Kultural xususiyatlari . E.rhusiopathiae mikroaerofil (5-10% CO 2 ), aerob. GPB, GPA, GPJ, yarim suyultirilgan agar, qon zardobi, uglevodli muhitlar, elektiv muhit Sent – Ivani (tarkibida 0,1 kristallviolet va 1% natriy azidi bor GPA) muhitida, pH 7,2-7,6, 37 0 C da 18-24 soatda o’sadi. GPB da kamroq loyqalanish paydo qiladi. 48-72 soatdan keyin muhit tinib, cho’kma hosil bo’ladi, qoqib ko’rganda bulut singari ko’tariladi. GPA da tiniq, shudring tomchisiga o’xshash ( S -shakl) koloniyalar hosil qiladi, lekin R – shakli ham uchrab turadi – ular yirik, yuzasi notekis, chetlarida ildizsimon o’simtalari bor koloniyalar hosil qiladi. Bunday koloniyalar kasallik surunkali kechganda ajratiladi.

GPJ da 6-10 kundan keyin gorizontal o’smalar paydo bo’ladi, jelatina erimaydi. Biokimyoviy xususiyatlari . Saramas qo’zg’atuvchisi vodorodsulfid H 2 S ajratadi, katalaza hosil qilmaydi, glyukoza, laktozani gazsiz kislota hosil qilib parchalaydi, saxaroza, mannitni parchalamaydi. Chidamliligi. E.rhusiopathiae spora hosil qilmasa ham, tashqi muhit ta’siriga chidamlidir. Ular ampulada mahkamlangan suyuq muhitda 17-35 yil, jasadda bir necha oy, suvda 73 kun, tuproqda 108 kun, quruqlikda 3 hafta yashaydi.Saramas bakteriyasi 50 0 C da 15, 70 0 C da 5 daqiqa, go’shtning qalin bo’laklarini qaynatganda 2,5 soatdan keyin o’ladi. Odatdagi dezinfeksi yalovchi moddalar yaxshi samara beradi. Ular ultrabinafsha nurlariga sezgir. Patogenligi. Saramas bakteriyasi tabiiy sharoitlarda cho’chqa, qo’zi, buzoq, parrandalar, baliq, olmaxon, ola bug’ilar va odamlar uchun patogenli dir. Sun’iy zararlashga oq sichqon va kabutarlar moyildir. Patogenezi. Qo’zg’atuvchi organizmga alimentar yo’l bilan, zararlan gan teri orqali kiradi. Bir necha kundan keyin himoya to’siqlaridan, qonga o’tadi, unda rivojlanib butun organizmga tarqaladi. Septik jarayonlar paydo bo’ladi. Natijada isitma reaksiyasi, to’qimada almashinuvning buzilishi, parenximatoz organlar va yurak - tomir sistemasida distrofik va nekrotik o’zgarishlar paydo bo’lib, tromb, shish hosil bo’ladi va o’limga olib keladi. Antigen tuzilishi. Saramas bakteriyasining ikkita antigeni bor: termolabil guruhli va termostabil turiga oid. Serologik tekshirishlar (PR,AR, GAR) asosida ikkita serovari aniqlangan. Serovar A va B . Immuniteti. Kasallanib, tuzalgan cho’chqalar, mustahkam immunitet paydo qiladi. Diagnozi. Bakteriologik diagnoz bakterioskopiya, toza kultura ajratish va biosinov qo’yishdan iborat. Laboratoriyaga tekshirish uchun taloq, jigar bo’laklari, buyrak, ilik suyagi, teri bo’lakchasi (toshmalar paydo bo’lganda), yurak (endokarditda), ochilmagan bo’g’inlar (artritlarda) yuboriladi. Material yangi olingan holda, 30-40% gliserin yoki NaClning to’yingan eritmasida konservasiya

