Bolalar kasalligi fani haqida tushuncha - Биология - Рефераты

Bolalar kasalligi fani haqida tushuncha

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

70.5 KB

www.arxiv.uz Reja: 1. Bolalar kasalligi fanining rivojlanish davirlari. 2. Nerv sistemasining anatomik fiziologik xususiyatlari. 3. Teri osti klechatkasining va suyak to`qimasining anatomik - fiziologik xusiyatlari. 4. Nafas olish va yurak qon tomir sistemasining anatomik - fiziologik xususiyatlari. 5. Ovqat hazm qilish va siydik tanosil sistemalarining anatomik - fiziologik xususiyatlari. 6. Chaqaloqlarni parvarish qilish.

www.arxiv.uz Pediatriya - Bolalar kasalliklari to`g`risidagi fan bo`lib uning rivojlanish tarixining 3 davrga bo`lib o`rganish mumkin. Pediatriya rivojlanishininig 1-davrida professor - akusher N.M Maksimovich Ambodik katta rol o`ynaydi. U o`zining ”Doyachilik san`ati yoki oyachilik ilmi “ go`daklarga xos kasalliklarni tasvirlab bergan. S.G. Zibelin bolani ko`krak suti berib emizish to`risida o`z asoslarida ko`rsatib bergan. Rus pediatriyasining rivojlanishida professor akusher S.F. Xatovstkiy katta ro`l o`ynadi. U birinchi bo`lib pediatriya, tibbiyotning aloxida xossasi deb ajratdi. U ”Bola faqat uning o`ziga xos qoidalariga muvofiq o`sib, rivoj- lanib boradigan zotdir. Bola katta yoshli odamning shunchaki jajji nusxasi emas” degan ajoyib so`zlarni aytib o`tgan. Xatovskiy birinchi pediatriyada- bolalar kasalliklariga doir qo`llanmani yozgan. Pediatriyaning rivojlanishidagi ikkinchi davri XIX asirning boshidan to 1917 yilgacha bo`lgan davrni o`z ichiga oladi. Bu davrda Pediatriya maxsus fan sifatida rivojlanib boradi. Bu davrda 1834 yili Peterburgda 50 o`rinli bolalar kasalxonasi ochildi. Pediatriya rivojlanishida 2 ta eng yirik rus vrachlari - Maskvada N.F. Filatov va Peterburgda N.P. Gundobinlarning samarali xissa qo`shgan. N.F. Filatov “Bolalar kasaliklar semiotikasi va diasnostikasi”, “Bolalarda uchraydigan me`da -ichak kasalliklari “ va boshqa asarlar yozgan. N.P. Gundobin bolalarning anatomik, fiziologik va gistalogik xususiyatlari to`risida o`zining asarlarida yozib o`tgan. Pediatriyaning rivojlanishidagi 3-davri 1917- yildan keyin boshlanadi V.I. Lelin tomonidan onalik va bolalikning muxofaza qilishning vazifalari belgilab berilgan. 1944-yil “xomilador ayollarga ko`p bolalik va yolg`iz onalarga davlat yordamini ko`paytirish to`g`risida“, “qaxramon ona” faxriy unvonini belgilash tasis qilish to`g`risidagi farmon elon qilindi. Bu davrda pediatriyaning rivojlanishda A.A.Kisel, G.N.Speranskiy, V.I.Molchanov Y.F.Dom rous, A.F. Tur, A.A.Poltipin katta hissa qo`shgan.

www.arxiv.uz Nerv sistemasining anatomik - fiziologik Xususiyatlari . Bola tug`ladigan vaqtda kelib uning nerv sistemasi boshqa organlari va sistemalariga qaraganda hammadan kam rivojlanadi. Chaqaloqlarda miyaning og`irligi qiyosan katta bo`ladi va tana vazmining 1/8 qismini tashkil etadi. Bolaning miya to`qimasi suvga boy, unda lestitin va boshqa spestikik oqsilar kam bo`ladi. Chaqaloq katta yarim sharlardagi nerv hujayralarining soni katta yoshli odamdagi bilan bir xil bo`ladi –yu, lekin ular hali yetilmagan bo`ladi. Oy kuni yetilib tug`ulgan bolalarda bir qancha tug`ma yoki shartli reflekislar bo`ladi: so`rish, yutish ko`zni ochib yumish, yo`talish aksirish siydik chiqarish shular jumlasidandir. Bu reflekislar organizimni atrofidagi muhitga moslashtirib boradi. Mana -shu shartsiz reflekslar asosida bolada odamning hayotida muhim ahamiyatga ega bo`ladigan shartli reflekislar paydo bo`lib boradi. Bola xayoti birinchi oyining oxirlarida barcha analizatorlarga aloqador bo`lgan bir qancha shartli reflekislar paydo bo`ladi. Bu miya va uning oiliy bilimlari - katta yarim sharlar po`stlog`i o`zining asosiy funksiyasi bajarishga kirishganini organizm bilan atrofdagi muhit o`rtasida aloqa o`rnatila boshlaganini ko`rsatadi. Bolada tam bilish ancha yaxshi rivojlangan bo`ladi. Achiq va shirin dorilar farq qiladi, hid bilish esa kamroq rivojlangan bo`ladi. Bola tug`ilganidan boshlab narsalarni ko`radi va ovozlarini eshitadi. Ko`z yosh bezlari rivojlangan bo`ladi, lekin markaziy nerv sistemasidan keladigan impluslar yetishmasli tufayli ko`zdan hali yosh chiqmaydi. Yangi tug`ilgan va emadigan bolaning terisida asosan quyidagi anatomik xususiyatlar bo`ladi. Shoh qatlami yupqa, epidermisi umuman shirador, yumshoq, bazal membranasi yetilmagan, nozik yumshoq bo`ladi. Qon tomirlari odatda rivojlangan va mo`l ko`l bo`ladi. Emadigan sog`lom bolaning terisi nim pushti rangda baxmalday muloyim, silliq nozik bo`ladi. Teri bezlari yaxshi rivojlanmagan, bu bezlar 3-4 oyligida borib ishlay boshlaydi.

www.arxiv.uz Chaqaloqlarning teri osti yog` qatlami mo`l ko`l rivojlangan bo`ladi. Chaqaloq dumboq, chov, tirsak boshga to`qimlardagi burmalarning chuqur- chuqur bo`lishi ham shunga bog`liq. Terining asosiy funksiyasi himoya, bolalarda bu funksiya mukammal rivojlanmagan bo`ladi. Shuning uchun xar qanday yorilgan funksiyasi issiqlikni idora etish, bolalarda bu funksiya ham yaxshi rivojlanmagan bo`ladi. Shu sababdan havo temperaturasi pasayganda bola badani tez sovqotib qoladi va temperatura ko`tarilganda issiqlab ketadi. O`sish va rivojlanish protssesida bola skleti murakkab o`zgarishlarga uchrab boradi. Skletning bu tariqa o`zgarishlariga bir qancha ichki va tashqi omillar tasir ko`rstadi. Emadigan bolaning suyak to`qimasi toladi, tuzilishga ega bo`lib, miniral tuzlarga kambag`al suv va qon tomilarga boydir. Shu sababdan bolaning suyaklari yumshoq elastik, egiluvchan, uncha pishiqmas siqib turadigan kiyim yoki poyafzal tasirida qo`lda karavotchasida doim noto`ri holda tug`ilganda oson egilib qoladigan va noto`g`ri shaklga kiradigan bo`ladi. 2 yoshga kelib bolaning suyaklari o`zining tuzilishi jihatdan katta odamnikiga o`xshaydi, 12 yoshga borib esa katta kishining suyagidan farq qilmaydi. Emadigan bolaning bosh suyagida likildoqlar bo`ladi. Bu 1 yoshga borib bekilib ketadi, chaqaloqlarning umurtqa pog`nasi to`g`ri bo`ladi, fiziologik bukilmalar yo`q. Bola o`sib yangi - yangi funksiyalar paydo bo`lishi bilan umrtqa pog`onasida fiziologik to`kilmalar yuzaga keladi. Bo`yin lardozi bolaning 2 oyligida paydo bo`ladi va bola boshini tutadi. Bola 6 oyiga yetganda ko`krak lardozi paydo bo`lib bola yura boshlaydi. Hayotining dastlabki oylarida bolaning noto`g`ri yurgaklash umurtqa pog`onasi va ko`krak qafasining qiyshayib qolishiga sharoit tug`diradi. Emadigan bolaning burni kattalarnikiga qaraganda kichikroq ,kaltaroq, boshqa shaklda bo`ladi. Pastgi burun yo`li bo`lmaydi, burunning shilliq pardasi nozik qon tomirlarga boy, shuning uchun tumovda burun yo`llarining tikilib qolishiga, emishning qiyinlashuviga olib keladi. Gaymar bo`shlig`I emadigan bolalarda sust rivojlangan bo`ladi. O`ng bronx deyarli tik holatni egallaydi, shuning uchun unga yot jisimlar tez tushadi. Shilimshiq bezlari kam miqdorda