qilinadi. Ilik suyagi go’shtidan tozalanib 2% li fenol bilan ho’llangan dokaga o’rab yuboriladi. Yangi patmaterialdan surtmalar tayyorlanib Gram usulida bo’yaladi va mikroskopda ko’riladi. Oziqa muhitlar GPA, GPB larga ekiladi. Patmateri aldan fiziologik eritma bilan suspenziya tayyorlab 16-18 g vaznli oq sichqonlar terisi ostiga 0,1-0,2 ml yuboriladi. Bu maqsadda kabutarni ham qo’llash mumkin. Ijobiy natijada biosinovdagi hayvonlar 2-4 sutkada o’ladi. Serologik tekshirishlar asosan saramasning surunkali va latent shakl larini aniqlash uchun o’tkaziladi. Buning uchun probirkali va tomchili AR usullaridan foydalaniladi. Reaksiya tomchili usulda qo’yilganda yog’sizlan tirilgan quruq predmet oynachasiga bir tomchi qon (0,004-0,006 ml) yoki zardob (0,002-0,003 ml), bir tomchi antigen ustiga tomdiriladi va aralashtiri ladi. Spirt alangasi ustida yengilgina qizdirib, chayqatilib turiladi. Ijobiy holda 1-2 daqiqada mayda yoki yirik donachalar paydo bo’ladi. Natija qora fonda ko’riladi. Probirkada reaksiya zardobni 1:50; 1:100 nisbatlarda suyultirilib qo’yiladi.Agglyutininlar kasallikning 2-5 kunlarida paydo bo’lib sog’aygan hayvonlar qonida 2-3 hafta saqlanishini; cho’chqalar emlangandan 2 oydan keyingina, zardob yuborilgan bo’lsa – 1 oydan keyingina diagnostik tekshi rish mumkinligini inobatga olish kerak. Biopreparatlar. Cho’chqalar saramasiga qarshi birinchi tirik vaksinani 1883 yilda Paster va Tyulye bakteriyani attenuasiya (kuchsizlantirish) yo’li bilan yaratgan. Hozirgi vaqtda bir necha xil vaksinalar ishlab chiqilgan: deponirlangan vaksina, kuchsizlantirilgan VR 2 shtammdan tayyorlangan tirik vaksina, quruq vaksina VR 2 - virulentligi pasaytirilgan kulturadan tayyorlangan, konsentr langan gidrokisalyuminiyli formol vaksina. Cho’chqalar 2 oylikdan, ona cho’chqalar qochishidan 15-20 kun oldin emlanadi. Immunitet 8-10 kunda paydo bo’lib, 6-8 oy saqlanadi. Saramasga qarshi immun zardoblar cho’chqa, ot, qo’ylarni qo’zg’atuv chi kulturasi bilan giperimmunlash yo’li bilan olinadi. Sterillik, zararsizlik va

aktivlikka tekshiriladi. Sterillikka tekshirish uchun zardob GPB, GPA va go’sht- peptonli jigarli bulonga ekiladi vazelin moyi ostida. Ekmalar 37 0 C haroratda 10 kunda steril holda qolsa, zardob yaroqli deb hisoblanadi. zarasizlikka tekshirish uchun zardob ikkita oq sichqon terisi ostiga 0,5 ml va bitta dengiz cho’chqasiga 10 ml dozada yuboriladi. 10 kun davomida bu hayvonlar tirik qolishi kerak. Aktivlikka tekshirish uchun zardob oq sichqonlarga 0,01 , 0,02, 0,03 ml dozalarda (har biriga uchtadan oq sichqon) qorin bo’shlig’iga yuboriladi. 1-1,5 soatdan keyin emlangan va nazoratdagi sichqonlarga saramasning virulentli sutkali kulturasi 0,001-0,002 ml dozada teri ostiga yuboriladi. Nazoratdagi sichqonlar 3-4 kunda o’ladi. Agar barcha zardob yuborilgan sichqonlar tirik qolsa yoki faqat 0,01 ml zardob yuboril gani o’lsa zardob aktiv hisoblanadi. Fenol yoki xinozol bilan konservasiya qilingan zardob 4 yilgacha ishlatilishi mumkin. U kasallikning oldini olish va davolash maqsadida ishlatiladi. Immunitet 14 kundan bir oygacha saqlanadi. zardob bilan birga antibiotik qo’llash yaxshi samara beradi. Cho„chqalar saramas kasalligini laboratoriya diagnostikasi Patologik material . Laboratoriyaga tekshirish uchun hayvonning jasadi yoki parenximatoz organlardan bo’lakchalar (yurak, jigar o’t xaltasi bilan, taloq, buyrak) ilik suyagi, yuboriladi. Kasallikning surunkali shakli gumon qilinganda yurakdan qon va endokard, artritda bo’g’in suyuqligi yo’llanadi. Lozim bo’lganda organ bo’laklari 30% li glitserin yoki osh tuzining to’yingan eritmasida konservatsiyalanadi. Ilik suyagini yumshoq to’qimalardan ajratib, 2 – 3% li fenol eritmasi shimdirilgan dokaga o’raladi. 1. Mikroskopiya. Patmaterialdan tamg’ali surtmalar tayyorlanib Gram usulida bo’yaladi. Saramas qo’zg’atuvchisi spora, kapsula hosil qilmaydi, harakatsiz, grammusbat, bitta, ikkita yoki to’p-to’p bo’lib joylashgan tayoqchasimon bakteriyalardir. O’lchami 0,2-0,3 x 0,5-1,5 mkm. Ba’zi adabiyotlarda berilgan ma’lumotlarda uzunligi 2-2,5 mkm gacha. Zararlangan