www.arxiv.uz bo`lganligi uchun bronxlarning shilliq pardasi quruq, lekin qon tomirlariga boy bo`ladi. Bu yallig`lanish protsessirlari va stenotik hodisalar paydo bo`lishini osonlashtirib qo`yadi. Go`daklik davrida o`pka biriktiruvchi to`qimaga boy bo`lib qon tomirlar bilan mo`l ko`l taminlanadi, alveolalarning atrofidagi elastik to`qima sust rivojlangan bo`ladi. Shuning uchun bolalar o`pkasida qon dimlanishi atelektas infizima singari xodisalar osonroq yuzaga keladi. Yallig`lanish pratsessirlari boshlanib ketishiga qulay sharoit paydo bo`ladi. Nafas olish bolalarda bir muncha yuzagi va tez - tez paydo bo`ladi. Chaqaloqlar 1 minutda 50 - 60 ta nafas oladi. Bolalarda aralash tip nafas olish yani ko`krak va diafragmahisobiga bo`ladi. Bolalarning yurak qon tomir sistemasi katta yoshli odamlarnikidan farq qiladi. Chaqaloq bolaning yuragi qiyosan katta bo`ladi. U 20 - 25 gramm. Emadigan va go`dak bolalarda yurak oval, konussimon, sharsimon shaklda bo`ladi. 6 yoshdan keyin esa cho`zinchoq ovoz shaklida bo`ladi. Bolalarda arteriyalar venalarga qaragada qiyosan keng va yaxshiroq bo`ladi, bolalarda puls katta yoshli odamdagiga qaraganda ancha tez bo`ladi, puls soni ham ko`p bo`ladi. Bolalarda arterial bosim nisbatan pasroq bo`ladi. Chaqalaqlarda maksimal qon bosim 70-74 mm smop ustinidir. Chaqaloqlarda qon katta odamlarnikiga qaraganda deyarli 2 baravar tezroq aylanib turadi. Qon chaqaloqlarda 12 sekuntda, 3yoshar bolada 15 sekuntda, kattayoshli odamda 22 sekuntda to`la bir martta aylanib chiqadi. Chaqaloq bolalar bilan go`dak bolalarining og`iz bo`shlig`i nisbatan kichik bo`ladi. Chaynash muskullari yaxshi rivojlangan tili katta, kalta va serbar bo`ladi. Chaqaloqlarda so`lak yetarli rivojlanmagan so`lak kam chiqadi, og`iz bo`shlig`i shilliq pardasi quruq bo`lib turishi shunga bog`liq. Shuning uchun salga jaroxatlanib turadi. 3 - 4 oylik bolalarda so`lak yetarlicha ajraladi, lekin bolada yutish qobilyati bo`lmaganligi sababli so`lak oqib turadi. Chaqaloq sut bilan birga bir oz havoni ham yutadi, emish vaqtida bola yutgan havo bolani tik saqlaganda yuqoriga ko`tariladi, kekirishga sabab bo`ladi va medadan sutning bir qismini o`zi bilan olib chiqadi, bu qusuq bo`lib chiqadi. Medaning sig`imi 30 - 34 ml 3 oylik bolada 100 ml, 1 yoshar bolada 250 ml ni tashkil etadi.

www.arxiv.uz Emadigan bolaning ichagining o`ziga xos va muhim xususiyati devorlari o`tkazuvchanligining yuqori bo`lishidir. Shu sababdan ko`pgina kasalliklar xususan miyada ichak kasalliklarida toksinlar va ovqatning chala xazm bo`lishidan yuzaga keladigan maxsulotlar ichak devori orqali oson o`tib qonga tushadi va taksikoz boshlanishiga olib keladi. Shuning uchun xayotining 1-yilda bolalarda ichak infektsialari tez rivojlanadi. Go`dak bolalarning buyrak jomlari va siydik yo`llari nisbatan keng, muskul va elastik tolalari yetarlicha rivojlanmaganligi uchun devorlaring tonusi pastroq bo`ladi. Mana shularning hammasi siydikning turib qolishini osonlashtiradigan shart - sharoitlarni yaratadiki, bu buyrak jomlarida patalogik protsessorlar paydo bo`lishiga olib kelishi mumkin . Chaqaloqlarni parvarish qilish. С haqaloqlarning anatomik va fiziologik xususiyatlarini xisobga olgan xolda ularni parvarish qilishda asosan ozodalikka amal qilish shart. Chaqaloqni emizishdan oldin onasi avval ko`krak bezlarini qaynatilgan suv yoki furatsilin eritmasi bilan yuvish shart. Bolani 1/8000 nisbatda suyultirilgan kaliy permanganat eritmasi bilan cho`miltirib turish xavoning issiq kunlarida esa tabiiy burmalarni tez- tez artib turish zarur. Bolaning yuzi va ko`zlari qaynagan suv yoki kaliy permanganat eritmasi bilan xo`llangan steril paxta bilan yuviladi. Bolani badanida bichilgan joylar bo`lsa yoki dumba sohalari qizarib qolgan bo`lsa bola tez -tez cho`miltirilib turilish va bichilgan joylarga pudra qoyiladi .Kindik qoldig`i tushib ketgandan keyin kindik halqasiga 2%li briliyand kuki qo`yiladi.

www.arxiv.uz Adabiyotlar: 1. V.P.Bisyarina “Bolalar kasalliklari bolalar parvarishi va go`daklarning anatomik - fiziologik xususiyatlari “ Toshkent 1990 yil. 2. V.A.Belousov, A.D. Pevzner “Bolalar kasalliklari “ Toshkent 1992 yil . 3. J.Eshqobulov, A.Maxmudov “Bolalar kasalliklari “ Toshkent 1993 yil. 4. www.ziyonet.uz 6. “Onalik va bolalikni muxofaza qilish” bo`limidan ma`ruzalar matni

Похожие

Genetik injeneriya haqida tushuncha

Zot haqida tushuncha, zotni yaratish omillari

Kuydirgi kasalligi qo’zg’atuvchisi

Pasterellyoz kasalligi qo’zg’atuvchisi

Saramas kasalligi qo’zg’atuvchisi