yurak klapanlaridan tayyorlangan surtmada uzun iplar shaklida joylashadi (83,84- rasm). Fluoressentli zardoblar bilan ham bo’yash mumkin. Lyuminissentli mikroskopiyada saramas qo’zg’atuvchisi intensivligi uch nishondan (+++) kam bo’lmagan maxsus nur-lanish paydo qiladi. 2. Bakteriologiya . Patologik materialdan GPB, GPA, GPJ larga ekiladi. Ekmalar 37 0 C da 18-24 soat termostatda o’stiriladi, o’sish bo’lmasa, yana 24 soatga qoldiriladi. E.rhusopathiae aerob, mikroaerofil (5-10% CO 2 da yaxshi o’sadi). GPB da – muhit yengilgina loyqalanadi. 48-72 soatdan keyin tinib, probirka tubida cho’kma hosil bo’ladi. Qoqib ko’rganda nozik bulut shaklida ko’tariladi. GPA da saramas qo’zg’atuvchisi mayda, shaffof, shudringsimon koloniyalar hosil qiladi ( S - shakli). R - shaklda – yirik, yuzasi notekis, chetlari o’simtali koloniyalar – (kasallik surunkali o’tganda) paydo bo’ladi. Ba’zan oraliq koloniyalar ham hosil bo’ladi. GPJ ga tik ekilganda uni suyultirmaydi, bir necha kundan keyin ‘yumaloq sim cho’tka’ shaklida o’sadi. Biokimyoviy xususiyatlari – saramas qo’zg’atuvchisi vodorod sul-fid ajratadi, katalaza hosil qilmaydi. Glukoza, laktoza, galaktozalarni parchalab kislota, gaz hosil qiladi, saxaroza, mannit, salisinni parcha-lamaydi. Serologik farqlash. Buyum oynachasida tomchili usulda 1:50 nisbatda saramas zardobi bilan AR qo’yiladi. Bir sutkali GPA da o’sgan kultura ishltiladi. Agar saramas qo’zg’atuvchisi bo’lsa zich, mayda, donador agglutinat paydo bo’ladi. 3. Biosinov . Kabutar va oq sichqonlarda qo’yiladi. Kabutarlar to’shiga 0,2 – 0,3 ml dozada, 16-18g li oq sichqonlar terisi ostiga 0,1 – 0,2 ml dozada patmaterial suspenziyasi yoki GPA da o’stirilgan 1-2 sutkali kultura suspenziyasi yuboriladi. Ijobiy natijada zararlantirilgan kabutarlar 3 - 6 sutka, oq sichqonlar 2-4 sutkadan keyin o’ladi. Biosinov 7 kun kuzatiladi. Diagnoz qo’yildi deb hisoblanadi :

1. Lyuminissentli mikroskopda patmaterial, aralash kulturadan tayyorlangan surtmalarda saramas qo’zg’atuvchisi topilsa (toza kultura ajratilmasa ham); 2. Patmaterialdan qo’zg’atuvchiga xos xarakterli xususiyatli kultura ajratilsa; 3. Biosinovdagi hayvonlar o’lsa va organlaridan saramas qo’zg’a-tuvchisi kulturasi ajratilsa (hatto birlamchi qo’zg’atuvchi ajratilmasa ham). Biopreparatlar. Cho’chqalar saramas kasalligiga qarshi konsentrlangan gidrookisaluminli formolvaksina. Cho’chqalar saramas kasalligiga qarshi deponirlangan vaksina (tirik kultura ishlatilgan). Cho’chqalar saramas kasalligiga qarshi quruq liofillangan tirik vaksina .VR – 2 vaksina shtammi kulturasidan tayyorlangan. Cho’chqalar saramas kasalligini davolovchi - profilaktik zardoblar: cho’chqalarni giperimmunlab olinadi; oq sichqonlarda sterillik, zararsizlik va faollikka nazorat qilinadi. 0,01; 0,02 va 0,03 ml dozalarda sichqonlar o’lmasa faol hisoblanadi. Saramasning lyuminessensiyalovchi quruq zardobi bevosita immunofluoressensiya usuli uchun ishlab chiqilgan. Kultura va materialdan tayyorlangan surtmalarda qo’zg’atuvchini serologik qiyoslashga mo’ljallangan.

Nazorat savollari: 1. Saramas qo’zg’atuvchisining xususiyatlarini ayting. 2. Saramasga tekshirish uchun laboratoriyaga qanday materiallar yuboriladi va qaysi usullarda tekshiriladi. 3. Saramasda qanday biopreparatlar ishlatiladi.

Asosiy a dabiyotlar: 1. Kislenko V.N., Kolichev N.M., Veterinarnaya mikrobiologiya i immunologiya. Chast 1. Obshaya mikrobiologiya. M. KolosS, 2006 g. S.13- 66. 2.Yemelyanenko P.A. i dr.Veterinarnaya mikrobiologiya. M., Kolos., 1982.S.7- 25. Qo’shimcha adabiyotlar: 1. Vorobyev A.A. Medisinskaya mikrobiologiya, virusologiya i immunologiya. M. 2008 g. S. 30-50. 2. Asonov N.R. Mikrobiologiya. M.: Agropromizdat. 1989.S.3-18.

Похожие

Kuydirgi kasalligi qo’zg’atuvchisi

Pasterellyoz kasalligi qo’zg’atuvchisi

Kolibakterioz qo’zg’atuvchisi

Bolalar kasalligi fani haqida tushuncha

Bolalarda ovqat hazm qilishning buzilishi dispepsiya kasalligi